Ngày càng nhiều trẻ em mắc tiểu đường: Cha mẹ cần làm gì để bảo vệ con?
- Liên Hoa
- •
Tại Việt Nam, số trẻ mắc bệnh tiểu đường đang gia tăng nhanh chóng. Theo Hội Nhi Khoa Việt Nam, nếu như vào 10 năm trước Bệnh viện Nhi Trung ương mỗi năm chỉ tiếp nhận vài trường hợp, thì hiện nay con số đã lên tới hàng trăm ca mỗi năm, với khoảng 200–300 trẻ đang điều trị ngoại trú, thậm chí có cả trẻ sơ sinh mắc bệnh. Đây là tín hiệu báo động, cho thấy căn bệnh vốn được xem là “của người lớn” đang ngày càng “trẻ hóa”.
Xu hướng này không chỉ xảy ra tại Việt Nam. Theo báo cáo toàn cầu, trong năm 2019 có 227.580 ca tiểu đường ở trẻ em trên toàn thế giới, tăng 39,4% so với năm 1990. Tại Mỹ, CDC dự báo rằng số ca tiểu đường tuýp 2 ở trẻ em có thể tăng 700% vào năm 2060, trong khi tiểu đường tuýp 1 có thể tăng 65%.
Các loại tiểu đường ở trẻ em và dấu hiệu nhận biết
Hai dạng tiểu đường chính hay gặp ở trẻ em là tiểu đường tuýp 1 và tiểu đường tuýp 2. Cả hai loại tiểu đường này đều có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Phần lớn trẻ mắc tiểu đường là thuộc dạng tuýp 1, tuy nhiên tỷ lệ trẻ bị tiểu đường tuýp 2 cũng đang ngày càng gia tăng.
Đặc điểm | Tiểu đường type 1 | Tiểu đường type 2 |
| Khởi phát | Đột ngột, tiến triển nhanh (vài ngày đến vài tuần) | Âm thầm, tiến triển chậm (tháng – năm) |
| Độ tuổi thường gặp | Trẻ nhỏ, thiếu niên (4–14 tuổi) | Thường ở tuổi dậy thì hoặc thanh thiếu niên có béo phì |
| Triệu chứng điển hình | – Tiểu nhiều, tiểu đêm – Khát nhiều – Ăn nhiều nhưng sút cân nhanh – Mệt mỏi, uể oải | – Tiểu nhiều, khát nhiều (ít rầm rộ hơn) – Tăng cân hoặc béo phì – Mệt mỏi, nhìn mờ – Có thể không có triệu chứng rõ ràng |
| Dấu hiệu đặc trưng | – Sụt cân nhanh, gầy rộc – Thường có nguy cơ nhiễm toan ceton khi phát hiện | – Thường kèm béo phì, tăng huyết áp – Dấu gai đen ở gáy, nách, bẹn – Có thể phát hiện muộn qua xét nghiệm thường quy |
| Yếu tố nguy cơ | – Cơ chế tự miễn, gia đình có bệnh tự miễn | – Thừa cân, ít vận động – Tiền sử gia đình có người bị tiểu đường type 2 |
Nguyên nhân gia tăng bệnh tiểu đường ở trẻ em
Có nhiều yếu tố góp phần làm gia tăng tình trạng trẻ em mắc tiểu đường, trong đó nổi bật là:
- Chế độ dinh dưỡng mất cân bằng: Trẻ ngày nay tiêu thụ quá nhiều thức ăn nhanh, nước ngọt có gas, bánh kẹo chứa nhiều đường, nhưng lại thiếu rau xanh và trái cây. WHO cảnh báo xu hướng này là nguyên nhân chính gây béo phì và tiểu đường type 2 ở trẻ.
- Ít vận động: Thói quen ngồi lâu trước màn hình điện thoại, máy tính khiến trẻ ít vận động, dẫn đến thừa cân – yếu tố nguy cơ hàng đầu của tiểu đường type 2.
- Yếu tố di truyền: Đái tháo đường type 1 chủ yếu liên quan tới rối loạn miễn dịch và di truyền. Ngoài ra, các nghiên cứu quốc tế cũng cho thấy rằng môi trường ô nhiễm, nhiễm virus, căng thẳng tâm lý (như trải qua chấn thương hoặc stress) và giấc ngủ kém đều được chứng minh có thể tăng nguy cơ mắc tiểu đường type 1 ở trẻ em.
Hệ quả
Tiểu đường ở trẻ em gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng, không chỉ cho bản thân trẻ mà còn cho cả gia đình và xã hội:
- Nguy hiểm trước mắt: Nghiên cứu tại miền Bắc Việt Nam cho thấy gần 58% trẻ mới được chẩn đoán tiểu đường type 1 đã có biến chứng nhiễm toan ceton (DKA) – một tình trạng nguy hiểm đến tính mạng.
- Biến chứng lâu dài: Nếu không kiểm soát tốt, bệnh có thể gây tổn thương tim mạch, thận, mắt và hệ thần kinh.
- Ảnh hưởng tâm lý và học tập: Trẻ phải tiêm insulin, kiểm tra đường huyết thường xuyên, tuân thủ chế độ ăn nghiêm ngặt – dễ dẫn tới áp lực, tự ti.
- Gánh nặng kinh tế: Theo WHO, chi phí điều trị tiểu đường ở Việt Nam trung bình vào khoảng 4.3 triệu đồng/người/năm, cao hơn mức lương trung bình (3.9 triệu đồng/tháng).
- Tác động xã hội: Khi số lượng trẻ mắc bệnh ngày càng tăng, gánh nặng y tế cộng đồng cũng tăng theo, ảnh hưởng đến nguồn lực chăm sóc sức khỏe quốc gia.
Cha mẹ và nhà trường cần làm gì để bảo vệ trẻ?
Để phòng ngừa và kiểm soát bệnh tiểu đường ở trẻ em, sự thay đổi phải bắt đầu từ gia đình và nhà trường – nơi trẻ dành phần lớn thời gian sinh hoạt và học tập.
Sàng lọc sớm
Khuyến cáo mới nhất của Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA) nhấn mạnh việc sử dụng xét nghiệm kháng thể tự miễn (autoantibodies) để sàng lọc sớm tiểu đường type 1 ở những trẻ có tiền sử gia đình hoặc nguy cơ di truyền cao nhằm phát hiện trước khi xuất hiện các biến chứng cấp tính.
Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh
Hạn chế nước ngọt, đồ chiên rán, bánh kẹo nhiều đường. Khuyến khích trẻ ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu, cá và protein nạc và uống đủ nước.
Khuyến khích vận động
Mỗi ngày, trẻ nên có ít nhất 30–60 phút hoạt động thể chất, từ đi bộ, đạp xe, bơi lội cho đến chơi các môn thể thao yêu thích.
Giáo dục lối sống lành mạnh
Cân bằng giữa học và chơi, hạn chế việc sử dụng màn hình, tránh căng thẳng quá mức, đảm bảo trẻ ngủ đủ giấc.
Vai trò của nhà trường
Kiểm soát thực đơn bữa ăn bán trú, hạn chế bán nước ngọt trong căng tin, tăng cường giáo dục thể chất và tổ chức hoạt động ngoại khóa cho học sinh.
Sự gia tăng nhanh chóng của bệnh tiểu đường ở trẻ em không thể xem nhẹ. Nếu không có giải pháp can thiệp sớm, chúng ta sẽ phải đối diện với một thế hệ trẻ em mang gánh nặng bệnh mạn tính ngay từ khi còn nhỏ. Mỗi phụ huynh, mỗi thầy cô và mỗi bác sĩ đều có vai trò quan trọng trong việc thay đổi tình trạng này. Bắt đầu từ những thói quen nhỏ trong ăn uống, vận động và chăm sóc sức khỏe, chúng ta có thể bảo vệ con trẻ khỏi căn bệnh nguy hiểm này.
Xem thêm
Từ khóa trẻ em bệnh tiểu đường
