Thụt rửa bằng cà phê: Từ quá khứ đến xu hướng hiện đại

Xu hướng thụt rửa bằng cà phê đang gây sốt trên mạng xã hội, nhưng ít ai biết rằng phương pháp này có lịch sử y học lâu đời, hơn 150 năm tuổi. Mặc dù các loại thụt rửa đóng vai trò quan trọng trong y học hiện đại và chẩn đoán, cách tiếp cận với thụt rửa cà phê lại là một câu chuyện phức tạp hơn.

Cà phê, thức uống quen thuộc hàng ngày, được biết đến với nhiều lợi ích sức khỏe như giảm nguy cơ mắc một số loại ung thư, bệnh tim mạch, sa sút trí tuệ, trầm cảm và rối loạn nhịp tim. Nó thường được khuyến nghị như một phần của chế độ ăn uống lành mạnh.

Lịch sử của phương pháp thụt rửa

Việc sử dụng thụt rửa đã xuất hiện trong y học Ai Cập, Hy Lạp và La Mã từ hàng nghìn năm trước. Các văn bản cổ xưa như Ebers Papyrus, cùng với các tác phẩm của Hippocrates, Celsus và Galen, đều ghi chép về phương pháp này. Ayurveda của Ấn Độ từ thế kỷ thứ sáu trước Công nguyên và y học Trung Quốc vào thế kỷ thứ ba sau Công nguyên cũng đã đề cập đến thụt rửa.

Thụt rửa đạt đỉnh cao vào thời Vua Louis XIV. Đến thế kỷ 19, các bác sĩ bắt đầu nghiên cứu sâu hơn về ứng dụng và cơ chế của chúng. Đáng chú ý, Florence Nightingale, người được coi là người tiên phong của ngành điều dưỡng hiện đại, đã sử dụng thụt rửa bằng cà phê để giảm đau cho binh lính trong Chiến tranh Crimea. Phương pháp này tiếp tục được áp dụng trong Thế chiến thứ nhất như một giải pháp thay thế khi thiếu thuốc phiện và thậm chí còn được liệt kê trong các sổ tay điều dưỡng cũng như các ấn bản của Merck Manual trong suốt thế kỷ 20.

Liệu pháp Gerson và thụt rửa bằng cà phê

Bác sĩ Max Gerson và William Donald Kelley là những người đã đề xuất sử dụng thụt rửa bằng cà phê hàng ngày, kết hợp với chế độ ăn chay thô, để điều trị ung thư. Bác sĩ phẫu thuật Ferdinand Sauerbruch cũng từng quan sát thấy lợi ích ở các trường hợp lao xương, khớp và da giai đoạn nặng.

Liệu pháp Gerson được cho là có khả năng hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý khác như đau nửa đầu, đa xơ cứng, viêm khớp biến dạng, động kinh, bệnh ngoài da, bệnh Basedow, rối loạn gan, túi mật, tiêu hóa, tim mạch, béo phì, tăng huyết áp và ung thư giai đoạn cuối. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu không cho thấy hiệu quả rõ ràng của liệu pháp này trong điều trị ung thư.

Thụt rửa trong y học hiện đại

Trong thực hành y tế ngày nay, các loại thụt rửa thông thường vẫn được sử dụng rộng rãi. Chúng được chỉ định trước các thủ thuật chẩn đoán hoặc phẫu thuật trong sản khoa và nhi khoa, đối với các trường hợp táo bón nặng, chấn thương tủy sống, để đưa thuốc hoặc là một phần của quản lý ruột trong bệnh viêm ruột. Thụt rửa hoạt động theo cơ chế cơ học, nhiệt học và hóa-thẩm thấu để kích thích niêm mạc ruột và nhu động ruột.

Tuy nhiên, một số ứng dụng trước đây đã trở nên lỗi thời. Ví dụ, việc làm sạch ruột trước khi sinh bằng thụt rửa hoặc thuốc đạn hiện không còn được thực hiện thường xuyên vì không cho thấy hiệu quả trong việc giảm chấn thương tầng sinh môn hay nhiễm trùng. Mặc dù một số nữ hộ sinh vẫn dùng thụt rửa để kích thích chuyển dạ, các nghiên cứu về tác dụng của chúng lên thời gian chuyển dạ vẫn còn mâu thuẫn.

Tác dụng của cà phê với cơ thể

Caffeine, một alkaloid trong cà phê, có tác dụng tích cực lên tim mạch, làm tăng huyết áp tâm thu và kích thích giải phóng catecholamine. Nó cũng gây co mạch não nhẹ, giãn cơ trơn phế quản, tăng tiết axit dạ dày và lợi tiểu tạm thời. Theobromine và theophylline trong cà phê hoạt động như thuốc giãn mạch, thuốc giảm ho và thuốc giãn phế quản.

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra lợi ích của cà phê đối với sức khỏe:

• Gout: Uống 4-5 tách cà phê mỗi ngày có thể giảm 40% nguy cơ mắc bệnh gout ở nam giới, và hơn 6 tách có thể giảm 59% (cà phê không chứa caffein được khuyến nghị hỗ trợ).
• Bảo vệ DNA: Cà phê giàu axit chlorogenic từ chiết xuất hạt cà phê xanh giúp bảo vệ DNA khỏi tổn thương oxy hóa và tăng glutathione.
• Ung thư: Uống 3-5 tách cà phê mỗi ngày có liên quan đến việc giảm nguy cơ ung thư nội mạc tử cung và ung thư biểu mô tế bào gan, cũng như ung thư hắc tố, các loại ung thư da khác, ung thư vú và ung thư tuyến tiền liệt.
• Tiểu đường loại 2: 6-7 tách cà phê mỗi ngày không liên quan đáng kể đến việc giảm 30-50% nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2.
• Cholesterol: Kahweol và cafestol có tác dụng chống viêm, chống ung thư, nhưng liều cao có thể làm tăng mức cholesterol.
• Sức khỏe tim mạch và não bộ: Cà phê được lọc qua giấy được coi là lành mạnh hơn, không làm tăng nguy cơ tim mạch. Tiêu thụ cà phê vừa phải có thể giảm 11-20% nguy cơ đột quỵ và giảm nguy cơ sa sút trí tuệ. Tuy nhiên, uống quá 6 tách cà phê mỗi ngày có thể liên quan đến thể tích não nhỏ hơn và tăng 53% nguy cơ sa sút trí tuệ.
• Tâm trạng và hiệu suất nhận thức: Cà phê giúp nâng cao tâm trạng, cải thiện hiệu suất nhận thức và giảm nguy cơ trầm cảm.
• Loạn nhịp tim: Tăng lượng caffeine có liên quan đến việc giảm nguy cơ loạn nhịp tim như rung nhĩ.

Tác dụng của thụt rửa cà phê trong y học hỗ trợ

Tuy có nhiều tranh cãi, thụt rửa cà phê đã được báo cáo là mang lại một số tác dụng tích cực:

• Giảm triệu chứng: Bệnh nhân báo cáo giảm đau đầu, đau cơ, đau khớp, mệt mỏi mãn tính, khó khăn nhận thức, khó chịu và táo bón, cũng như cải thiện sức khỏe tổng thể.
• Hỗ trợ y tế: Các bác sĩ đã sử dụng thụt rửa cà phê để hỗ trợ điều trị ngộ độc atropine, tác dụng gây mê sau phẫu thuật, sốc và tắc nghẽn môn vị.
• Cải thiện lưu thông mật và thải độc: Thụt rửa có thể tăng cường lưu lượng mật trong gan và túi mật, kích thích nhu động ruột và thúc đẩy bài tiết các sản phẩm phụ chuyển hóa.
• Hấp thu trực tiếp vào gan: Các hợp chất hoạt tính này đến gan trực tiếp qua tuần hoàn cửa, tránh kích ứng niêm mạc dạ dày, giúp những người không dung nạp cà phê cũng có thể thực hiện thủ thuật này với liều lượng và thời gian ngắn hơn.

Khi pha chế, cà phê pha nên được pha loãng và làm mát đến nhiệt độ cơ thể (không quá 40°C). Lượng nhỏ và áp lực nhẹ được khuyến nghị để tác động vào trực tràng và chỉ lan đến đại tràng xuống.

Những rủi ro và nguy cơ

Mặc dù có những báo cáo về lợi ích, thụt rửa cà phê vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro đáng kể:

• Viêm trực tràng đại tràng: Viêm niêm mạc trực tràng và đại tràng.
• Bỏng trực tràng: Ở nhiệt độ trên 37°C.
• Rối loạn điện giải: Như hạ kali máu, hạ natri máu kèm mất nước, buồn nôn, yếu cơ, loạn nhịp tim và co giật.
• Suy yếu cơ trực tràng/ruột: Dẫn đến táo bón và viêm nhiễm.
• Tổn thương búi trĩ.
• Rối loạn hệ vi sinh vật đường ruột: Gây chuột rút, tiêu chảy, đầy hơi và nguy cơ nhiễm trùng.
• Ngộ độc nước: Do sử dụng dịch không đẳng trương.
• Các trường hợp tử vong hiếm gặp được cho là liên quan đến các bệnh lý tiềm ẩn giai đoạn cuối.

Cần thận trọng hoặc tránh thụt rửa trong giai đoạn đầu thai kỳ, trường hợp nôn mửa, bụng cấp, sau phẫu thuật ruột, xuất huyết tiêu hóa, bệnh viêm ruột, tắc ruột cơ học, suy giảm miễn dịch, quá tải dịch, suy thận và bệnh tim nặng.

Đại tiện đều đặn là yếu tố quan trọng hỗ trợ quá trình làm sạch tự nhiên của cơ thể. Một chế độ ăn giàu chất xơ, trái cây, rau quả, ngũ cốc nguyên hạt, các loại hạt và thực phẩm lên men cùng với đủ nước là nền tảng cho sức khỏe đường ruột tốt và giảm nguy cơ ung thư.

Nhịn ăn gián đoạn hoặc ngắn hạn là những phương pháp hiệu quả mà không cần làm sạch ruột. Thụt rửa có thể hỗ trợ chuẩn bị cho việc nhịn ăn trị liệu kéo dài vài ngày bằng cách ngăn ngừa cảm giác đói hoặc khủng hoảng khi nhịn ăn. Tuy nhiên, việc sử dụng thụt rửa cà phê cần được cân nhắc kỹ lưỡng và tham khảo ý kiến chuyên gia y tế do những rủi ro tiềm ẩn.

Tham khảo nguồn Medscape