Ông Tập Cận Bình thăm Malaysia, chuyên gia cảnh báo: Cẩn thận rơi vào “bẫy nợ”

Trần Tĩnh
•
Thứ Ba, 15/04/2025

Ngày 15/4, ông Tập Cận Bình sẽ đến thăm Malaysia. Chuyến thăm này có thể được coi là cơ hội cho quan hệ thương mại song phương giữa Trung Quốc và Malaysia, nhưng nhiều nhà phân tích quốc tế cũng nhắc nhở Chính phủ Malaysia rằng “rủi ro ẩn núp sau cơ hội”.

Nếu không cẩn thận, hợp tác Trung Quốc-Malaysia có thể dẫn đến cơn bão thuế quan?

Ông Samiru Patel, cố vấn cấp cao tại Global Asia Consulting có trụ sở tại Singapore, chỉ ra rằng nếu Malaysia phụ thuộc quá nhiều vào nguồn vốn của Trung Quốc, nước này có thể rơi vào “bẫy nợ”. Đặc biệt khi tham gia các dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn, cần đánh giá cẩn thận khả năng trả nợ và tính minh bạch tài chính.

Ông cũng đề cập rằng việc hợp tác với các công ty Trung Quốc có thể đi kèm với rủi ro an ninh mạng, bao gồm việc cài đặt phần mềm giám sát vào cơ sở hạ tầng quan trọng hoặc thao túng bên ngoài đối với quyền sở hữu dữ liệu.

Nhà phân tích về các vấn đề đối ngoại Colin Chong cũng nói thêm rằng nếu Malaysia tiếp tục tuân theo khuôn khổ hợp tác do Bắc Kinh dẫn đầu, Washington có thể coi nước này là mục tiêu tiếp theo của thuế quan. Ông cảnh báo rằng rủi ro “chọn phe” đang ngày càng cao, đặc biệt là trong lĩnh vực chất bán dẫn và công nghệ 5G.

Chuyên gia: Nếu không giúp Trung Quốc lách thuế quan, sẽ phải chọn phe

Gần đây ông Peter Navarro, cựu cố vấn thương mại Nhà Trắng, đã viết một lá thư cho tờ Financial Times, trực tiếp nêu tên một số quốc gia bao gồm Malaysia, Campuchia, Mexico và Việt Nam, yêu cầu họ ngừng trở thành “trạm trung chuyển cho các sản phẩm Trung Quốc”, để né tránh thuế quan trừng phạt của Hoa Kỳ đối với hàng hóa Trung Quốc.

Ông thẳng thắn nói, Hoa Kỳ đang chú ý đến mọi kẽ hở cho phép Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) xuất khẩu theo đường vòng. Nếu các quốc gia này không thay đổi hành vi của mình, các biện pháp trừng phạt và trả đũa sẽ là điều không thể tránh khỏi.

Muốn thâm nhập thị trường Hoa Kỳ phải “phi Trung Quốc hóa”?

Yamiche Liu (Á Mễ Tạ), một học giả độc lập nghiên cứu các vấn đề Trung Quốc, cũng phân tích và chỉ ra rằng các quy tắc mới về thương mại quốc tế trong tương lai có thể liệt kê “tách khỏi Trung Quốc” là một trong những điều kiện để thâm nhập thị trường Hoa Kỳ.

Bà nhấn mạnh, cho dù đó là chuỗi cung ứng sản xuất, tiêu chuẩn công nghệ hay thậm chí là hợp tác tài chính, Hoa Kỳ đang yêu cầu các đồng minh của mình giữ khoảng cách với Trung Quốc (ĐCSTQ). Điều này khiến các nền kinh tế vừa và nhỏ như Malaysia rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan. Việc xích lại gần Trung Quốc mang lại cơ hội, nhưng nước này cũng có thể bị Hoa Kỳ coi là kẻ thù.

Liệu Malaysia có trở thành Sri Lanka tiếp theo?

Đối mặt với những ưu đãi kinh tế lớn từ Trung Quốc và các cơ chế trừng phạt tiềm tàng từ Hoa Kỳ, Malaysia phải thận trọng hơn trong các chính sách ngoại giao và thương mại trong tương lai. Khi thảo luận về hợp tác kinh tế giữa Trung Quốc và Malaysia, mô hình Sri Lanka thường được dùng như một câu chuyện cảnh báo.

Năm 2017, Sri Lanka không thể trả được khoản nợ khổng lồ vay từ Trung Quốc để xây dựng Cảng Hambantota và cuối cùng buộc phải cho Trung Quốc thuê cảng trong 99 năm. Sự cố này được coi là một hình thức hoạt động điển hình của “ngoại giao nợ” của ĐCSTQ.

Liệu Malaysia có những rủi ro tương tự không?

Trước đây, Malaysia đã phụ thuộc rất nhiều vào các khoản vay của Trung Quốc do dự án “Tuyến đường sắt bờ biển phía Đông”. Thậm chí, chính quyền của Thủ tướng Mahathir từng yêu cầu dừng dự án, sau đó đàm phán lại thỏa thuận trước khi tiếp tục triển khai.

Mặc dù một số dự án cơ sở hạ tầng rất hoành tráng, nhưng chúng lại phải đối mặt với vấn đề xây dựng nhưng không ai sử dụng, như đường cao tốc và sân bay của Sri Lanka, được gọi là “dự án vô giá trị cấp thành phố ma”.

ĐCSTQ hiện đang bị cô lập và bất lực. Họ nói rằng nó sẽ chiến đấu đến cùng, nhưng chuyến đi tới 3 nước Đông Nam Á là biểu hiện cụ thể của sự không chắc chắn này.

Ông Samirul Ariff Othman, cố vấn cấp cao tại Global Asia Consulting, chỉ ra rằng Malaysia phải tránh một số cạm bẫy khi hợp tác với ĐCSTQ. Đầu tiên là sự phụ thuộc vào nợ nần, và thứ hai là vấn đề an ninh mạng.

Nhà phân tích về các vấn đề đối ngoại Colin Chong cũng cảnh báo rằng bất kỳ sự chấp nhận quá mức nào đối với khuôn khổ do Trung Quốc dẫn đầu đều có thể khiến Malaysia trở thành mục tiêu tấn công của Hoa Kỳ về các vấn đề thương mại và công nghệ, và phải đối mặt với các biện pháp trả đũa thuế quan tiếp theo.