Tổng thống Obama bị phê phán vì ‘rụt rè trên biển Đông’

Trong buổi điều trần tại Hạ viện Mỹ, những chuyên gia về biển Đông đã phê phán các thiếu sót trong đối sách của chính quyền Obama trước sự bành trướng của Trung Quốc trên biển Đông.

Hôm 21/9 trước các dân biểu Hoa Kỳ, các chuyên gia hàng hải nhận định chính sách của ông Obama trong khu vực châu Á – Thái Bình Dương không chỉ thất bại trong việc ngăn chặn Trung Quốc leo thang trên biển Đông mà theo một mức độ nào đó, còn cho phép những hành động phi pháp của Bắc Kinh diễn ra ngày càng trắng trợn.

Tiến sĩ James Kraska, giáo sư luật quốc tế tại Học Viện Hải Chiến Hoa Kỳ (US Naval War College) cho rằng chính quyền Obama đã hoàn toàn sai lầm khi chỉ gọi các yêu sách chủ quyền của Trung Quốc tại biển Đông là “quá đáng”, mà không dám gọi thẳng đó là “phi pháp”.

Ông Kraska cho rằng Nhà Trắng cần phải làm rõ vấn đề cách gọi này vì sức nặng của hai từ hoàn toàn khác nhau. Tiến sĩ đề nghị: “Chúng ta phải nói thẳng, phải loại bỏ các từ ngữ mang nặng tính ngoại giao, vì điều đó chỉ nuôi dưỡng sự mơ hồ và hoài nghi, có lợi cho Trung Quốc”.

Còn chuyên gia nghiên cứu châu Á Bonnie Glaser tại Trung Tâm Nghiên Cứu Chiến Lược và Quốc Tế CSIS thì phê bình thái độ quá thận trọng của chính quyền Obama đối với Trung Quốc trong thời gian qua. Đối với chuyên gia này, vì rụt rè, Hoa Kỳ đã không được Trung Quốc coi trọng.

Bà nói rằng một việc trọng yếu là ngăn chặn Bắc Kinh tiếp tục cải tạo đảo ở biển Đông, nhưng đến nay Hoa Kỳ không dám tỏ thái độ cứng rắn hơn vì lo sợ “rủi ro” và Bắc Kinh sẽ làm căng hơn với Washington.

Bà Glaser cho rằng ông Obama đã đặt ưu tiên với Trung Quốc trong lãnh vực biến đổi khí hậu và thỏa thuận hạt nhân Iran vì thế mà không dám cứng rắn đối với Bắc Kinh trong hồ sơ biển Đông.

Tuy nhiên bà nói đó là một chiến lược sai lầm vì Mỹ “có thể làm cả hai việc cùng một lúc, và nhất thiết phải nói nói rất rõ cho Trung Quốc biết rằng hành vi của họ không thể chấp nhận được.”

Về phương diện quân sự, các chuyên gia đều nói rằng chính sách cổ suý tự do hàng hải mà Hải Quân Mỹ đã áp dụng là đi vào vùng 12 hải lý xung quanh đảo nhân tạo ở Trường Sa không được thực hiện đầy đủ.

Đối với giáo sư luật Kraska, hải quân Mỹ đơn giản là dùng thủ tục yếu nhất để thách thức đòi hỏi chủ quyền vô lý của Trung Quốc. Rõ ràng là Công Ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển không công nhận lãnh hải chung các đảo nhân tạo vốn là bãi đá chìm. Giáo sư đề nghị là Hoa Kỳ phải cho phi cơ bay qua các đảo nhân tạo trong tay Trung Quốc ở Trường Sa, chẳng hạn như qua Đá Vành Khăn (Mischief Reef), và tiến hành nhiều cuộc tuần tra hơn vì quyền tự do hàng hải trong khu vực, một mình hay với nước khác.

Tiến sĩ Andrew Erickson, giáo sư tại Viện Nghiên Cứu về Hàng Hải Trung Quốc cũng thuộc Học Viện Hải Chiến Mỹ, thì phê phán các quan chức Mỹ không dám thừa nhận một cách công khai là ngoài lực lượng Hải Quân và Hải Cảnh, Trung Quốc còn có một lực lượng thứ ba đang giúp Bắc Kinh thâu tóm biển Đông. Đó là lực lượng dân quân biển. Đối với chuyên gia này, Washington phải cấp tốc đề ra một chiến lược toàn diện hơn để đối phó với Bắc Kinh.

Phiên điều trần diễn ra trong bối cảnh ông Obama vừa kết thúc chuyến thăm châu Á cuối cùng với tư cách là tổng thống. Một số nghị sĩ Hoa Kỳ lo ngại rằng Bắc Kinh có thể lợi dụng những ngày tháng cuối cùng trong nhiệm kỳ của ông Obama – lúc Nhà Trắng bận rộn chuyển giao sang chính quyền mới – để tăng tốc những hoạt động của mình trên biển Đông.

Ông Randy Forbes, dân biểu bang Virginia nhận định: “Tôi quan ngại rằng chủ tịch Trung Quốc và chính quyền Trung Quốc sẽ coi những tháng cuối cùng của Tổng thống Obama như một cơ hội thể thiết lập vùng nhận diện phòng không, mở rộng hoạt động cải tạo ra bãi cạn Scarborough, đẩy mạnh quân sự hoá các đảo nhân tạo hoặc có động thái nào đó thách thức quyết tâm của chúng ta”.

Đức Trí

Xem thêm: