Cyrus Đại đế và hiến chương nhân quyền đầu tiên trên thế giới (P1)

Trần Hưng
•
Chủ Nhật, 03/03/2024

Trụ Cyrus được xem là Hiến chương nhân quyền đầu tiên trên thế giới, nhưng nó được ra đời vào thời cổ đại năm 539 TCN, tức cách đây 2.500 năm. Tác giả của nó là Cyrus Đại đế.

Vào thế kỷ 9 TCN, Vương triều Achaemenes lên trị vì vương quốc Ba Tư. Vương triều này kéo dài đến năm 559 TCN thì Cyrus lên ngôi, trở thành vua chư hầu của Media, đóng đô ở Pasargadae ở tỉnh Pars.

Lúc này triều đình Media của người Media đối xử rất tàn nhẫn với người Ba Tư. Năm 554 TCN, Cyrus bắt đầu cuộc chiến chống lại triều đình Media. Đến năm 550 TCN thì ông đã chiếm được kinh đô Ecbatana của người Media và bắt sống được vua Astyages. Cyrus trở thành vị Vua mới, thống nhất tộc người Ba Tư với người Media.

Ở bên cạnh Media là Vương quốc Lydia hùng mạnh nhất trong khu vực. Vua Kroisos của Lydia đưa quân chinh phục các nước xung quanh rồi trở nên vô cùng giàu có. Thủ đô Sardis trở thành một thành phố cực kỳ thịnh vượng. Đền Artemis ở đây được xem là một trong 7 kỳ quan của thế giới, vua Kroisos giàu nhất thế giới và được mệnh danh là vị vua giàu nhất Hy Lạp cổ đại. Thậm chí đến nay người ta vẫn còn lưu truyền câu nói “giàu như vua Kroisos”.

den Artemis — Mô hình thu nhỏ của đền Artemis, tại Công viên Miniatürk, Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ. (Ảnh: Zee Prime, Wikipedia, CC BY-SA 3.0 Deed)

Khi thấy Cyrus đưa quân tấn công chiếm được Media, Vua Kroisos của Lydia cũng đưa quân tiến đánh Media.

Vua Cyrus đích thân cầm quân đánh tan quân Lydia, rồi dẫn quân tấn công đánh chiếm luôn Kinh đô của Lydia vào năm 546 TCN.

Vua Kroisos bị bắt và bị đưa đến giàn thiêu. Cyrus biết Vua Kroisos là người tín Thần, nhưng không biết các vị Thần có muốn giữ lại tính mạng của Kroisos hay không nên có ý chờ đợi, rồi cuối cùng quyết định đốt lửa. Trên giàn thiêu, vua Kroisos kêu 3 tiếng “Solon! Solon! Solon!”. Cyrus tò mò hỏi những người xung quanh Solon là ai.

Số là thủ đô Sardis phồn vinh thịnh vượng của Lydia đã trở thành nơi thu hút nhiều người có tên tuổi lúc đó, nhiều vị hiền triết đã đến đây trong đó có cả Solon. Vua Kroisos ân cần đón tiếp Solon, dẫn vào cung điện rồi đưa đi thăm kho báu quốc gia.

Trong khi Solon đang ngắm các báu vật, biết ông là nhà hiền triết thông thái, vua Kroisos tự hảo hỏi rằng “Người như thế nào mới là người hạnh phúc nhất?” với hy vọng nhà thông thái này sẽ khẳng định mình là người hạnh phúc nhất.

Thế nhưng Solon lại nói: “Tôi coi Tellus của người Athen là người hạnh phúc nhất. Anh ấy là một người đàn ông sống ở thành phố quê hương của mình trong thời kỳ hoàng kim của thành phố này, ăn thành quả do chính tay mình làm ra, hạnh phúc trong gia đình và hy sinh chiến đấu cho quê hương của mình”. Khi Tellus còn sống ông hạnh phúc chào đón các con cháu của mình ra đời và chăm sóc đến khi chúng trưởng thành. Trong chiến tranh ông hết lòng giúp đỡ cho dân chúng và đón nhận cái chết, nhiều người xem đó là cái chết vinh quang của người anh hùng.

Vua Kroisos còn hỏi thêm các câu khác với hy vọng Solon sẽ nhắc đến mình, nhưng nhà hiền triết này tuyệt nhiên không nhắc đến. Theo Solon người hạnh phúc nhất thế gian là những người sống vì người khác, sẵn sàng dâng hiến cuộc đời của mình cho thế gian. Điều này khiến vua Kroisos tức giận và đuổi Solon đi.

Cyrus nghe xong câu chuyện, nhìn lên giàn thiêu và chợt thấy mình trong đó. Ông hạ lệnh dập lửa cứu lấy vua Kroisos. Thế nhưng ngọn lửa đang bùng cháy dữ dội rồi. Cyrus liền cầu xin các vị Thần xin giúp đỡ và lập tức một trận cuồng phong thổi đến, rồi mưa trút xuống dập lửa.

Cyrus bước xuống đích thân cởi trói cho Kroisos. Từ đó hai người trở thành bạn tâm giao của nhau, nhiều việc Cyrus đã hỏi Kroisos như một vị quân sư của mình.