Từ bồn tắm nóng đến xông hơi: Hiệu quả tương tự tập luyện
- Đại Hải
- •
Từ hàng nghìn năm trước, con người đã biết tận dụng nhiệt để chăm sóc sức khỏe – từ việc dùng hơi nóng giúp giảm co giật ở thế kỷ 5, đến hỗ trợ điều trị bệnh tâm thần ở thế kỷ 19. Ngày nay, nhờ công nghệ hiện đại, các nhà khoa học có thể phân tích sâu hơn về tác dụng và cơ chế phía sau của phương pháp này.
Các nghiên cứu mới cho thấy nhiều hình thức “làm nóng thụ động” có thể mang lại tác động tương tự như luyện tập thể dục. Dù hiệu quả của tập luyện luôn vượt trội, liệu pháp nhiệt vẫn có thể là giải pháp bổ sung cho một số người. Ngoài ra, phương pháp này còn đem lại lợi ích trên nhiều khía cạnh sức khỏe khác.
Tác dụng tương tự như tập thể dục mức độ nhẹ – vừa
Một nghiên cứu của Đại học Oregon, công bố trên tập san American Journal of Physiology, đã so sánh tác dụng của ba hình thức: ngâm nước nóng, xông hơi truyền thống và xông hơi hồng ngoại xa.
Người tham gia được chia thành ba nhóm và trải qua các buổi trị liệu. Trước và sau mỗi buổi, nhóm nghiên cứu đo cân nặng để xác định lượng mồ hôi mất đi. Đồng thời, họ đánh giá ảnh hưởng tới tim mạch và miễn dịch qua xét nghiệm máu, nhịp tim, huyết áp và cung lượng tim.
Ông Christopher Minson, tác giả chính, cho biết: “Kết quả của chúng tôi, cũng như nhiều nghiên cứu khác, cho thấy tắm bồn nóng và xông hơi, nếu thực hiện đúng cách và thường xuyên, đều có tác động tích cực đến sức khỏe. Khi thân nhiệt tăng trong một khoảng thời gian nhất định, cơ thể sẽ có những phản ứng về nhịp tim, tiết mồ hôi, phân bố máu… tương tự phản ứng khi tập thể dục ở mức nhẹ đến vừa”.
Vì sao tắm nóng hay xông hơi lại có tác dụng giống tập thể dục
Theo nhóm nghiên cứu, nhiệt thụ động làm tăng nhiệt độ da và nhiệt độ trung tâm cơ thể. Điều này kích thích tiết mồ hôi và giãn mạch máu dưới da nhằm hạ nhiệt. Để bù lại sự giãn mạch, tim phải tăng cường bơm máu, đôi khi gấp đôi so với mức nghỉ. Đây là phản ứng tương tự trong lúc tập aerobic cường độ vừa.
Ngoài ra, nhiệt cũng tạo ra “áp lực sinh lý” với hệ miễn dịch giống như khi tập luyện: mỗi buổi tập hay trị liệu nhiệt đều gây ra phản ứng viêm ngắn hạn, kích hoạt cơ chế chống viêm của cơ thể, từ đó làm giảm tình trạng viêm âm ỉ lâu dài và cải thiện sức khỏe tim mạch, chuyển hóa.
“Chúng tôi luôn khuyến nghị tập thể dục là phương pháp không dùng thuốc hiệu quả nhất để bảo vệ sức khỏe. Tuy nhiên, với những người không thể hoặc không muốn vận động, liệu pháp nhiệt là một bổ sung hợp lý”, nghiên cứu sinh Jessica Atencio, đồng tác giả, chia sẻ.
Các loại liệu pháp nhiệt thụ động
Có nhiều lựa chọn khác nhau như: bồn tắm nước nóng, phòng xông hơi truyền thống, phòng xông hơi hồng ngoại…
Lợi ích của liệu pháp nhiệt thụ động
Kéo dài thời gian sống khỏe mạnh
“Thời gian sống khỏe” là khoảng thời gian một người duy trì sức khỏe thể chất và tinh thần tốt, ít bị hạn chế bởi bệnh tật hay khuyết tật, nhờ đó tận hưởng chất lượng cuộc sống cao.
Một tổng quan công bố trên Temperature tổng hợp các nghiên cứu cho thấy:
- Xông khô: Có thể giúp hạ huyết áp, giảm triệu chứng bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, trầm cảm nhẹ, đau cơ xơ hóa, mệt mỏi mạn tính.
- Liệu pháp thủy nhiệt như (tắm hơi ướt, xông hơi nước): Hỗ trợ cải thiện triệu chứng suy tim, sau nhồi máu cơ tim, hen, béo phì, viêm khớp, lo âu.
- Xông hơi kiểu Phần Lan: giúp giảm nguy cơ bệnh tim mạch (đột quỵ, tăng huyết áp, đột tử), rối loạn tâm thần, bệnh phổi và giảm nguy cơ tử vong do mọi nguyên nhân.
Theo các tác giả, tác động tích cực có thể đến từ đặc tính chống oxy hóa, bảo vệ tế bào, chống viêm, cùng hiệu ứng kết hợp lên miễn dịch, tim mạch, thần kinh – nội tiết và tuần hoàn.
Hỗ trợ bảo vệ não bộ
Một tổng quan trên Frontiers in Physiology cho thấy liệu pháp nhiệt thụ động có thể mang lại lợi ích cho người mắc các bệnh thoái hóa thần kinh, vốn liên quan đến hiện tượng protein gấp cuộn sai và tích tụ bất thường trong não. Liệu pháp nhiệt giúp tăng sản xuất “protein sốc nhiệt”, có khả năng hạn chế tác động độc hại của protein bất thường và cải thiện chức năng thần kinh – cơ.
Ngoài ra, nhiệt còn giúp tăng lưu lượng máu não, cải thiện chức năng cơ và các chỉ số chuyển hóa. Những tác động này có thể làm chậm tiến triển bệnh Alzheimer và Parkinson.
Cải thiện thành tích vận động
Vận động viên thường khởi động trước thi đấu để tăng nhiệt cơ và nhiệt độ trung tâm, chuẩn bị cho hoạt động thể lực. Nếu thời gian nghỉ giữa khởi động và thi đấu kéo dài, nhiệt cơ giảm đi sẽ làm giảm hiệu suất.
Một phân tích gộp bao gồm 7 nghiên cứu lâm sàng cho thấy: mặc áo giữ nhiệt trong thời gian nghỉ này giúp giảm mất nhiệt cơ, duy trì sức mạnh đỉnh trong thi đấu. Ngoài ra, áo giữ nhiệt còn giúp giảm nhẹ nhiệt độ trung tâm, tuy kết quả chưa đạt mức ý nghĩa thống kê. Cần thêm nghiên cứu để xác định rõ hơn hiệu quả.
Lưu ý và cách thực hiện
Không phải ai cũng phù hợp với liệu pháp nhiệt. Bác sĩ Elizabeth Ranft (chuyên khoa Y học gia đình) khuyến cáo nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi áp dụng. Nếu trong khi thực hiện thấy khó chịu, cần ngừng ngay và chỉ tiếp tục khi đã được tư vấn.
Những trường hợp không nên áp dụng:
- Bệnh mạch vành không ổn định
- Nhồi máu cơ tim gần đây
- Tăng huyết áp chưa kiểm soát
- Bệnh van tim nặng
- Đang nhiễm trùng, sốt, nổi mày đay
- Hạ huyết áp tư thế
Ngoài ra, không uống rượu trước hoặc trong khi xông hơi vì dễ gây tụt huyết áp và ảnh hưởng tim mạch.
Cách bắt đầu: thử xông hơi Phần Lan khoảng 10 phút, sau đó tăng dần thời gian thêm 5 phút mỗi lần cho tới 20–30 phút. Với phòng xông Phần Lan (độ ẩm thấp), có thể kết hợp tăng ẩm tạm thời bằng cách đổ nước lên đá nóng. Hầu hết các nghiên cứu khuyến nghị thực hiện 4–7 lần mỗi tuần.
Bác sĩ Ranft nhấn mạnh: “Tập thể dục vẫn luôn là cách tốt nhất để duy trì sức khỏe. Tuy nhiên, với những người không thể vận động, hoặc muốn kết hợp thêm, liệu pháp nhiệt là lựa chọn bổ sung an toàn và hiệu quả đã được chứng minh”.
Xem thêm
Từ khóa xông hơi Tắm nước nóng
