Tại sao cuộc gặp Trump-Sanae Takaichi lại thu hút nhiều sự chú ý đến vậy?
- Lý Ngọc
- •
Vào thứ Hai, ngày 27/10, ông Donald Trump, Tổng thống Hoa Kỳ, đã đến Tokyo, điểm dừng chân thứ hai trong chuyến công du ba nước châu Á. Ông được Hoàng gia Nhật Bản đón tiếp trọng thể tại Cung điện Akasaka. Chuyến thăm diễn ra chỉ một tuần sau khi bà Sanae Takaichi, 64 tuổi, nhậm chức nữ thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản, thể hiện rõ tầm quan trọng mà Washington dành cho Tokyo và cho cá nhân bà Takaichi trong chiến lược châu Á – Thái Bình Dương của Hoa Kỳ.
Theo giới quan sát, cuộc hội nghị thượng đỉnh Trump – Takaichi là sự kiện được mong đợi nhất kể từ khi bà nhậm chức, đánh dấu giai đoạn điều chỉnh quan hệ song phương giữa hai đồng minh chủ chốt trong bối cảnh cạnh tranh Mỹ–Trung leo thang. Cả hai bên đều coi cuộc gặp này là cơ hội để tăng cường liên minh Nhật – Mỹ, thúc đẩy hợp tác quốc phòng, năng lượng và đất hiếm, đồng thời điều phối lập trường đối với Trung Quốc và Đài Loan.
Mối quan hệ cá nhân và bối cảnh chính trị
Trước khi đặt chân đến Tokyo, ông Trump đã có cuộc điện đàm riêng với bà Takaichi vào ngày thứ Bảy (25/10). Trong cuộc gọi này, bà nhấn mạnh rằng Nhật Bản là đối tác không thể thiếu trong chiến lược đối phó Trung Quốc của Hoa Kỳ và mong muốn đưa liên minh Nhật–Mỹ “lên một tầm cao mới”.
Ông Trump tỏ ra ấn tượng mạnh với nữ lãnh đạo mới của Nhật Bản, ca ngợi bà là “một người tuyệt vời, rất xinh đẹp và thân thiện”. Trả lời phóng viên trên chuyên cơ Không lực Một khi bay từ Malaysia đến Nhật Bản, ông nói: “Tôi nghĩ bà ấy sẽ là một nhà lãnh đạo mạnh mẽ, rất hợp tác và là bạn tốt của Hoa Kỳ”.
Cuộc gặp trực tiếp giữa hai người mang ý nghĩa đặc biệt khi bà Takaichi từng là phụ tá thân cận của cố Thủ tướng Shinzo Abe, người có mối quan hệ cá nhân thân thiết với ông Trump. Chính điều này tạo nên sợi dây nối tiếp giữa “kỷ nguyên Abe – Trump” trước đây với giai đoạn mới của liên minh Mỹ–Nhật.
Phát biểu trước chuyến thăm, ông Trump nói: “Bà ấy là đồng minh và bạn tốt của ông Shinzo Abe, và Abe cũng là bạn của tôi. Tôi tin rằng sự tương đồng về tư tưởng giữa họ sẽ giúp ích rất nhiều cho quan hệ Mỹ–Nhật”.
Trong khi đó, bà Takaichi cho biết ông Trump đã gửi lời chúc mừng nồng ấm sau khi bà nhậm chức, và bà bày tỏ lòng biết ơn đối với “sự hiếu khách” mà ông Trump từng dành cho vợ của Abe, bà Akie Abe. Theo các nguồn tin, trong cuộc gặp tại Tokyo, bà Takaichi dự kiến tặng ông Trump một cây gậy golf của ông Abe, như một biểu tượng nối lại tình bạn giữa hai nhà lãnh đạo.
Lập trường chính trị của bà Sanae Takaichi
Bà Takaichi được xem là người kế thừa di sản chính trị của ông Shinzo Abe – bảo thủ, dân tộc chủ nghĩa và cứng rắn về quốc phòng. Bà ủng hộ sửa đổi Hiến pháp hòa bình của Nhật Bản, tăng chi tiêu quốc phòng và mở rộng năng lực răn đe. Về kinh tế, bà tiếp tục theo đuổi đường lối “Abenomics”, với trọng tâm là mở rộng tài khóa, nới lỏng tiền tệ và kích thích tăng trưởng.
Về xã hội, bà Takaichi giữ lập trường truyền thống: phản đối hôn nhân đồng giới, phản đối việc các cặp vợ chồng sử dụng họ khác nhau, và ủng hộ chế độ kế vị nam giới trong Hoàng gia. Dù vậy, bà vẫn được coi là biểu tượng của nữ quyền trong giới bảo thủ Nhật Bản, tương tự như hình ảnh của bà Margaret Thatcher, người mà bà Takaichi ngưỡng mộ.
Các chuyên gia như ông Gordon Chang, nhà phân tích chính trị châu Á, nhận định rằng lập trường cứng rắn của bà Takaichi đối với Trung Quốc “phù hợp hoàn hảo với định hướng hiện nay của ông Trump”, giúp củng cố liên minh Mỹ–Nhật trong bối cảnh đối đầu chiến lược với Bắc Kinh.
Các chủ đề chính trong hội nghị thượng đỉnh Trump – Takaichi
An ninh và quốc phòng
Hai nhà lãnh đạo dự kiến thảo luận sâu về chi tiêu quốc phòng, hợp tác trong khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương và quan hệ với Đài Loan.
Dưới thời ông Fumio Kishida, Nhật Bản đã cam kết nâng chi tiêu quốc phòng lên 2% GDP vào năm 2027.
Bà Takaichi muốn đẩy nhanh mốc này lên năm 2026, nhấn mạnh rằng “không có thời gian để đứng yên” và Nhật Bản cần “tăng cường cơ bản năng lực phòng thủ”.
Cả ông Trump và bà Takaichi đều có lập trường cứng rắn với Bắc Kinh. Đầu năm nay, bà Takaichi đã thăm Đài Loan, kêu gọi hợp tác quốc phòng – chuyến đi bị Trung Quốc gọi là “hành động khiêu khích nguy hiểm”.
Quan hệ ba bên Mỹ – Nhật – Trung và vấn đề Đài Loan
Căng thẳng quanh quần đảo Điếu Ngư/Senkaku tiếp tục là điểm nóng. Sách Trắng Quốc phòng Nhật Bản năm 2022 lần đầu tiên coi Trung Quốc là “mối đe dọa an ninh lớn nhất”. Việc cả hai lãnh đạo đều thể hiện lập trường cứng rắn cho thấy Tokyo và Washington sẽ tiếp tục phối hợp để kiềm chế ảnh hưởng của Bắc Kinh.
Đầu tư và thương mại song phương
Một trong những kết quả đáng chú ý nhất là thỏa thuận đầu tư trị giá 550 tỷ USD mà Nhật Bản cam kết rót vào nền kinh tế Hoa Kỳ, bao gồm các lĩnh vực đóng tàu, năng lượng, chip và khoáng sản chiến lược. Ngoài ra, bà Takaichi cho biết Nhật Bản sẽ mua thêm xe bán tải, đậu nành và khí đốt tự nhiên của Mỹ để củng cố quan hệ thương mại song phương.
Trước đó, ông Trump đã giảm thuế quan đối với hàng hóa Nhật Bản từ 25% xuống 15%, được xem là nhượng bộ quan trọng để thúc đẩy đầu tư của Tokyo vào Mỹ. Tuy nhiên, nhiều chi tiết của thỏa thuận vẫn đang được hai bên đàm phán.
Đất hiếm và chuỗi cung ứng chiến lược
Trong bối cảnh Mỹ – Trung leo thang căng thẳng về đất hiếm, ông Trump và bà Takaichi dự kiến ký một văn bản chung về an ninh khoáng sản chiến lược, nhằm giảm phụ thuộc vào Trung Quốc.
Theo tờ Asahi Shimbun, hai bên đang hoàn thiện dự thảo thỏa thuận về an ninh đất hiếm và khoáng sản quan trọng. Đại sứ Hoa Kỳ tại Nhật Bản ông George Glass cho biết một phần khoản đầu tư 550 tỷ USD của Nhật sẽ được dùng để phục hồi ngành khai thác và chế biến quặng tại Hoa Kỳ.
Ông Glass cũng chỉ trích việc chính quyền Trung Quốc thắt chặt kiểm soát xuất khẩu đất hiếm, coi đây là “một thủ đoạn nhằm bóp nghẹt chuỗi cung ứng toàn cầu”, đồng thời khẳng định rằng Mỹ và Nhật đang hợp tác để chấm dứt tình trạng phụ thuộc này.
Thành phần nội các và định hướng kinh tế của Nhật Bản
Trong nội các mới, bà Takaichi bổ nhiệm ông Ryomasa Akazawa – một nhà đàm phán kỳ cựu từng tham gia các cuộc thương lượng thuế quan với Mỹ – làm Bộ trưởng Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp. Ông Akazawa tuyên bố Bộ đang lập danh sách các dự án đầu tư chung trong lĩnh vực chất bán dẫn và năng lượng để hiện thực hóa cam kết đầu tư vào Hoa Kỳ.
Ông Rintaro Nishimura, chuyên gia của Asia Group (Tokyo), nhận định với CNN rằng việc bà Takaichi lựa chọn các nhân sự từng phục vụ dưới thời ông Abe “gửi đi thông điệp rõ ràng rằng bà đang kế thừa di sản Abe, chứ không phải đường lối của ông Kishida hay ông Ishiba”.
Về năng lượng, Nhật Bản vẫn phụ thuộc khoảng 10% nguồn LNG từ Nga. Hoa Kỳ đang thúc giục Tokyo giảm lệ thuộc này và tăng mua LNG của Mỹ. Bà Takaichi thừa nhận đây là vấn đề khó khăn, vì cắt giảm đột ngột có thể đe dọa an ninh năng lượng quốc gia, nhưng cam kết “đa dạng hóa nguồn cung và phối hợp với Hoa Kỳ”.
Lịch trình của ông Trump tại Nhật Bản
Sau các nghi thức đón tiếp chính thức và hội nghị thượng đỉnh – tiệc trưa tại Cung điện Akasaka, ông Trump và bà Takaichi dự kiến cùng đến Căn cứ Hải quân Yokosuka, nơi neo đậu tàu sân bay USS George Washington, biểu tượng sức mạnh của Mỹ tại Tây Thái Bình Dương.
Theo truyền thông Nhật Bản, bà Takaichi sẽ tháp tùng ông Trump trong chuyến thăm này – một hành động mang tính biểu tượng thể hiện cam kết quốc phòng song phương. Sau đó, ông Trump sẽ gặp gỡ các lãnh đạo doanh nghiệp Nhật Bản tại Tokyo, bàn về hợp tác đầu tư, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng sạch và công nghệ cao, trước khi rời Nhật Bản đến Hàn Quốc vào ngày 29/10.
Đánh giá và ý nghĩa chiến lược
Các nhà quan sát cho rằng chuyến thăm của ông Trump diễn ra trong bối cảnh nhạy cảm, khi Washington đang chuẩn bị gặp lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hàn Quốc hai ngày sau đó. Cuộc gặp với bà Takaichi giúp ông củng cố “mặt trận đồng minh” trước khi đối thoại với Bắc Kinh.
Lập trường cứng rắn của bà Takaichi đối với Trung Quốc được xem là lợi thế chiến lược cho Hoa Kỳ. Theo ông Gordon Chang, điều này cho phép ông Trump thể hiện rằng “liên minh Mỹ – Nhật đang mạnh mẽ hơn bao giờ hết”, qua đó gây sức ép với Trung Quốc trong các cuộc đàm phán thương mại và an ninh sắp tới.
Ngoài ra, việc bà Takaichi nhanh chóng được ông Trump tiếp đón và công nhận như một đối tác chiến lược cho thấy vai trò trung tâm của Nhật Bản trong chính sách Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của Hoa Kỳ. Bà Takaichi cam kết tiếp tục thúc đẩy tầm nhìn về một khu vực “Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và rộng mở (FOIP)”, đồng thời tái khẳng định rằng liên minh Mỹ – Nhật là nền tảng cho an ninh khu vực.
Chuyến thăm Tokyo của ông Donald Trump và cuộc gặp với bà Sanae Takaichi không chỉ là một sự kiện ngoại giao, mà còn là thông điệp chiến lược gửi đến Trung Quốc và toàn khu vực: liên minh Mỹ – Nhật đang được củng cố và mở rộng.
Với sự đồng thuận về các vấn đề an ninh, đất hiếm, thương mại và năng lượng, cả hai nhà lãnh đạo đều cho thấy mong muốn chuyển mối quan hệ truyền thống thành một đối tác chiến lược toàn diện trong kỷ nguyên cạnh tranh địa chính trị mới.
Trong bối cảnh thế giới đang chứng kiến sự tái định hình của trật tự quốc tế, cuộc gặp Trump – Takaichi được đánh giá là bước khởi đầu quan trọng cho giai đoạn mới của quan hệ Mỹ – Nhật, nơi Tokyo không chỉ là “đồng minh thân cận” mà còn là trụ cột cùng Washington định hình tương lai của khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.
Xem thêm
Từ khóa Trump-Takaichi Sanae Takaichi Nhật Bản Mỹ - Nhật
