Lòng tốt: Bí quyết nâng cao cuộc sống và thay đổi cả ADN của bạn

Lòng tốt khởi nguồn từ sự thấu cảm, đánh thức các mạch não giúp chúng ta đồng cảm với cảm xúc của người khác và nuôi dưỡng lòng trắc ẩn.

• Sự kiên nhẫn giúp cơ thể trẻ lâu như thế nào?

Ông Nerburn là tác giả đoạt giải thưởng đến từ tiểu bang Minnesota. Năm 1989, ông quyết định nhận công việc lái taxi. Trong một mẩu chuyển của cuốn sách “Make Me an Instrument of Your Peace” (Xin hãy biến con thành cánh tay mang lại bình an của Ngài), ông  đã viết: “Điều tôi không ngờ là công việc ấy lại trở thành một sứ mệnh. Vì lái ca đêm, chiếc taxi của tôi đã trở thành một phòng xưng tội di động”. 

“Tôi đã gặp những con người có cuộc đời khiến tôi kinh ngạc, được truyền cảm hứng, khiến tôi bật cười và cũng khiến tôi rơi nước mắt. Nhưng không ai trong số họ chạm đến trái tim tôi sâu sắc hơn người phụ nữ mà tôi đón vào một đêm tháng Tám ấm áp”.

Ngày hôm đó, ông Nerburn đến địa chỉ đã được báo trước. “Nhưng chẳng có ai ra cả. Và tôi nghĩ, mình phải quyết định thôi – có nên đến gõ cửa không? Hay cứ đứng chờ ở đây? Nhiều tài xế khác hẳn đã rời đi rồi”, ông nhớ lại.

Và rồi ông quyết định bước lên gõ cửa. Một người phụ nữ ra mở cửa. Bà ấy trông khoảng 80 tuổi.

Bà hỏi, “Anh có thể giúp tôi mang chiếc vali ra xe được không?”

“Dĩ nhiên rồi”, ông đáp. Khi ấy, bà nói khẽ, “Tôi đang đến trạm chăm sóc cuối đời. Bác sĩ bảo tôi phải đi”. 

Lòng tốt dưới góc nhìn ẩn dụ

Bà bước lên xe, ngồi ở ghế sau và nói, “Chúng ta có thể đi vòng quanh thành phố được không? Đây sẽ là lần cuối cùng tôi được nhìn thấy nơi này. Tôi muốn đi ngang qua vài chỗ từng có ý nghĩa trong đời mình”.

“Bà chỉ cho tôi một phòng khiêu vũ ở khu trung tâm và nói rằng đó là nơi bà và chồng gặp nhau lần đầu. Bà chỉ cho tôi tới những ngôi nhà nơi bà từng sống. Rồi một khách sạn nơi bà từng làm nhân viên vận hành thang máy”.

“Chúng tôi cứ thế lái xe quanh thành phố suốt đêm. Khi trời đã khuya và bắt đầu hừng sáng, bà nói, ‘Được rồi, tôi mệt rồi. Chúng ta đi thôi’”.

Ông Nerburn đưa bà đến viện dưỡng lão. Khi bước xuống xe, bà hỏi, “Tôi cần trả cho anh bao nhiêu?”

“Bà không nợ tôi gì cả”, ông Nerburn nói.

“Ồ, nhưng anh còn phải kiếm sống chứ”, bà nói.

“Còn nhiều chuyến xe khác mà, bà đừng lo”, ông Nerburn đáp.

Ông Nerburn giúp bà lấy hành lý ra khỏi xe. Nhân viên viện dưỡng lão đã chờ sẵn với chiếc xe lăn. Bà tiến lại gần, ôm ông thật chặt và nói, “Cảm ơn anh vì đã làm điều này”.

Ông nhớ lại: “Đó là khoảnh khắc khiến tôi phải suy nghĩ. Có lẽ, vào giây phút ấy, tôi được sinh ra trên cõi đời này là để giúp người phụ nữ ấy”.

Bề ngoài, lòng tốt dường như chỉ mang lại lợi ích cho người nhận, nhưng trên thực tế, khi chúng ta cho đi, chính chúng ta – người trao tặng – cũng nhận lại được những giá trị sâu sắc và tác động hữu hình của lòng tốt được chứng minh rõ ràng qua dữ liệu khoa học – và thậm chí thể hiện trong chính ADN.

Lòng tốt làm thay đổi thế giới nội tâm 

Lòng tốt là một phần trong bản chất con người. Các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng, trẻ em mới 18 tháng tuổi đã có thể thể hiện rõ ý định muốn giúp đỡ người khác.

Những hành động tử tế thường khởi đầu từ sự thấu cảm. Khi cảm nhận được nỗi đau của người khác, chúng ta khao khát giúp họ thoát khỏi khổ đau ấy – và chính điều đó thúc đẩy lòng tốt trong ta.

Trong những khoảnh khắc ấy, “mạch thấu cảm” trong não bộ được kích hoạt.

Dựa trên nhiều thập kỷ nghiên cứu về khoa học thần kinh, các nhà khoa học cho biết khi các tế bào thần kinh phản chiếu được kích hoạt, chúng ta cảm nhận hoặc phản ứng theo cách phản chiếu cảm xúc của người khác. Ở một mức độ nhất định, não bộ của chúng ta trải nghiệm sự giao thoa giữa cảm xúc của bản thân và của người mà ta đang quan sát.

Hơn thế nữa, lòng tốt không chỉ là mong muốn giúp người khác thoát khỏi đau khổ mà còn là ý định chân thành muốn họ được sống tốt hơn mà không kỳ vọng được đáp lại.

Thế nhưng, khi cho đi, chúng ta đồng thời nhận lại một điều vô hình nhưng sâu sắc – một vẻ đẹp được nuôi dưỡng trong chính thế giới nội tâm của mình.

Một nghiên cứu năm 2023 tại Úc đã mở đầu cho một thí nghiệm kéo dài hai tuần về “sống hạnh phúc”. 

Khi đánh giá về “hạnh phúc hướng thiện” – tức cảm giác sâu sắc về mục đích sống và sự mãn nguyện nội tâm – nhóm giúp đỡ người khác vượt trội hơn tất cả các nhóm còn lại. Dù việc chăm sóc bản thân, giao tiếp xã hội hay thưởng thức nghệ thuật đều mang lại cảm xúc tích cực, nhưng không gì sánh được với cảm giác ấm áp lan tỏa mà những người làm việc thiện cảm nhận được.

Lòng tốt nuôi dưỡng hạnh phúc. Nghiên cứu phát hiện rằng những người thực hiện các hành động tử tế mỗi ngày trong suốt bảy ngày đã trải qua mức độ hạnh phúc tăng lên đáng kể. Điều thú vị là, dù lòng tốt được dành cho người thân hay người lạ, thì càng làm nhiều việc tử tế hoặc thậm chí chỉ cần chứng kiến chúng, con người lại càng cảm thấy hạnh phúc hơn.

Hơn thế nữa, lòng tốt không chỉ tác động đến cảm xúc mà còn ảnh hưởng đến chính ADN, định hình cách hệ thống miễn dịch vận hành.

Những việc thiện có thể thay đổi ADN 

Một nhóm nhà khoa học tại Đại học California đã bắt tay vào nghiên cứu xem liệu lòng tốt với người khác có thể tác động đến cơ thể con người ở cấp độ di truyền hay không.

Để kiểm chứng giả thuyết này một cách thực nghiệm, các nhà nghiên cứu đã chia ngẫu nhiên những người trưởng thành tham gia thành ba nhóm: một nhóm thực hiện các hành động tử tế dành cho người khác, nhóm thứ hai thực hiện lòng tốt với chính bản thân mình và nhóm cuối cùng tham gia vào một hoạt động trung lập làm nhóm đối chứng.

Ở đầu và cuối nghiên cứu, các tình nguyện viên đều được lấy mẫu máu. Các nhà khoa học tập trung quan sát sự thay đổi trong một nhóm gen có liên quan đến phản ứng viêm và căng thẳng –  những gen mà khi hoạt động quá mức, có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh bệnh tim mạch và nhiều rối loạn khác.

Kết quả thật đáng kinh ngạc. Nhóm thực hiện hành động tử tế cho người khác cho thấy sự thay đổi tích cực rõ rệt nhất trong hoạt động gen của các tế bào miễn dịch. Các mẫu máu cho thấy sự giảm biểu hiện của các gen liên quan đến viêm và căng thẳng.

Phát hiện này củng cố kết quả từ một nghiên cứu trước đó của nhóm vào năm 2017 với kết luận rằng “Không cần đến những hoạt động tốn kém, có người hướng dẫn hay đòi hỏi nhiều công sức; chỉ cần đưa những hành động tử tế nhỏ vào thói quen hàng ngày cũng đủ để thay đổi sự điều hòa gen bạch cầu”. 

Hiệu ứng lan tỏa của lòng tốt

“Hầu hết các hành vi, cảm xúc và đặc điểm của con người đều có mức độ lan truyền xã hội nhất định”, Abigail Marsh – nhà Thần kinh học và là chuyên gia nghiên cứu về sự thấu cảm tại Đại học Georgetown, chia sẻ với The Epoch Times.

Khi chứng kiến người khác làm việc tốt, các mạch thần kinh trong não của người quan sát cũng được kích hoạt, phản chiếu lại hành vi tử tế, khiến họ trở nên nhân hậu hơn mà không cần nỗ lực có ý thức.

Một câu chuyện ngụ ngôn nổi tiếng kể rằng, sau một cơn bão, hàng ngàn con sao biển bị sóng đánh dạt lên bờ cát và sắp chết khô. Một người đàn ông đứng nhìn ​​đám đông tụ tập mà chẳng thấy ai làm gì cả. Rồi ông thấy một đứa trẻ cúi xuống, nhặt từng con sao biển và ném chúng trở lại biển. 

Ông nói: “Con trai, con không nhận thấy có hàng dặm bãi biển và hàng trăm con sao biển sao? Con không thể tạo ra sự khác biệt được đâu!” Đứa trẻ mỉm cười, nhặt thêm một con nữa, ném xuống biển và nói: “Nhưng con đã tạo ra sự khác biệt cho con sao biển này!” Người đàn ông xúc động, bắt đầu làm theo, rồi lần lượt, cả đám đông cũng cùng nhau nhặt sao biển. Đúng như dữ liệu khoa học cho thấy, một hành động tử tế đơn lẻ có thể lan tỏa xa hơn nhiều so với những gì ta tưởng.

Các nhà khoa học xã hội James Fowler và Nicholas Christakis cũng thực hiện một nghiên cứu mang tính bước ngoặt cho thấy hành vi hào phóng có thể lan tỏa trong mạng lưới xã hội.

Họ phát hiện ra rằng, khi một người hành động vị tha, điều đó không chỉ truyền cảm hứng cho bạn bè của họ mà còn cho cả bạn của những người bạn ấy trở nên hào hiệp hơn.  Làn sóng ấy tiếp tục lan rộng đến tầng thứ ba – như một con sóng nhân ái lan tỏa qua mạng lưới con người.

Lòng tốt thực sự có thể lan xa đến đâu?

Vào những năm 1960, nhà tâm lý học người Mỹ Stanley Milgram đã thực hiện một thí nghiệm cho thấy con người có thể kết nối được với bất kỳ người lạ nào thông qua trung bình 5,2 mối trung gian. Hiện tượng này được gọi là “bài toán thế giới nhỏ”, nghĩa là chúng ta thực ra gần gũi và gắn kết với nhau nhiều hơn so với tưởng tượng. Ngày nay, với sự phát triển của công nghệ, thế giới ấy thậm chí còn thu nhỏ hơn nữa – chỉ còn khoảng 3,57 mối trung gian.

Ngay cả bây giờ, câu chuyện của ông Nerburn về việc giúp đỡ người phụ nữ lớn tuổi cách đây 40 năm vẫn tiếp tục tạo nên những gợn sóng lan tỏa. Ông Nerburn chia sẻ rằng, sau khi câu chuyện của ông được đăng tải trên internet, ông đã nhận được vô số email – đặc biệt là từ những người trẻ – bày tỏ sự xúc động và cảm hứng sâu sắc. Câu chuyện đã thôi thúc nhiều người trong số họ sống nhân hậu hơn, tin rằng chỉ một hành động tử tế giản đơn cũng có thể tạo nên một khác biệt có ý nghĩa.

Nuôi dưỡng lòng tốt

Trong một nghiên cứu được công bố trên Psychological Science (Tập san Tâm lý học), các nhà khoa học đã tuyển chọn tình nguyện viên và chia ngẫu nhiên họ thành hai nhóm: một nhóm tham gia khóa thiền chánh niệm kéo dài tám tuần, nhóm còn lại thực hiện một hoạt động đối chứng.

Kết thúc thí nghiệm, những người tham gia được cho biết rằng họ sẽ tiếp tục một bài kiểm tra khác không liên quan, diễn ra trong phòng chờ. Tại đó, một diễn viên giả vờ là người bị thương, chống nạng bước vào. “Người này [diễn viên], với vẻ mặt đau đớn khi đi lại, dừng lại ngay trước hàng ghế. Cô nhìn xuống điện thoại, thở dài, rõ ràng vì khó chịu, rồi tựa lưng vào tường”, nhóm tác giả mô tả.

Những gì xảy ra tiếp theo khá đáng chú ý: 50% người trong nhóm đã được huấn luyện thiền nhanh chóng đứng dậy nhường ghế, trong khi chỉ 15% ở nhóm đối chứng làm điều tương tự.

Các tác giả ghi nhận:

“Thiền định tạo ra một tác động mạnh mẽ – làm tăng khả năng hành động để giảm đau cho người khác lên hơn 5 lần”.

Những thí nghiệm tiếp theo cũng xác nhận rằng, ngay cả các khóa thiền ngắn hạn trong ba tuần cũng có thể nuôi dưỡng đáng kể khả năng thấu cảm.

Một cách khác để phát triển lòng tốt là nuôi dưỡng cảm giác rằng bản thân thuộc về một điều gì đó lớn lao hơn chính mình. Một phương pháp đơn giản là ra ngoài và để bản thân cảm nhận sự choáng ngợp trước vẻ đẹp tự nhiên. Trong một nghiên cứu năm 2015 được công bố trên Journal of Personality and Social Psychology (Tập san Tâm lý học và Nhân cách Xã hội), một nhóm người tham gia được yêu cầu đứng trước những cây bạch đàn khổng lồ và ngước nhìn chúng trong một phút, trong khi nhóm còn lại đứng quay lưng lại, hướng mắt về tòa nhà khoa học hiện đại. Kết quả cho thấy, những người chiêm ngưỡng hàng cây có xu hướng giúp đỡ người khác nhiều hơn và cảm thấy mình ít quan trọng hơn.

Ông Nerburn cho biết, kể từ sau chuyến xe đáng nhớ năm ấy, ông đã tìm ra nhiều cách để thực hành lòng tốt một cách có ý thức.   

Ông nói:

“Một nguyên tắc đơn giản là tư hỏi: “Liệu điều tốt này có mang lại ý nghĩa cho người khác nhiều hơn mức bất tiện mà nó gây ra cho mình không? Nếu câu trả lời là Có… thì hãy làm điều đúng đắn”.

Những hành động tử tế có chủ ý có thể bắt đầu từ những điều rất nhỏ. Chuyên gia Marsh gợi ý một công thức: “Khi X xảy ra, tôi sẽ Y – với chi tiết cụ thể nhất có thể. Mỗi khi tôi đi qua một cánh cửa, tôi sẽ chú ý xem có ai đang đến gần và giữ cửa cho họ… khi thấy rác trên đường, tôi sẽ nhặt lên”.

“Ban đầu, việc này khá khó khăn nhưng dần dần nó sẽ trở thành thói quen”, bà nói.

Ông Nerburn kết luận rằng, những khoảnh khắc của lòng tốt – như chuyến taxi năm nào – thường đến bất ngờ, nhưng chúng xuất hiện trong cuộc sống mỗi ngày. Khi bạn nhận ra điều đó, “hãy dừng lại và chọn cách tử tế”.

“Về lâu dài, cuộc đời bạn chắc chắn sẽ trở nên tốt đẹp hơn rất nhiều”.

Xem thêm

Tình yêu làm thay đổi trái tim - và hơn thế nữa

Mọi người thường trải nghiệm các hiện tượng "từ xa" (telesomatic events), trong đó những người có mối quan hệ tình cảm gần gũi hoặc yêu thương trải qua các cảm giác hoặc cảm xúc…