Người quân tử coi trọng của cải nhưng không tùy tiện nhận
- An Hòa
- •
Khổng Tử nói: “Quân tử ái tài, thủ chi hữu đạo”, người quân tử coi trọng của cải nhưng không thể tùy tiện nhận của cải khi chưa biết được nguồn gốc và mục đích của nó. Của cải và địa vị là thứ mà mọi người mong muốn có được, nhưng nếu như không hợp với đạo nghĩa, thì người quân tử sẽ không nhận. Bần cùng và thấp hèn là thứ mà mọi người chê ghét, nhưng nếu không phải là dùng cách có Đạo mà thoát khỏi nó, thì người quân tử cũng sẽ không làm.
Người ta một khi rời khỏi Đạo thì có thể thành tựu được điều gì tốt đẹp đây? Cho nên, người quân tử dù ở trong thời gian ngắn là ăn một bát cơm cũng không rời khỏi Đạo, ngay cả lúc vội vã, lúc trôi dạt khắp nơi hay trong hoàn cảnh khó khăn thiếu thốn tiền bạc, vật lực cũng luôn thủ vững đạo nghĩa “không tùy tiện nhận”.
Từ xưa đến nay, dù là ở hoàn cảnh xã hội nào, trình độ học vấn ra sao, thì đều có những tấm gương giữ vững nguyên tắc “không tùy tiện nhận” của cải phi nghĩa này. Điều họ cầu chỉ là nội tâm thanh thản, bình yên, lương tri trong sáng, minh tỏ.
Không tham tài vật của người khác
Lý Ước là quan thời nhà Đường, cả đời tín nghĩa không tham của. Có một lần, Lý Ước cùng một vị thương nhân người Hồ đi chung thuyền. Thương nhân người Hồ bị bệnh nặng nên muốn giao lại hai cô con gái của ông cho Lý Ước chăm sóc. Ngoài ra ông cũng giao cho Lý Ước một miếng bảo châu, đồng thời dặn dò Lý Ước rất nhiều điều.
Đến khi thương nhân người Hồ qua đời, Lý Ước giao hết số tiền bạc mà vị thương nhân để lại cho quan phủ và gả chồng cho hai cô con gái kia. Về sau, người thân của thương nhân người Hồ đến kiểm kê tài sản và nói: “Thiếu mất một miếng dạ minh châu.”
Lý Ước nói: “Ông ấy trước khi lâm chung có dặn lại rằng sau khi chết muốn được ngậm miếng dạ minh châu, cho nên ta đã làm như vậy.”
Để xác thực, quan phủ đã cho người đến đào phần mộ lên và phát hiện lời Lý Ước nói là đúng. Trải qua sự việc này, mọi người đều vô cùng kính trọng tấm lòng thanh cao của Lý Ước. Dù không ai biết nhưng ông cũng nguyện giữ vững đạo làm người.
Không nhận của biếu
Công Tôn Nghi là tể tướng thời chiến quốc của Lỗ Mục Công. Ông đặc biệt thích ăn cá. Vì vậy, nhiều người khi đến tìm ông để bàn việc thường rất hay mang cá theo. Nhưng họ đều bị Công Tôn Nghi một mực từ chối.
Một người học trò của ông không hiểu nên đã hỏi: “Thưa thầy! Thầy từ trước đến nay thích ăn cá, vậy tại sao thầy lại luôn cự tuyệt cá mà người khác mang tặng?”
Công Tôn Nghi đáp: “Ăn mấy con cá thì tất nhiên không có vấn đề gì. Nhưng nếu như ta nhận cá của người khác mang đến tặng thì tất sẽ phải nhân nhượng cho họ. Như thế là làm trái với luật pháp, sau cùng cũng sẽ bị cách chức tước vị. Đến lúc đó, ta còn muốn ăn cá thì thử hỏi những người này có còn mang cá đến tặng ta không? Bây giờ, ta không nhận cá của người khác thì tự mình vẫn có thể thường xuyên mua cá về ăn. Chẳng phải thế sao?”
Coi đạo nghĩa là báu vật
Trong “Tả truyện” có ghi chép lại rằng, vào năm Tống Tương Công 15, có người tìm được một miếng ngọc trắng không tì vết liền mang đến tặng cho đại phu Tử Hãn. Từ Hãn từ chối không nhận.
Người biếu ngọc nói: “Viên ngọc này tôi đã đem cho thợ ngọc xem qua rồi. Ông ấy nói đây đúng là một loại ngọc rất quý giá, là báu vật, nên tôi mới dám đem dâng biếu.”
Đại phu Tử Hãn nói: “Miếng ngọc là bảo bối của ngươi, ‘không tham’ là bảo bối của ta. Ngươi đem ngọc biếu ta, nếu ta nhận, thì cả hai chúng ta đều mất báu vật rồi. Chi bằng, mỗi người chúng ta tự giữ lại báu vật của mình đi.”
Người biếu ngọc kia thấy Tử Hãn không nhận bảo ngọc đành phải bẩm báo thật lòng: “Tiểu dân nếu giữ lại bảo ngọc này, sợ rằng không được bình an, cho nên đã một mình đến đây biếu ngài…”
Tử Hãn nghe xong liền lệnh cho một thợ gia công mài giũa viên ngọc này, tạo hình dạng cho nó và đem bán, sau đó giao lại số tiền ấy cho người biếu ngọc kia. Hơn nữa, ông còn phái người hộ tống người biếu ngọc kia trở về nhà.
Người xưa vẫn cho rằng, làm chuyện thất đức, dù không ai biết thì vẫn còn có Trời biết, Đất biết, mình biết. Hay nói cách khác, mình có thể giấu được người, nhưng không thể giấu được Thiên thượng, cũng chẳng thể giấu được lương tâm. Bởi vậy dù tài vật có thể giải quyết rất nhiều chuyện, nhưng người quân tử chỉ nhận lấy của cải “hữu đạo” mà thôi.
Theo Vision Times tiếng Trung
An Hòa biên tập
Xem thêm:
Mời xem video:
Từ khóa Đọc chuyện xưa ngẫm chuyện nay Khổng Tử Người quân tử
