Mạn đàm về vị Hoàng đế từ chối nhận thiên lý mã

Trong “Đế giám đồ thuyết” của Thủ phụ Trương Cư Chính đời Minh có chép một câu chuyện Hán Văn Đế từ chối nhận thiên lý mã như sau:

Khi Hán Văn Đế tại vị, một lần có người dâng lên cho ông một con thiên lý mã, ngày có thể đi ngàn dặm, phi nhanh như chớp. Hán Văn Đế trông thấy con ngựa đẹp như thế này thì vô cùng vui thích. Nhưng Văn Đế lại nói:

“Khi ta xuất hành, có đội nghi trượng mang cờ loan đi trước dẫn đường, lại có đội xe, võ sỹ hộ giá phía sau. Nếu đi tuần thú thì cũng chẳng qua mỗi ngày đi 50 dặm là dừng. Nếu hành quân xuất chinh thì một ngày cũng đi không quá 30 dặm là dừng lại nghỉ ngơi. Ta cưỡi thiên lý mã như thế này, một mình ta phi ngựa phía trước, thế thì sẽ phi đi đâu?”

Thế là Văn Đế xuống chiếu, từ chối nhận con ngựa quý.

Câu chuyện này là một ví dụ về đức hạnh của Hán Văn Đế.

Khi Hán Văn Đế lên ngôi, thế lực của Lã Hậu chuyên quyền loạn triều chính vừa mới bị thanh trừ, quốc gia rất cần an định, người khắp bốn phương đều ngóng chờ xem vị Hoàng đế mới sẽ trị sửa thiên hạ ra sao. Trước khi Văn Đế từ chối nhận thiên lý mã, ông đã làm được hai việc lớn thu phục nhân tâm.

Việc thứ nhất là phế bỏ “Luật người phạm tội thì vợ con cùng chịu tội”, từ đó hình phạt chỉ áp dụng cho bản thân người phạm tội, không còn liên lụy đến gia quyến.

Một việc nữa là ban hành lệnh “Chẩn cùng dưỡng lão”, phát chẩn cứu trợ người nghèo và nuôi dưỡng người già, cứu tế những người cô quả, đơn độc và nghèo khổ. Lệnh bao gồm: người già từ 80 tuổi trở lên thì mỗi tháng được triều đình cấp cho lương thực và thịt, người già từ 90 tuổi trở lên thì ngoài được cấp lương thực và thịt ra, còn được phát thêm vải và bông.

Khi Hán Văn Đế lên ngôi, kinh tế xã hội đương thời bị chiến tranh loạn lạc thời Tần và thời Hán Sở tranh hùng tàn phá nên vô cùng tiêu điều, Văn Đế đã thực thi chính sách dưỡng dân.

Văn Đế nhiều lần ban bố chính lệnh miễn giảm thuế ruộng của bách tính, phát lương thực cứu tế người dân bị thiên tai. Để khuyến khích phát triển nông nghiệp, mở rộng trồng cây lương thực, Văn Đế đích thân mở lễ Tịch điền, đích thân xuống đồng cày ruộng, ngũ cốc thu hoạch được dùng để cúng tế dùng cho tông miếu. Ông còn yêu cầu hoàng hậu đích thân trồng dâu, tự tay dệt vải, để làm lễ phục mặc khi cúng tế.

Ngoài ra, trong thời gian tại vị, mỗi khi quốc gia xuất hiện nhật thực, địa chấn, lũ lụt, nạn châu chấu, Văn Đế liền xuống chiếu kiểm điểm bản thân:

“Trẫm nghe nói, Trời sinh ra người dân, nên đã đặt ra vua để nuôi dưỡng và trị sửa dân. Làm vua không có đức, ban bố chính sách không công bằng… thì Trời giáng thiên tai để cảnh cáo trị sửa chính sự không tốt.”

Văn Đế phụng sự mẫu thân rất chu đáo. Khi Bạc Thái hậu mắc bệnh, Văn Đế ngày ngày đều đích thân thăm hỏi, đêm ngày đều ở bên mẫu thân. Khi thuốc dùng chữa bệnh cho mẫu thân được đem đến thì ông nhất định phải tự mình nếm trước rồi mới yên tâm đưa cho mẫu thân uống.

Hán Văn Đế tiết kiệm nổi tiếng, những sự tình không có lợi ích cho bách tính thì đều cố hết sức không làm. Ông từ chối được siểm nịnh, tránh xa những người mưu đồ. Như việc không tiếp nhận thiên lý mã có thể thấy nguyên nhân: “Bản thân không cần thiết tiếp nhận một thứ không có chút tác dụng thực tế”.

Trước khi qua đời, Hán Văn Đế đã viết di chúc rằng:

“Thiên hạ vạn vật không có cái gì trường sinh bất tử. Cái chết là sự kết thúc cuối cùng của vạn sự vạn vật, do đó không nên quá đau buồn. Còn an táng người chết long trọng thì càng không cần thiết. Làm như thế không chỉ dẫn đến tiêu tán hết gia sản, mà còn tổn hại đến thân thể.”

“Khi ta còn sống thì không có đức hạnh, do đó sau khi ta chết, mọi người phúng tế long trọng thì sẽ càng tăng sự vô đức và lỗi lầm của ta.”

“Sau khi ta chết, quan lại và bách tính trong toàn quốc để tang ba ngày rồi bỏ tang phục. Còn các hoạt động như lấy vợ gả chồng, thờ tế, uống rượu, ăn thịt… đều không được cấm.”

Trong bản di chúc của mình, Hán Văn Đế tự đánh giá mình rằng:

“Ta là vì may mắn mới có cơ hội kế thừa ngôi vị Hoàng đế. Hoàn toàn là do Thượng thiên sủng ái. Trong thời gian ta tại vị, thiên hạ thái bình, không có chiến loạn, bách tính an cư lạc nghiệp, cũng không phải vì ta hiền minh như thế nào, mà là Thần linh bảo hộ thôi.”

Hán Văn Đế là hoàng đế rất khiêm tốn trong lịch sử, đồng thời lại là một vị quân vương tài đức song toàn. Chính vì vậy mà hậu thế đã đánh giá rằng: “Đức không ai dày hơn Hán Văn”.

Theo “Văn sử mạn đàm: Hán Văn Đế từ chối nhận thiên lý mã”
Đăng trên Minghui.org
Tác giả: Trần Tất Khiêm

Xem thêm: