Ngũ cốc nguyên hạt giúp điều hòa huyết áp, đường huyết và cholesterol

Bác sĩ Hồ Nãi Văn
•
Thứ Hai, 14/07/2025

Khi tuổi tác tăng lên, nhiều người bắt đầu phải đối mặt với hàng loạt vấn đề sức khỏe như chuyển hóa chậm lại, tăng cân, huyết áp cao, đường huyết tăng, cholesterol cao, tóc bạc sớm và rối loạn giấc ngủ. Trung y xem các loại ngũ cốc nguyên hạt như đại mạch, yến mạch, phù tiểu mạch là những thực phẩm tự nhiên và hiệu quả trong việc hỗ trợ tiêu hóa, đồng thời giúp bổ thận và ích trí.

Dại mạch Làm den tóc hỗ trợ tiêu hóa giảm lo âu — *(Ảnh minh họa: Shutterstock, Nguyên Khang)*

1. Đại mạch

Mối quan tâm phổ biến ở người trung niên là tóc bạc sớm. Theo sách “Chứng loại bản thảo” hay còn gọi “Kinh sử chứng loại bị cấp bản thảo”, đại mạch có công dụng làm đen tóc và khi tiêu thụ thường xuyên có thể giúp làm chậm quá trình bạc tóc.

Đối với những người muốn nuôi dưỡng tóc và ngăn ngừa tóc bạc, uống trà đại mạch – một loại đồ uống truyền thống của Đông Á được làm bằng cách rang hạt đại mạch và hãm với nước nóng – là một lựa chọn tự nhiên, không có tác dụng phụ, an toàn và lành mạnh hơn nhiều so với việc nhuộm tóc.

Bên cạnh đó, trà đại mạch còn là phương thuốc hỗ trợ tiêu hóa hiệu quả và tăng cường chuyển hóa – quá trình này thường suy giảm sau tuổi 50, dẫn đến các vấn đề như đầy bụng, tích mỡ vùng bụng khi ăn đồ dầu mỡ hoặc thức ăn khó tiêu.

Theo sách Trung y cổ “Cảnh nhạc toàn thư”, đại mạch có công năng điều hòa dạ dày, xua tan cảm lạnh và làm sạch các chất tích tụ từ ngũ cốc, trái cây và các loại thực phẩm khác trong dạ dày và ruột. Hơn nữa, trà đại mạch có tính ôn hòa, không gây kích ứng dạ dày, rất phù hợp cho người bị trào ngược dạ dày thực quản vì không kích thích tiết axit dạ dày.

Đại mạch chứa axit gamma-aminobutyric (GABA) và tryptophan, mang lại nhiều lợi ích:

GABA là một chất dẫn truyền thần kinh, giúp giảm lo âu và căng thẳng, cải thiện chất lượng giấc ngủ và giảm đau.
Tryptophan là một loại axit amin tham gia vào quá trình tổng hợp melatonin, có thể giúp dễ đi vào giấc ngủ.

Đối với người lớn tuổi có chỉ số mỡ máu cao hoặc bị phù nề, việc uống trà đại mạch điều độ có thể hỗ trợ sức khỏe hàng ngày.

2. Yến mạch

Người trung niên và cao tuổi thường gặp vấn đề với huyết áp cao, mỡ máu cao và đường huyết cao. Yến mạch giàu beta-glucan, một hợp chất có tác dụng hiệu quả trong việc làm giảm cholesterol và làm chậm sự gia tăng đột ngột của đường huyết.

Một phân tích gộp năm 2014 cho thấy các sản phẩm từ yến mạch có thể làm giảm cholesterol “xấu” – bao gồm cholesterol toàn phần và cholesterol lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL) – ở những bệnh nhân bị rối loạn mỡ máu, đồng thời không ảnh hưởng đến triglyceride hoặc cholesterol “tốt” (HDL) hay cholesterol lipoprotein tỷ trọng cao.

Yến mạch được khuyến nghị dùng như một thực phẩm thay thế trong bữa ăn chính: Cháo yến mạch với sữa đậu nành hoặc sữa tươi cho bữa sáng hoặc cơm yến mạch hoặc mì yến mạch cho bữa trưa và bữa tối. Cách ăn này giúp tăng cảm giác no, giảm cholesterol và ổn định đường huyết.

Cách chọn yến mạch

Trên thị trường hiện nay, yến mạch thường được chia thành 2 loại: “yến mạch ăn liền” và “yến mạch truyền thống”. Yến mạch ăn liền tiện lợi và nhanh chóng, nhưng qua chế biến nhiều và có chỉ số đường huyết cao hơn, đặc biệt là những sản phẩm có thêm đường, maltodextrin hoặc sữa yến mạch. Vì vậy, bệnh nhân tiểu đường nên tránh loại yến mạch ăn liền.

Yến mạch truyền thống cần thời gian nấu chín nhưng giữ được nhiều dưỡng chất hơn, thích hợp hơn trong việc kiểm soát đường huyết.

Những người nên tránh dùng yến mạch

Bệnh nhân suy thận mạn tính hoặc đang chạy thận nhân tạo thường được khuyến cáo tránh dùng yến mạch do hàm lượng phốt-pho cao, có thể làm tăng gánh nặng cho thận.

Những người đang dùng thuốc hạ mỡ máu nên tránh ăn yến mạch giàu chất xơ cùng lúc với thuốc. Nên để khoảng cách từ 2 đến 4 giờ để tránh ảnh hưởng đến quá trình hấp thu thuốc.

3. Phù tiểu mạch

Theo Trung y, phù tiểu mạch được xem là “ngũ cốc của tim” vì có tác dụng dưỡng “khí” (năng lượng sống) của tim và giúp an thần.

Phù tiểu mạch là loại hạt tiểu mạch lép, có thể nổi trên mặt nước do kết cấu rỗng và mảnh. Quá trình bảo quản và chuyển hóa tự nhiên sẽ làm tăng tính ôn, giảm tính táo, tăng cường tác dụng dưỡng tim và an thần của tiểu mạch.

Loại phù tiểu mạch này được thu hoạch vào khoảng tiết hạ chí, được lựa chọn kỹ từ những hạt phù tiểu mạch non, chưa bóc vỏ còn sót lại sau khi thu hoạch phù tiểu mạch chính vụ. Sau đó chúng được rây để loại bỏ tạp chất, rửa sạch và phơi khô dưới ánh nắng mặt trời để sử dụng trong các bài thuốc Trung y.

Bài thuốc ‘Cam mạch đại táo thang’

Danh y Tôn Tư Mạc trong sách “Kim quỹ yếu lược” đã ghi lại bài thuốc Cam mạch đại táo thang, gồm ba vị thuốc: phù tiểu mạch, chích cam thảo (rễ cam thảo được rang hoặc nướng qua trên lửa), và táo tàu. Bài thuốc này chuyên dùng để điều trị tâm trạng bất ổn, mất ngủ, lo âu, và các chứng bệnh hiện nay được gọi là rối loạn thần kinh thực vật hoặc trầm cảm thể nhẹ.

Bài thuốc này không chỉ được sử dụng rộng rãi trong y học cổ truyền mà còn được ghi nhận có hiệu quả lâm sàng đáng kể. Tôi từng kê đơn này cho một cụ bà ngoài 90 tuổi, sau khi dùng thuốc, tinh thần của cụ ổn định, giấc ngủ được cải thiện rõ rệt khiến gia đình rất vui mừng.

Một nghiên cứu trên động vật được công bố năm 2024 cũng cho thấy bài thuốc Cam mạch đại táo thang giúp làm chậm hiện tượng teo cơ do tuổi tác và cải thiện chức năng ty thể ở chuột già.

Nguyên liệu: