TQ: Tăng cường kiểm soát xuất khẩu tiền chất fentanyl sang Hoa Kỳ, Mexico và Canada

Lý Ngọc
•
Thứ Ba, 11/11/2025

Ngày 10/11, chính quyền Trung Quốc tuyên bố bổ sung Hoa Kỳ, Mexico và Canada vào danh sách các quốc gia chịu sự kiểm soát xuất khẩu “tiền chất hóa học”, trong đó có các tiền chất dùng để sản xuất fentanyl – một loại ma túy tổng hợp gây chết người.

Vào tháng 6 năm nay, chính quyền Hoa Kỳ đã triệt phá một mạng lưới buôn bán ma túy lớn chuyên buôn lậu ma túy từ California đến Thành phố New York và sau đó chuyển về phía bắc để phân phối, bắt giữ và buộc tội 13 người, trong đó có một người đàn ông Trung Quốc. (Ảnh: Cơ quan Thực thi Pháp luật về Ma túy của Hoa Kỳ – DEA)

Thông báo được đưa ra bởi 5 cơ quan của Trung Quốc, bao gồm Bộ Thương mại và Bộ Công an. Theo quy định mới, việc xuất khẩu 13 loại tiền chất hóa học sang 3 quốc gia trên phải được cấp phép theo “Quy định tạm thời về quản lý xuất khẩu tiền chất hóa chất sang các quốc gia (khu vực) cụ thể”. Biện pháp có hiệu lực ngay lập tức, nhưng chỉ áp dụng với 3 nước này, không áp dụng cho các quốc gia khác.

Tuyên bố này diễn ra trong bối cảnh cộng đồng quốc tế, đặc biệt là Mỹ, liên tục gây sức ép buộc Bắc Kinh kiểm soát chặt hơn các nguồn cung fentanyl và tiền chất. Trước đó, Giám đốc FBI Kash Patel đã bí mật đến Bắc Kinh để thảo luận về vấn đề fentanyl và hợp tác thực thi pháp luật.

Theo thỏa thuận, Hoa Kỳ cũng giảm một nửa mức thuế đối với fentanyl từ Trung Quốc xuống còn 10% bắt đầu từ thứ Hai (10/11).

Fentanyl – “vũ khí mềm” làm suy yếu phương Tây

Theo ông Viên Hồng Băng, học giả pháp lý người Úc gốc Hoa, Trung Quốc không hề có ý định thực sự siết chặt kiểm soát fentanyl. Ông cho rằng, từ năm 2019, dưới sự lãnh đạo của Tập Cận Bình, chính quyền Bắc Kinh đã hoạch định một “chiến lược quốc gia” nhằm xuất khẩu tiền chất ma túy sang Mỹ, châu Âu và Úc, coi đó là công cụ làm suy yếu các quốc gia dân chủ phương Tây.

Ông Viên tiết lộ rằng Tập Cận Bình coi sự lan rộng của fentanyl ở Mỹ là “biểu hiện cụ thể của sự trỗi dậy phương Đông và suy tàn phương Tây”, đồng thời cho rằng việc xuất khẩu ma túy này là một dạng trả đũa lịch sử – ngụ ý rằng các cường quốc phương Tây từng khiến Trung Hoa sụp đổ trong Chiến tranh Nha phiến.

Theo Viên Hồng Binh, đây chính là lý do căn bản khiến Bắc Kinh không bao giờ triệt để ngăn chặn xuất khẩu fentanyl, dù bị chỉ trích quốc tế. Ông khẳng định, “chính Tập Cận Bình đã đưa ra chỉ thị trực tiếp, coi việc xuất khẩu tiền chất ma túy là một phần trong chiến lược quốc gia”, và rằng nhiều doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc hiện tham gia vào lĩnh vực này vì lợi nhuận khổng lồ.

Hoa Kỳ giảm thuế nhập khẩu để đổi lấy hợp tác – nhưng vấn đề không được giải quyết

Tháng 10 vừa qua, tại cuộc gặp giữa Donald Trump và Tập Cận Bình ở Busan (Hàn Quốc), hai bên đạt được đồng thuận về hợp tác chống fentanyl. Ngày 4/11, Mỹ thông báo giảm thuế nhập khẩu hàng Trung Quốc xuống còn 10% nhằm thực hiện điều khoản trong thỏa thuận thương mại có liên quan đến fentanyl.

Tuy nhiên, theo Viên Hồng Binh, động thái này không thể xoa dịu cuộc khủng hoảng do fentanyl gây ra. Ông cho rằng, “việc giảm thuế của Trump chỉ là nhượng bộ mang tính chính trị, nhưng không thể khiến ĐCSTQ từ bỏ chiến lược xuất khẩu ma túy”.

Thực tế, theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), riêng năm 2023 đã có hơn 74.000 người Mỹ tử vong do các loại thuốc chứa fentanyl – con số cao kỷ lục, phản ánh mức độ nghiêm trọng của đại dịch ma túy tổng hợp.

Các chuyên gia: Trung Quốc “chơi trò mèo vờn chuột” với cộng đồng quốc tế

Theo Hsieh Pei-hsueh, nghiên cứu viên cộng tác tại Viện Nghiên cứu Quốc phòng Đài Loan, các biện pháp kiểm soát của Trung Quốc chỉ mang tính hình thức. Ông cho biết, một khi một hợp chất bị liệt kê là tiền chất bị cấm, các nhà sản xuất Trung Quốc sẽ nhanh chóng thay đổi cấu trúc phân tử để tạo ra biến thể mới, tương tự về công dụng nhưng không nằm trong danh mục kiểm soát, qua đó lách luật quốc tế.

Điều này khiến cuộc chiến chống fentanyl trở thành “trò mèo vờn chuột” giữa các nhà chức trách toàn cầu và mạng lưới sản xuất hóa chất của Trung Quốc.

Trung Quốc – nguồn gốc của chuỗi cung ứng ma túy toàn cầu

Ngay trước tuyên bố của Bắc Kinh, The Washington Post công bố kết quả điều tra ngày 8/11, cho thấy Trung Quốc đang là trung tâm của chuỗi cung ứng hóa chất dùng để sản xuất methamphetamine và fentanyl trên toàn thế giới.

Cuộc điều tra dựa trên tài liệu tình báo, hồ sơ hải quan, báo cáo thực thi pháp luật và phỏng vấn hơn 40 người trong mạng lưới buôn bán ma túy tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương.
Kết quả cho thấy các công ty Trung Quốc đang xuất khẩu hàng loạt tiền chất methamphetamine sang Đông Nam Á, nơi các lãnh chúa quân phiệt và băng đảng tội phạm (đặc biệt ở Miến Điện) sản xuất và buôn bán ma túy ở quy mô công nghiệp, gây ra khủng hoảng ma túy khu vực.

Các quan chức Mỹ tại Đông Nam Á cho biết, nhiều công ty Trung Quốc đã bị trừng phạt vì cung cấp tiền chất cho các băng đảng Mexico, đồng thời cũng bán nguyên liệu cho các tổ chức tội phạm ở Myanmar để sản xuất methamphetamine. Điều này cho thấy cuộc khủng hoảng fentanyl ở châu Mỹ và đại dịch methamphetamine ở châu Á đều bắt nguồn từ cùng một “chuỗi cung ứng hóa chất Trung Quốc”.

Ông John Coyne, Giám đốc Chương trình An ninh Quốc gia thuộc Viện Chính sách Chiến lược Úc, nhận định: “Nếu không có ngành công nghiệp hóa chất và tội phạm có tổ chức của Trung Quốc, việc sản xuất methamphetamine công nghiệp ở Đông Nam Á là điều không thể.”

Washington Post cũng ghi nhận rằng nhiều công ty hóa chất hợp pháp ở Trung Quốc công khai rao bán các tiền chất ma túy trên các nền tảng thương mại điện tử, thậm chí cung cấp dịch vụ “một cửa” gồm:

Ngụy trang hàng hóa;
Lách kiểm tra hải quan;
Thanh toán bằng tiền điện tử như Bitcoin để tránh bị truy vết.

Trung Quốc và “thuộc địa ma túy” ở Myanmar

Theo Viên Hồng Băng, chính quyền quân sự Myanmar hiện nay được ĐCSTQ chống lưng, và miền Bắc Myanmar về cơ bản đã trở thành “thuộc địa chính trị, kinh tế, văn hóa và quân sự” của Bắc Kinh.
Ông nói: “ĐCSTQ đã biến miền Bắc Myanmar thành trung tâm sản xuất và xuất khẩu ma túy lớn nhất thế giới”.

Khu vực này hiện là điểm nóng toàn cầu về sản xuất methamphetamine và fentanyl, với nguồn cung cấp nguyên liệu chủ yếu đến từ các công ty Trung Quốc.

Dữ liệu của TRM Labs: Trung Quốc là tâm điểm của mạng lưới ma túy toàn cầu

Theo TRM Labs, một công ty tình báo blockchain tại San Francisco, có ít nhất 120 công ty hóa chất Trung Quốc đã được xác định là nhà cung cấp tiền chất ma túy vào năm 2024.
Số tiền gửi vào ví tiền điện tử của các doanh nghiệp này tăng hơn 600% trong giai đoạn 2022–2023, và tăng gấp đôi chỉ trong 4 tháng đầu năm 2024. Tổng cộng, các ví này đã nhận hơn 26 triệu USD trong năm 2023.

TRM cho biết, hai phần ba số nhà buôn tiền chất fentanyl cũng đồng thời cung cấp nguyên liệu cho các loại ma túy khác như:

Thuốc lắc ở Tây Âu,
Methoxyephedrine ở Nga,
Methamphetamine ở châu Á.

Theo chuyên gia TRM Alois Afilipoai, “Chúng tôi nhận ra rằng cuộc khủng hoảng ma túy không chỉ xoay quanh fentanyl hay nước Mỹ – Trung Quốc chính là trung tâm của toàn bộ mạng lưới ma túy tổng hợp toàn cầu”.

Lợi nhuận khổng lồ và sự bất lực trong kiểm soát

Ông Viên nhận định rằng Trung Quốc không muốn trấn áp thực sự hoạt động xuất khẩu tiền chất ma túy, bởi nước này là nhà sản xuất hóa chất lớn nhất thế giới. Việc kiểm soát chặt sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận khổng lồ của các doanh nghiệp, trong đó có cả các công ty nhà nước.
Ông nói: “Lợi nhuận trong chuỗi cung ứng này quá cao, khiến các biện pháp kiểm soát trở nên nửa vời. Việc trấn áp methamphetamine hay fentanyl sẽ tổn hại đến lợi ích kinh tế của giới quyền lực”.

Chiến lược ma túy của Bắc Kinh – mối đe dọa đối với thế giới tự do

Theo Viên Hồng Băng, “chiến lược ma túy” của ĐCSTQ không chỉ là hành vi thương mại phi pháp, mà là một công cụ chính trị – chiến lược nhằm làm suy yếu các nền dân chủ phương Tây.
Ông cho biết, “chiến lược này được Tập Cận Bình trực tiếp phê duyệt từ năm 2019 và được định hướng rõ ràng nhằm vào Mỹ, châu Âu và Úc”.

Ông cảnh báo: “Đây là chiến lược quốc gia căn bản của chế độ chuyên chế ĐCSTQ. Cho đến nay, hầu như chưa có quốc gia hay tổ chức quốc tế nào thực sự nhận ra điều này – và đó chính là cốt lõi của vấn đề”.

Việc Bắc Kinh tuyên bố kiểm soát xuất khẩu tiền chất fentanyl sang Mỹ, Mexico và Canada chỉ là bước đi mang tính đối phó ngoại giao, trong khi các bằng chứng quốc tế ngày càng cho thấy Trung Quốc là mắt xích trung tâm trong chuỗi cung ứng ma túy toàn cầu.

Từ Đông Nam Á đến châu Mỹ, fentanyl và methamphetamine do Trung Quốc cung cấp nguyên liệu đã gây ra những cuộc khủng hoảng y tế, xã hội và an ninh chưa từng có. Dưới góc nhìn của các chuyên gia, vấn đề không chỉ là tội phạm ma túy, mà là một phần trong chiến lược địa – chính trị dài hạn của ĐCSTQ nhằm định hình lại trật tự thế giới — nơi “phương Đông trỗi dậy” bằng mọi cách, kể cả thông qua ma túy và sự suy yếu của phương Tây.