Mặc dự án thủy điện ‘ủi’ rừng, đổ thải, một tỉnh bị nêu ‘quy hoạch chạy theo nhà đầu tư’

Chưa đủ điều kiện khởi công, chưa được chuyển đổi mục đích sử dụng rừng, chủ đầu tư thủy điện Đắk Re (tỉnh Kon Tum) đã được thi công từ năm 2016, điều chỉnh tiến độ tới 4 lần và tới nay còn dang dở. Hàng trăm hecta rừng tan hoang, 110.513 tấn chất thải bị đổ lên rừng, nương rẫy…

Các thông tin trên được công bố tại kết luận thanh tra do Thanh tra Chính phủ Việt Nam công bố vừa hoàn tất. Bản kết luận này chỉ ra nhiều sai phạm tại dự án thủy điện Đắk Re (tại xã Hiếu, huyện Kon Plông) và dự án thủy điện Thượng Kon Tum (tại huyện Kon Rẫy và huyện Kon Plông) do UBND tỉnh Kon Tum quy hoạch, quản lý.

Rừng bị san ủi, hàng trăm tấn chất thải bị đổ lên nương, rừng

Theo giấy chứng nhận đầu tư lần đầu, thủy điện Đắk Re do Công ty CP thủy điện Thiên Tân làm chủ đầu tư, công suất 30MW, tiến độ thực hiện từ năm 2007-2010. Tuy nhiên, dự án đã điều chỉnh tiến độ đến 4 lần với tổng thời gian 10 năm. Trên thực tế, dự án đã thực hiện trong 12 năm, đến nay còn dở dang. “Nhưng Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Kon Tum không theo dõi, buông lỏng quản lý, giám sát đầu tư đối với dự án” – theo kết luận thanh tra.

Dự án thủy điện Đắk Re được sử dụng 175,045 ha đất, trong đó 146,19 ha tại tỉnh Kon Tum, 28,855 ha tại tỉnh Quảng Ngãi. Nhưng đến ngày 11/11/2019, UBND tỉnh Kon Tum giao và cho thuê tới 171,61 ha, tăng 25,42 ha so với giấy chứng nhận đầu tư. Theo kết luận thanh tra, đây là “việc làm tùy tiện”, vi phạm Điều 52 Luật Đất đai 2013, “thể hiện sự buông lỏng quản lý về đất đai”. Đến ngày 1/4/2020, UBND tỉnh Kon Tum mới điều chỉnh chủ trương đầu tư “là có dấu hiệu hợp thức hóa cho việc cho thuê đất vượt nhu cầu của dự án”.

Dự án thủy điện Đắk Re được triển khai thi công từ năm 2016 khi chưa đủ điều kiện khởi công, đây là hành vi chiếm đất, nhưng cơ quan chức năng không xử lý. Đồng thời, tại thời điểm thanh tra, dự án chậm tiến độ đủ điều kiện thu hồi tiền ký quỹ, nhưng cơ quan chức năng không thu hồi tiền ký quỹ là thiếu trách nhiệm. Thanh tra Chính phủ yêu cầu chủ đầu tư nộp về tài khoản tạm giữ của Thanh tra Chính phủ hơn 21 tỷ đồng để khắc phục hậu quả vi phạm.

Khi điều chỉnh quy mô dự án (30MW lên 60MW), diện tích dự án (175,045 ha lên 192,155ha), chủ đầu tư Dự án thủy điện Đắk Re đã không lập lại báo cáo đánh giá tác động môi trường, nhưng cơ quan chức năng không có biện pháp xử lý là vi phạm luật định.

Đặc biệt, khi thi công kênh thông hồ, chủ đầu tư đã đổ thải tổng cộng khoảng 110.513 tấn trên đất rừng và đất nương rẫy của các hộ dân tại thôn 1, xã Hiếu, huyện Kon Plông. Thanh tra Chính phủ kiến nghị hành vi vi phạm này cần phải được UBND tỉnh Kon Tum chỉ đạo xác định khối lượng chính xác, xử phạt hành chính, nộp về tài khoản tạm giữ của Thanh tra Chính phủ; khắc phục hậu quả, trả lại trạng thái ban đầu.

Ngoài ra, trong quá trình thi công, chủ đầu tư Dự án thủy điện Đắk Re đã chiếm dụng đất trái phép để thi công: đường dây điện 22KV từ nhà máy tới đập trên đất rừng, khoảng 147 móng trụ (4 m3/1 móng) khi chưa được cho thuê đất và cấp phép xây dựng; công trình ngầm chưa được cho thuê đất; chiếm dụng đất làm bãi trữ đá số 1, 2 và thi công ống dẫn nước từ vị trí lòng hồ 3 để dâng nước về kênh thông hồ.

Mất rừng: Một phần do quan chức xây dinh thự bằng gỗ?

Một dự án chiếm tới 109,05 ha đất, tự ý thay đổi địa điểm thực hiện 

Đối với Dự án thủy điện Thượng Kon Tum (thuộc địa phận huyện Kon Rẫy và huyện Kon Plông), theo kết luận thanh tra, dự án này được UBND tỉnh Kon Tum cấp giấy chứng nhận đầu tư lần đầu vào tháng 2/2009, do Công ty cổ phần thủy điện Vĩnh Sơn – Sông Hinh làm chủ đầu tư; có diện tích dự kiến sử dụng hơn 1.400 ha, tổng vốn đầu tư là 5.245 tỷ đồng, tiến độ thực hiện từ năm 2008-2013.

Dự án có 4 lần điều chỉnh chủ trương đầu tư. Đến tháng 8/2020, UBND tỉnh Kon Tum ra quyết định điều chỉnh chủ trương đầu tư, diện tích đất dự kiến sử dụng là 910,85 ha, tổng vốn đầu tư hơn 9.428 tỷ đồng, tiến độ thực hiện từ năm 2010-2021.

Theo quy định, nhà đầu tư phải ký quỹ bảo đảm thực hiện dự án trước khi giao, cho thuê đất. Tuy nhiên, UBND tỉnh Kon Tum đã không thực hiện việc ký quỹ bảo đảm thực hiện dự án, dù ngày 25/1/2016, UBND tỉnh này đã ra quyết định thu hồi, chuyển mục đích sử dụng đất, cho thuê đất và giao đất đợt 1 cho chủ đầu tư Dự án thủy điện Thượng Kon Tum tổng diện tích 112,67 ha; sau đó, chấp thuận giãn tiến độ đầu tư, điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án.

Chủ đầu tư Dự án thủy điện Thượng Kon Tum đã thay đổi địa điểm thực hiện dự án, tăng diện tích đất đã chiếm dụng trước đó 109,05 ha. Tuy nhiên, UBND tỉnh Kon Tum không yêu cầu chủ đầu tư lập lại báo cáo đánh giá tác động môi trường.

Ngoài ra, UBND tỉnh Kon Tum đã không thu hồi đất đã giao khi hết thời hạn giao đất; không yêu cầu chủ đầu tư thực hiện nộp tiền bảo vệ, phát triển đất trồng lúa khi chuyển mục đích đất trồng lúa sang mục đích phi nông nghiệp diện tích 48,225 ha là trái quy định, gây thất thu ngân sách nhà nước hơn 4,6 tỷ đồng.

Theo kết luận thanh tra, chủ đầu tư đã sử dụng 501,55 ha đất rừng vào mục đích khác từ năm 2011 đến năm 2016 nhưng UBND tỉnh không ban hành quyết định chuyển mục đích rừng sang sử dụng vào mục đích khác. Dự án chưa được UBND tỉnh ban hành quyết định cho thuê đất để xây dựng công trình ngầm là tuyến năng lượng (đường dẫn nước) và khu vực nhà máy nhưng đã thực hiện triển khai xây dựng từ năm 2015. Điều này được xác định là hành vi chiếm đất, bị nghiêm cấm theo Luật Đất đai 2013.

Đáng lưu ý, Bộ Tài nguyên và Môi trường phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường của dự án này với 2 khu vực làm bãi trữ và bãi thải (diện tích 60 ha). Tuy nhiên, UBND tỉnh Kon Tum chưa có quyết định cho thuê đất để làm bãi trữ và bãi thải, nhưng trong quá trình thực hiện thi công, chủ đầu tư đã tự ý đổ hàng triệu m3 đất, đá thải tại 2 vị trí trong diện tích đất đã được cho thuê (nhưng không phải là đất làm bãi thải) và một vị trí đổ thải ngoài diện tích đất đã được cho thuê. Thanh tra Chính phủ cho rằng tỉnh Kon Tum cần yêu cầu chủ đầu tư khắc phục hậu quả, trả lại hiện trạng sử dụng đất như ban đầu. Nếu không khắc phục được hậu quả, Thanh tra Chính phủ sẽ chuyển cơ quan điều tra xử lý.

Vĩnh Long

Xem thêm

Kon Tum: Huyện Kon Plông ‘vượt cấp’ phá rừng xây biệt thự

Dù chưa được UBND tỉnh Kon Tum chấp thuận song chính quyền huyện Kon Plông vẫn triển khai hệ thống đường, điện trên đất rừng để làm dự án biệt thự đem bán.