Ẩn ý về Đài Loan trong thông điệp của Trung Quốc đối với Nhật Bản

Trong cuộc gọi 90 phút, nhà ngoại giao Trung Quốc đã vạch ra ranh giới đỏ trước hội nghị thượng đỉnh Suga – Biden.

Embed from Getty Images

Cuộc điện đàm kéo dài 90 phút giữa Bộ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Toshimitsu Motegi và Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị diễn ra hôm 5/4 đã được tổ chức theo yêu cầu của Trung Quốc.

Việc Trung Quốc đang trong ngày lễ không thành vấn đề. Trong khi người dân đang đi thăm mộ và tỏ lòng thành kính với tổ tiên vào ngày cuối cùng của Lễ hội Thanh minh, Vương Nghị đã có một thông điệp khẩn cấp muốn gửi tới người đồng cấp của mình ở Tokyo.

Động thái khẩn trương của ông Vương phản ánh sự bồn chồn của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trước cuộc gặp trực tiếp đầu tiên giữa Thủ tướng Nhật Bản Yoshihide Suga và Tổng thống Mỹ Joe Biden, sẽ được tổ chức tại Washington vào ngày 16/4.

Cuộc điện đàm đã mang đến cho ông Motegi một cơ hội vàng để nói lên “những lo ngại nghiêm trọng” về vi phạm nhân quyền ở khu tự trị Tân Cương, vấn đề Hồng Kông cũng như các cuộc xâm nhập liên tục của Cảnh sát biển Trung Quốc vào vùng biển xung quanh quần đảo Senkaku của Nhật Bản, mà Tokyo kiểm soát nhưng Trung Quốc tuyên bố chủ quyền và gọi là đảo Điếu Ngư.

Vương Nghị có một tin nhắn. Và việc gửi tin nhắn đó quan trọng đến nỗi Vương Nghị đã nhấc máy, cho dù biết ông Motegi sẽ tung ra một vài cú đấm.

“Trung Quốc hy vọng rằng Nhật Bản, với tư cách là một quốc gia độc lập, sẽ nhìn nhận sự phát triển của Trung Quốc một cách khách quan và hợp lý”, ông Vương nói, “thay vì bị đánh lừa bởi một số quốc gia có quan điểm thiên vị chống lại Trung Quốc.”

Đó là câu nói quan trọng nhất trong cuộc gọi điện thoại. Vương Nghị đang vẽ một lằn ranh đỏ cho Nhật Bản.

Chính xác thì ông Tập quan tâm đến điều gì nhất?

Sau cuộc điện đàm Vương – Motegi, Tân Hoa xã đã xuất bản 2 bài báo. Một là một báo cáo đơn giản về cuộc gọi. Bài kia có tiêu đề “Ngoại trưởng Trung Quốc nói Nhật Bản nên nhìn nhận sự phát triển của Trung Quốc với tâm lý tích cực hơn.”

Một điều nghịch lý là không có bài báo nào đề cập đến điều chắc chắn là mối quan tâm lớn nhất của ông Tập: vấn đề Đài Loan.

Đối với ông Tập, người đặt mục tiêu kéo dài thời gian cầm quyền của mình với tư cách là Tổng bí thư Đảng Cộng sản Trung Quốc sau đại hội toàn quốc tiếp theo của đảng vào năm 2022, Đài Loan là một vấn đề có thể ảnh hưởng hoặc phá vỡ vận mệnh chính trị của ông.

Sau cuộc họp tại Nhà Trắng, hai ông Biden và Suga có khả năng sẽ đưa ra một tuyên bố chung. Trong đó, họ dự kiến ​​sẽ nhấn mạnh tầm quan trọng của sự ổn định ở eo biển Đài Loan.

Eo biển Đài Loan không phải là chủ đề thường xuyên trong các tài liệu hội nghị thượng đỉnh Mỹ – Nhật.

Trong một tuyên bố năm 1969, các nhà lãnh đạo lúc bấy giờ là Eisaku Sato và Richard Nixon chỉ ra rằng việc duy trì hòa bình và an ninh ở khu vực Đài Loan là quan trọng đối với an ninh của Nhật Bản. Đây là trước khi Hoa Kỳ và Nhật Bản bình thường hóa quan hệ với Trung Quốc và chuyển sang công nhận Bắc Kinh thay vì Đài Loan.

Năm nay, eo biển Đài Loan đã xuất hiện trong một tuyên bố chung sau cuộc họp “2+2” giữa các Bộ trưởng Ngoại giao và Quốc phòng Mỹ – Nhật vào giữa tháng Ba. “Các Bộ trưởng nhấn mạnh tầm quan trọng của hòa bình và ổn định ở eo biển Đài Loan”, tuyên bố tiếp tục chỉ trích Trung Quốc về vấn đề Đài Loan và các vấn đề khác, bao gồm cả Biển Đông.

Trong quá khứ, cuộc họp “2+2” thúc giục giải quyết vấn đề Đài Loan một cách hòa bình thông qua đối thoại. Tuy nhiên, tuyên bố mới nhất đi xa hơn việc chỉ “thúc giục” hòa bình; nó ngụ ý rằng các đồng minh đang xem xét một phản ứng chung đối với bất kỳ tình huống nguy hiểm nào có thể phát sinh.

Tuyên bố diễn ra sau cảnh báo của lãnh đạo Bộ Tư lệnh Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của Hoa Kỳ, ông Philip Davidson, rằng Trung Quốc có thể hành động để thay đổi hiện trạng của Đài Loan trong vòng 6 năm tới.

“Tôi lo lắng rằng họ đang đẩy nhanh tham vọng thay thế Hoa Kỳ và vai trò lãnh đạo của chúng tôi trong một trật tự quốc tế dựa trên luật lệ”, ông nói trong một phiên điều trần của Ủy ban Dịch vụ Vũ trang Thượng viện vào ngày 9/3. “Từ lâu họ đã nói rằng họ muốn làm điều đó vào năm 2050.”

“Đài Loan rõ ràng là một trong những tham vọng của họ trước đó, và tôi nghĩ rằng mối đe dọa đã hiển hiện trong thập kỷ này, trên thực tế, là trong sáu năm tới.”

Ba diễn biến gần đây cho thấy Đài Loan quan trọng như thế nào đối với ông Tập.

Vào cuối tháng 3, ông Tập đã ở Vũ Di Sơn, một vùng sản xuất trà nổi tiếng ở tỉnh Phúc Kiến. Ông uống trà một cách nhàn nhã và ngồi trên một chiếc bè tre xuôi theo dòng sông. Chuyến đi thảnh thơi có sự hiện diện của phu nhân Bành Lệ Viên đã được truyền thông Trung Quốc đưa tin chi tiết.

Phúc Kiến là nơi nhà lãnh đạo đã trải qua 17 năm sự nghiệp trước đó của mình, bắt đầu từ năm 1985. Ông và bà Bành đã sinh sống trong những ngày mới cưới ở tỉnh này.

Chuyến thị sát Phúc Kiến từ ngày 22/3 đến ngày 25/3 diễn ra ngay sau khi các nhà ngoại giao Hoa Kỳ và Trung Quốc tổ chức cuộc hội đàm nảy lửa ở Alaska. Ông Tập dường như đang truyền đạt thông điệp rằng cuộc họp ở khu vực băng giá ở phía bắc làm phiền ông một chút.

Tuy nhiên, chuyến đi của ông đến Phúc Kiến là màn dạo đầu cho một cuộc tấn công ngoại giao lớn nhằm chống lại sự hình thành của một liên minh chống Trung Quốc do Hoa Kỳ và các quốc gia phương Tây khác dẫn đầu. Điều này trở nên rõ ràng 6 ngày sau khi ông rời tỉnh Phúc Kiến.

Mới trở về từ chuyến công du Trung Đông, Bộ trưởng Ngoại giao Vương Nghị đã đến thẳng Phúc Kiến. Ông Vương đã đến thăm thành phố Nam Bình, một danh lam thắng cảnh ở chân núi Wuyi, và thành phố ven biển Hạ Môn.

Tại Nam Bình, ông Vương đã tổ chức các cuộc hội đàm riêng biệt với những người đồng cấp từ bốn quốc gia ASEAN – Singapore, Malaysia, Indonesia và Philippines – từ ngày 31/3 đến ngày 2/4. Tại Hạ Môn vào thứ Bảy, ông Vương đã gặp người đồng cấp từ Hàn Quốc.

Việc lựa chọn Phúc Kiến cho cuộc hội đàm có ý nghĩa chính trị.

Một bài đăng trên blog trực thuộc tờ Nhân dân Nhật báo viết: “Đừng quên… Ngay bên kia eo biển Phúc Kiến là Đài Loan. Họ đang chứng tỏ với Đài Loan rằng có rất nhiều quốc gia đang ủng hộ Trung Quốc.”

Hạ Môn, nơi ông Vương hội đàm với Ngoại trưởng Hàn Quốc Chung Eui-yong vào ngày 3/4, là một địa điểm đặc biệt nhạy cảm trong bối cảnh căng thẳng gia tăng giữa Mỹ và Trung Quốc về eo biển Đài Loan.

Sợi dây chung xuyên suốt chuyến thị sát Phúc Kiến nhàn nhã của ông Tập, cuộc hội đàm của ông Vương với những người đồng cấp ASEAN và cuộc gặp của ông với Bộ trưởng Hàn Quốc chính là “Đài Loan”.

Diễn biến thứ ba có sự tham gia của quân đội Trung Quốc.

Hôm thứ Hai (5/4) – cùng ngày Ngoại trưởng Nhật Bản và Trung Quốc nói chuyện qua điện thoại, người phát ngôn của Hải quân Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc thông báo rằng một đội tàu Trung Quốc, bao gồm cả tàu sân bay Liêu Ninh, đã tiến hành tập trận ở vùng biển gần Đài Loan. 

Hai ngày trước đó, nhóm tác chiến tàu sân bay Trung Quốc đã đi qua giữa đảo Okinawa và đảo Miyako trước khi đi về phía nam và đến vùng biển gần Đài Loan từ phía Thái Bình Dương.

Giữa bối cảnh căng thẳng, Nhật Bản vẫn đang nắm giữ một con bài ngoại giao mà nước này có thể chơi được. Vào giữa tháng 4, một cuộc họp “2+2” giữa các Bộ trưởng Ngoại giao và Quốc phòng Nhật Bản và Đức sẽ được tổ chức lần đầu tiên. Các Bộ trưởng sẽ thảo luận về hợp tác an ninh hướng tới hiện thực hóa “một Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và cởi mở”.

Bắc Kinh đang hết sức cảnh giác trước động thái này khi Liên minh châu Âu, nơi Đức nắm giữ nhiều quyền lực, gần đây đã trừng phạt Trung Quốc vì cáo buộc vi phạm nhân quyền đối với dân tộc thiểu số Duy Ngô Nhĩ.

Hôm thứ Tư, ông Tập đã nói chuyện qua điện thoại với Thủ tướng Đức Angela Merkel, nói với bà rằng quan hệ Trung Quốc – EU đang đối mặt với “nhiều thách thức khác nhau.”

Như Vương Nghị đã nói với Motegi, ông Tập nói rằng ông hy vọng khối EU gồm 27 quốc gia có thể “độc lập” đưa ra các phán đoán chính xác.

Kể từ Alaska, Bắc Kinh đã tiến hành một nỗ lực ngoại giao không mệt mỏi để tránh bị quốc tế cô lập.

Trước thềm Nhật Bản và Trung Quốc nhân kỷ niệm 50 năm bình thường hóa quan hệ ngoại giao trong năm tới, chắc chắn quan hệ song phương cũng sẽ bị ảnh hưởng đáng kể bởi cuộc đối đầu gay gắt giữa Mỹ và Trung Quốc.

Chính vì thế, các Ngoại trưởng Nhật Bản và Trung Quốc đã đột ngột tổ chức cuộc nói chuyện dài dòng, cố gắng nắm bắt ý định thực sự của nhau.

Katsuji Nakazawa, bài viết thế hiện quan điểm của tác giả.

(Theo Nikkei Asia)

Xem thêm: