Dịch trở nặng tại Israel và 6 vấn đề khi chống dịch bằng vắc-xin

Israel là quốc gia triển khai tiêm chủng từ rất sớm và được coi là hình mẫu về phòng chống dịch bệnh toàn cầu. Tuy nhiên thời gian gần đây, dịch bệnh tại nước này đã gia tăng nhanh chóng. Khi đối mặt với loại virus corona mới, việc tiêm phòng không thể “một lần vất vả suốt đời nhàn nhã” được. Trong tình huống này, làm thế nào để nhìn nhận một cách hợp lý những lợi ích và những vấn đề do vắc-xin mang lại?

Embed from Getty Images

Israel triển khai tiêm mũi vắc-xin COVID-19 thứ 3 bắt đầu từ tháng 8. (Ảnh: Getty)

“Hình mẫu phòng dịch”, Israel trở thành quốc gia dịch bệnh nghiêm trọng nhất

Tháng 12 năm ngoái, Israel đã thúc đẩy kế hoạch tiêm vắc-xin của Pfizer, độ phủ của vắc-xin đã sớm vượt trên 60%. Trong đó, 78% người từ 12 tuổi trở lên đã được tiêm chủng. Điều này khiến dịch bệnh tại Israel nhanh chóng được kiểm soát, thậm chí còn được gọi là “hình mẫu phòng dịch trên toàn cầu”.

Tuy nhiên kể từ tháng 6, tình hình dịch bệnh ở Israel tăng trở lại, và gần đây nước này đã trở thành một trong những quốc gia có dịch bệnh nghiêm trọng nhất trên thế giới. Theo cơ sở dữ liệu “Our World in Data” của Đại học Oxford, số ca nhiễm trung bình trong 7 ngày của Israel là cao nhất thế giới tính đến ngày 3/9, với 1143 ca nhiễm/1 triệu dân.

Nhiều người nhiễm bệnh đã được tiêm hai mũi vắc-xin, và các trường hợp lây nhiễm đột phá [tiêm rồi vẫn nhiễm] đã xảy ra với số lượng lớn. Một nghiên cứu chung được thực hiện bởi Trung tâm Y tế Maccabi, một trong bốn tổ chức duy trì sức khỏe lớn của Israel (HMO) và Học viện Karolinska, đã chỉ ra rằng những người dân hoàn thành tiêm chủng mũi thứ hai càng sớm thì nguy cơ lây nhiễm đột phá càng cao so với người tiêm chủng muộn.

Chuyên gia virus học và bệnh truyền nhiễm châu Âu, Giám đốc Khoa học của Công ty dược Solar Regen Healthcare AG, tiến sĩ Đổng Vũ Hồng chỉ ra, mặc dù người lớn tuổi có hệ thống miễn dịch yếu nhất được tiêm chủng sớm nhất, nhưng nếu phân tầng theo tuổi tác thì phát hiện tất cả những nhóm độ tuổi đều có xu hướng tương tự. 

Từ ngày 1/8, Israel bắt đầu mở rộng tiêm chủng mũi vắc-xin thứ 3.

Theo Bộ Y tế Israel, dù là đối với virus ban đầu hay biến chủng Delta, một tháng sau khi tiêm chủng mũi thứ 3, thì mức độ kháng thể vẫn cao hơn so với tiêm mũi thứ hai, nhất là nhóm người ở độ tuổi 65 – 85, mức độ tăng kháng thể càng lớn. Ngoài ra, trong 12 ngày sau khi tiêm mũi thứ 3, khả năng bị bệnh nặng giảm 10 lần so với người đã tiêm mũi thứ 2 sau 5 tháng, khả năng nhiễm giảm 11 lần. 

Khi mà vắc-xin không thể “tiêm một lần là có tác dụng mãi mãi”, làm thế nào để đối đãi với vấn đề của vắc-xin một cách lý tính?

Trước đó, Bộ Y tế Israel thống kê phát hiện, lực bảo vệ của vắc-xin Pfizer giảm mạnh, những người tiêm 2 mũi vắc-xin của Pfizer hồi tháng Một, đến tháng Bảy thì lực bảo vệ giảm 16%. 

Nghiên cứu: Hiệu quả của một số vắc-xin COVID-19 đã sụt giảm đáng kể

Đây là bởi vì kháng thể có được nhờ tiêm vắc-xin sẽ bị cơ thể dần dần đào thải dẫn đến ít dần; một nguyên nhân khác là khả năng lây lan của biến chủng Delta quá mạnh.

Virus corona mới có năng lực lây lan và năng lực biến đổi rất cao: trong 3 tháng lây lan ra toàn thế giới, hơn nữa vẫn luôn có biến chủng mới xuất hiện. Tiến sĩ Đổng Vũ Hồng chỉ ra, biến chủng C.1.2 xuất hiện ở Nam Phi, ý nói rằng virus corona mới có tốc độ đột biến ngày càng nhanh, ảnh hưởng lớn đến vắc-xin, “vắc-xin còn chưa tiêm xong một lượt, mà virus đã nâng cấp 3 lần”. 

Hiện nay, giới khoa học cho rằng phương pháp cơ bản để bảo vệ chống lại các bệnh truyền nhiễm do virus gây ra là tiêm vắc-xin, chẳng hạn như vắc-xin đậu mùa, vắc-xin sởi, vắc-xin cúm và vắc-xin viêm gan B.

Trước đây, vắc-xin có hiệu quả vì các virus DNA như bệnh đậu mùa và viêm gan B tương đối ổn định. Ngày nay, vắc-xin virus corona mới không chỉ bắt đầu tiêm mũi thứ ba mà tùy thuộc vào tốc độ giảm khả năng bảo vệ của vắc-xin, có thể có mũi thứ tư và thứ năm trong tương lai.

Tuy nhiên, hiện tại chỉ dựa vào tiêm vắc-xin thì hiển nhiên không thể ngăn chặn hoàn toàn đại dịch này, và không phải ai cũng thích hợp để tiêm phòng. Hiện tại, có ít nhất 6 vấn đề đối với các biện pháp chống dịch bằng vắc-xin:

1. Tính bền vững của lực bảo vệ của vắc-xin: Tiêm vắc-xin vẫn có khả năng lây nhiễm, 5 – 6 tháng sau vẫn cần tiêm thêm mũi tăng cường, không phải là miễn dịch suốt đời.
2. Tỷ lệ bảo vệ triệu chứng nặng: Các dấu hiệu suy giảm lực bảo vệ bắt đầu xuất hiện, dù đã tiêm bổ sung mũi thứ 3 vẫn phải theo dõi liên tục. Nghiên cứu của Trung tâm y tế Mayo Clinic cho thấy khả năng bảo vệ quan trọng của vắc-xin Moderna đã giảm xuống 81% vào tháng 7; vắc-xin Pfizer giảm xuống 75%. Bộ Y tế Israel cho biết tính đến ngày 15/8, đã có 514 người Israel phải nhập viện do bệnh nặng hoặc nguy kịch, 59% trong số đó đã được tiêm phòng đầy đủ.
3. Virus biến chủng: Các virus đột biến có thể tạo ra khả năng trốn miễn dịch. Một bài luận văn của Nhóm Cố vấn Khoa học Khẩn cấp của Chính phủ Anh đã đề cập rằng trong trường hợp tiêm chủng rộng rãi, tùy thuộc vào đặc điểm của đột biến virus, có khả năng sẽ xuất hiện các biến thể có khả năng trốn miễn dịch, hơn nữa sẽ sẽ nhanh chóng trở thành chủng virus chiếm ưu thế.
   Xem thêm: Nghiên cứu: “Gần như chắc chắn” một biến thể sẽ xuất hiện và đánh bại các loại vắc-xin hiện nay
4. Tác dụng phụ: Tiêm vắc-xin sẽ có tác dụng phụ ở một mức độ nào đó, nhưng một số người sẽ gặp các phản ứng phụ nghiêm trọng hiếm gặp (huyết khối, viêm tim, bệnh thần kinh) và thậm chí tử vong. Hơn nữa, hiện đang thiếu dữ liệu an toàn dài hạn của vắc-xin. Những hiểu biết về virus corona mới còn chưa đầy đủ, hiện nay người ta đã phát hiện ra rằng protein đột biến của virus cũng có thể làm tổn thương tế bào người và gây viêm cơ tim, nhưng nó cũng chính là protein gai làm cho vắc-xin khởi tác dụng trong cơ thể.
5. Vấn đề chống chỉ định: Không phải ai cũng có thể tiêm vắc-xin. Người quá nhạy cảm với thành phần vắc-xin thì không thể tiêm, ngoài ra còn 2 nhóm người không thích hợp tiêm:

Nhóm chống chỉ định 1: Người thiếu miễn dịch nghiêm trọng, sau khi tiêm vắc-xin thì hiệu quả rất yếu.

Nhóm chống chỉ định 2: Có bệnh nặng, ví dụ như người có bệnh về tim, bệnh về máu, không thích hợp tiêm, bởi vì nếu tiêm thì sẽ dễ xảy ra tác dụng phụ nghiêm trọng.

6. Vấn đề cung ứng: Không phải quốc gia nào cũng đều có thể cung ứng đủ vắc-xin, không thể nào ai ai cũng đều tiêm được. 

Tiến sĩ Đổng Vũ Hồng chỉ ra rằng, mọi người nên bắt đầu suy nghĩ về việc liệu có những cách khác để bảo vệ bản thân ngoài tiêm chủng hay không. Bà ví khả năng miễn dịch hoàn chỉnh của cơ thể với “năm ngón tay“, đó là các rào cản vật lý (mũi họng), tế bào biểu mô, tế bào miễn dịch tự nhiên (như đại thực bào, tế bào sát thủ tự nhiên), tế bào T, và tế bào B. Tất cả cùng nhau hợp lại thì mới có thể trở thành một nắm đấm và chống lại virus một cách hiệu quả. Vắc-xin chỉ kích thích “ngón tay” của tế bào B, và các kháng thể do tế bào B tạo ra không chỉ được kích thích bằng vắc-xin.

Việc tiêm chủng đã được triển khai trên toàn cầu hơn nửa năm nay, tỷ lệ tiêm chủng ở nhiều quốc gia đã vượt quá 50%, tuy nhiên dịch bệnh vẫn chưa được kiểm soát như kỳ vọng ​​ban đầu. Tiến sĩ Đổng Vũ Hồng cho rằng từ quan điểm hiện tại, vắc-xin không phải là giải pháp cuối cùng để giải quyết dịch bệnh, điều cơ bản nhất là nâng cao khả năng miễn dịch của tự thân mỗi người thì mới có thể tự bảo vệ mình khỏi dịch bệnh tốt hơn.

Theo Lý Thanh Phượng, Epoch Times

Xem thêm: