Lắng nghe các tín hiệu của cơ thể khi ngũ tạng ‘cầu cứu’

Cơ thể chúng ta là một hệ thống phức tạp và có khả năng phòng vệ cũng như đưa cảnh báo khi có vấn đề. Theo Đông y, dưới đây là các tín hiệu ngũ tạng biểu hiện ra khi chúng cần sự quan tâm và hỗ trợ.

Hầu hết các khái niệm trong Đông y đều có tính “hữu danh vô hình” và không nhất thiết phải đồng nhất với một cơ quan hay tổ chức thực thể. Những khái niệm như “âm dương”, “khí huyết”, “tạng phủ”, “kinh lạc”, … trong Đông y chủ yếu được hình thành thông qua trực giác, cảm tri và thể ngộ, chứ không chỉ dựa vào thực chứng hay thực nghiệm.

Ngũ tạng là chỉ 5 tạng tượng trong cơ thể như: tâm (tim), can (gan), tỳ (lá lách), phế (phổi), thận. Do nhận thức của Đông y thiên về chức năng, bệnh lý, chứ không phải là những bộ phận cơ thể theo giải phẫu học của y học hiện đại nên ví dụ: tạng thận không phải chỉ là hai quả thận mà gồm có thận âm, thận dương, thận khí và cả một hệ thống sinh dục, tiết niệu.

Mỗi tạng đều có những tín hiệu để báo động cho cơ thể khi chúng gặp các vấn đề sức khoẻ như:

1. Tâm –  là tạng quan trọng nhất trong lục phủ ngũ tạng và là cối lõi của sự sống.

Tim thuộc hành Hỏa trong ngũ hành, là gốc của mạch máu. Khi tim không được khỏe, nó sẽ phát ra những “tín hiệu” sau:

• Thường xuyên cảm thấy hồi hộp, tức ngực, khi đi thang bộ hoặc vận động nhẹ thì thở dốc, nhịp tim tăng nhanh. Đặc biệt là trước đó tình trạng này không rõ ràng nhưng gần đây lại nặng lên.
• Những cơn đau tim thường xuất hiện nhiều ở vùng giữa ngực, kéo dài liên tục mấy phút thậm chí là mười mấy phút, thường sẽ lan đến: cánh tay trái, ngón tay trái, thậm chí là cổ và vai.  
• Khi ngủ phải gối đầu cao thì mới ngủ được: Khi nằm đầu thấp, 1 gối sẽ cảm thấy tức ngực, khó thở, phải gối đầu cao (kê 2 hay nhiều gối) hoặc nằm nghiêng mới ngủ được, cho thấy chức năng của tim đã bị suy yếu.

>> “Đông y chữa người bệnh, còn Tây y chữa bệnh của người”

2. Can – Gan không khỏe dẫn đến cả cơ thể càng lúc càng mệt mỏi.

Bệnh về gan được xem là “sát thủ âm thầm” bởi vì trong thời kỳ đầu bệnh không có các triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, khi gan bị bệnh, cũng sẽ có một vài dấu hiệu nhỏ sau đây:

• Giấc ngủ cũng không ngon, khó đi vào giấc ngủ; sau khi thức dậy miệng khô, đắng, có mùi hôi, lợi chảy máu khi đánh răng… Chân cảm thấy mỏi khi chỉ đi vài bước, cảm thấy cả cơ thể càng lúc càng mệt, tay chân cũng càng lúc càng mất sức.
• Người có gan không khỏe, chân dễ bị trật và rất khó phục hồi; vết thương cũng khó lành.
• Những người thích uống rượu (dù đã giảm lượng rượu) hoặc những người bị bệnh về da, đã trị lâu ngày nhưng cũng không khỏi thì đều phải chú ý về gan.
• Gan là tuyến tiêu hóa lớn nhất trong cơ thể, khi nó gặp vấn đề thì đa phần sẽ biểu hiện qua việc ăn uống, ví dụ như chán ăn, không muốn ăn, nhìn thấy đồ ăn dầu mỡ hoặc ngửi thấy mùi dầu là buồn nôn, chướng bụng…
• Da mặt bị vàng, ngứa ngoài da: Khi gan bị bệnh, chức năng chuyển hóa của dịch mật cũng sẽ gặp trở ngại khiến cho cơ thể xuất hiện sự thay đổi về màu sắc như da mặt vàng, vàng mắt, vàng da, nước tiểu vàng.
• Lòng bàn tay đỏ: Các cơ mô ngón cái, cơ dạng ngắn ngón út và mạch máu trên đầu ngón tay ở cả hai tay bị đỏ giống như được đánh phấn thì có nghĩa là có khả năng mắc viêm gan mãn tính và xơ gan. Còn có một dạng gọi là “sao mạch”, chấm màu đỏ tươi, hình mạng nhện, xuất hiện nhiều ở mặt, cổ, mu bàn tay, cẳng tay, trước ngực và vai.

3. Tỳ – làm chủ vận hóa trong ngũ tạng

Vận – tức là chuyển vận, chuyên chở; hoá – tức là tiêu hoá hấp thu. Trên thực tế, Tỳ đóng vai trò quan trọng đối với tiêu hoá và hấp thu, chuyên chở vật chất dinh dưỡng cho cơ thể, với sự hỗ trợ của đại tiểu tràng và nhiều tạng phủ khác.

Rối loạn chức năng này sẽ dẫn đến:

• Đầy bụng, trướng bụng, khó tiêu, tiêu chảy phân sống.

• Viêm đường ruột mãn tính: vừa bị táo bón, vừa bị tiêu chảy, chán ăn, tức bụng.
• Xuất hiện tình trạng đau bụng sau khi ăn cơm nửa tiếng cho đến 2 tiếng, triệu chứng biến mất khi đến trước bữa ăn tiếp theo, thông thường là loét dạ dày.
• Đau bụng khi đói: Sau khi ăn từ 3 – 4 tiếng, cảm thấy đau khi bụng rỗng hoặc đói, cơn đau giảm đi hoặc biến mất sau ăn, thông thường là do loét tá tràng.

>> 4 lời khuyên của vị thiền sư cô đọng được cả một đời người

  4. Phế – Phổi trong ngũ tạng

Phổi nằm ở phần chính giữa ngực, chia thành hai lá, khá xốp. Chiếm vị trí cao nhất trong lục phủ ngũ tạng, là điểm mạnh của ngũ tạng. Khi phổi gặp vấn đề sẽ phát ra các tín hiệu sau:

• Ho khan: Không có đờm hoặc rất ít đờm, thường là viêm hô hấp cấp tính, thời kỳ đầu của viêm phế quản, một phần những người bị ung thư phổi cũng có triệu chứng này.
• Ho mãn tính, kéo dài thường gặp trong viêm phế quản mãn tính, hay lao… Nếu ho ra máu thì phải đề phòng ung thư phổi. Ho đờm vàng thường là do phổi hoặc phế quản bị nhiễm trùng.
• Sốt nhẹ về chiều và kéo dài đến tối. Cảm thấy mệt, chán ăn, ho ra máu vào những ngày thủy triều lên hoặc xuống có thể là dấu hiệu của bệnh lao phổi.

5. Thận là gốc âm dương của nội tạng.

Thận nằm ở chính giữa thắt lưng, kết hợp với bàng quang, tủy, não, tóc và tai thành hệ thống thận. Chủ yếu lưu giữ tinh, thủy, khí, là gốc âm dương của nội tạng, nguồn sống của sinh mạng, người xưa gọi thận là cái gốc thiên bẩm. Tín hiệu cầu cứu của thận thường thấy là:

• Không thay đổi thói quen sinh hoạt nhưng lượng nước tiểu lại đột nhiên tăng hoặc giảm, hoặc tiểu vào ban đêm nhiều lần biểu hiện sớm nhất của chức năng thận không tốt.
• Nước tiểu đổi màu: Màu nước tiểu là “thước đo” của thận, khi nước tiểu đổi thành màu trà nhạt, đỏ nhạt, nâu hoặc đục như nước vo gạo thì đều nên cảnh giác vấn đề về thận.
• Nước tiểu có bọt: đặc biệt là bọt nhỏ khó tan cho thấy trong nước tiểu bài tiết nhiều protein.
• Sưng mặt, chân: buổi sáng sau khi thức dậy bị sưng mắt, mặt, chân, triệu chứng này không biến mất sau 20 phút vận động hoặc sau khi làm việc nặng càng bị sưng nhiều hơn.

Nắm vững những tín hiệu do ngũ tạng phát ra là vô cùng cần thiết trong cuộc sống, nhưng cũng đừng nghĩ rằng “bệnh nhẹ tự động sẽ khỏi”, hoặc tự chữa trị bằng những cách không có cơ sở khoa học. Khi cơ thể khó chịu, hãy nhanh chóng đến bệnh viện để kiểm tra, phối hợp chữa trị với bác sĩ để nhanh chóng phục hồi sức khỏe.

Viên Minh