Sự kiện đóng cửa chính phủ Mỹ đã leo thang thành một thế bế tắc lưỡng đảng, trong đó phe Cộng Hòa coi đây là cơ hội chiến lược để cắt giảm chương trình và nhân sự liên bang, còn phe Dân Chủ thì kiên quyết bảo vệ các trợ cấp y tế. Vượt ngoài những toan tính chính trị, hậu quả tức thì là hàng trăm ngàn công chức bị buộc nghỉ việc và nguy cơ sa thải đang đe dọa sinh kế của họ.

r shutterstock 2286169919
Ảnh minh hoạ một người phụ nữ buồn bã ôm hộp đồ đạc cá nhân rời văn phòng sau khi bị sa thải. (Ảnh: Drazen Zigic / shutterstock)

Nữ phát ngôn viên Nhà Trắng, bà Karoline Leavitt xác nhận ngày 1 tháng 10 rằng việc sa thải nhân viên liên bang là điều sắp xảy ra trong bối cảnh chính phủ đóng cửa. Bà Karoline Leavitt phát biểu: “Hãy chờ thêm các thông báo mới,” nhấn mạnh rằng việc sa thải có thể xảy ra trong vòng “hai ngày, hoặc ngay tức khắc, hay rất sớm.” Sau đó, bà Leavitt cho biết việc “tinh giản biên chế” sẽ “rất tiếc là phải xảy ra trong thời gian sắp tới.” Bà quy trách nhiệm cho phía Dân Chủ, nói rằng “chính Dân Chủ đã đặt chúng ta vào tình cảnh này” khi họ bác bỏ một biện pháp do Cộng Hòa đưa ra để tài trợ cho chính phủ.

Phó Tổng Thống Mỹ JD Vance cũng thừa nhận các vụ cắt giảm này. Phó Tổng Thống Vance nói rằng chính quyền “không nhắm vào các cơ quan liên bang dựa trên quan điểm chính trị” mà thay vào đó “nhắm vào bộ máy công quyền để càng nhiều dịch vụ thiết yếu có thể tiếp tục vận hành.” Ông khẳng định: “Chúng ta sẽ phải sa thải nhân viên … đó là thực tế của việc chính phủ đóng cửa.” Ông Vance cũng nói chưa rõ việc đóng cửa sẽ kéo dài bao lâu, nhưng dự đoán “không lâu lắm” vì một số nghị sĩ Dân Chủ ôn hòa “đang bắt đầu lung lay” và “hiểu sự phi lý căn bản của tình thế này.”

Lãnh đạo phe Cộng Hòa, kể cả Chủ Tịch Hạ Viện Mike Johnson, coi việc đóng cửa chính phủ là cơ hội trời ban để thu hẹp guồng máy công quyền. Ông Johnson nói: “Điều này cho phép tổng thống đương nhiệm có cơ hội đưa ra quyết định đơn phương mà không cần biểu quyết tại Quốc Hội về những chương trình nào của chính phủ là thiết yếu và chương trình nào thì không.”

Giám đốc Ngân Sách Russell Vought gọi sự kiện đóng cửa này là cơ hội để tinh giản các cơ quan liên bang, nói rằng chính phủ sẽ tìm kiếm cơ hội để cắt giảm nhân sự. Ông đã ban hành bản ghi nhớ chỉ thị các cơ quan thực hiện kế hoạch đóng cửa có trật tự. Ông Vought phát biểu trên Fox Business: “Cần phải nói rõ: có rất nhiều thẩm quyền cho phép chúng tôi tiếp tục thúc đẩy nghị trình chính sách, và điều đó bao gồm việc giảm bớt quy mô và phạm vi chính phủ liên bang. Chúng tôi sẽ tìm kiếm cơ hội để làm điều đó.” Ông còn cho biết nhân viên liên bang vẫn phải “có mặt tại sở làm cho ca trực kế tiếp để thực hiện các công tác đóng cửa trật tự.” Một bản ghi nhớ khác sẽ được ban hành khi tổng thống ký dự luật chi tiêu cho phép hoạt động trở lại.

Tổng Thống Donald Trump hưởng ứng lập trường này, cho rằng việc đóng cửa có thể mang lại kết quả tích cực bằng cách loại bỏ các chương trình mà đảng Cộng Hòa chống đối. Ông nhấn mạnh đến việc thu nhỏ quy mô và phạm vi của chính phủ. Ông Trump nói với báo chí: “Nền kinh tế quốc gia đang ổn, điều sau cùng chúng ta muốn là đóng cửa chính phủ, nhưng từ việc đóng cửa có thể phát sinh nhiều điều tốt. Chúng ta có thể loại bỏ nhiều thứ không mong muốn.”

Trái ngược, các lãnh đạo đảng Dân Chủ, trong đó có ông Chuck Schumer và Hakeem Jeffries, lập luận rằng phe Cộng Hòa đang lợi dụng tình trạng đóng cửa để tước bỏ những bảo vệ y tế. Họ yêu cầu duy trì vĩnh viễn các khoản trợ cấp ACA và đảo ngược việc cắt giảm Medicaid.

Lãnh đaọ phe Thiểu Số Hạ Viện Hakeem Jeffries (Dân chủ, New York) phát biểu trên chương trình “Good Morning America” của ABC rằng: “Donald Trump và phe Cộng Hòa đã đóng cửa chính phủ vì họ không muốn cung cấp chăm sóc y tế cho giới lao động.”

Lãnh đạo phe Dân Chủ Thượng Viện Chuck Schumer (Dân chủ, New York) ngày 30 tháng 9 nói: “Cam kết của chúng tôi với người dân Mỹ là sẽ chiến đấu hết sức để bảo vệ chăm sóc y tế của họ, rõ ràng và đơn giản.”

Tòa Bạch Ốc cùng phía Cộng Hòa quy trách nhiệm cho phe Dân Chủ vì đã bác bỏ dự luật chi tiêu tạm thời của phe Cộng Hòa, trong khi phía Dân Chủ nhất quyết đòi đưa vào biện pháp gia hạn trợ cấp theo Đạo Luật Chăm Sóc Sức Khỏe Giá Phải Chăng (ACA). Trọng tâm tranh cãi là ngân khoản 1,7 ngàn tỷ USD dành cho hoạt động của các cơ quan, chiếm khoảng 1/4 tổng ngân sách 7 ngàn tỷ USD của chính phủ. Phần lớn ngân sách còn lại được dùng cho y tế, hưu bổng và trả lãi khoản nợ quốc gia hiện đã lên đến 37,5 ngàn tỷ USD.

Khoảng 750.000 công chức liên bang phải tạm thời nghỉ việc, với các cơ quan được lệnh đình chỉ mọi hoạt động không thiết yếu kể từ khi dự luật tạm thời hết hiệu lực ngày 30 tháng 9. Chỉ những nhân viên thiết yếu mới tiếp tục làm việc nhưng không lãnh lương cho đến khi ngân sách được tái lập.

Phe Cộng Hòa hiện nắm đa số 53–47 tại Thượng Viện, song cần đủ 60 phiếu để thông qua các đạo luật chi tiêu, tức phải có ít nhất bảy phiếu từ phe Dân Chủ.

Thiên Vân