SCMP: Sức ép từ phương Tây khiến Tập – Putin xích gần nhau hơn

Trong khi Tổng thống Mỹ Joe Biden đe dọa có các biện pháp trừng phạt cá nhân đối với Tổng thống Nga Vladimir Putin nếu ông xâm lược Ukraine, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã dành sự chào đón nồng nhiệt cho nhà lãnh đạo Nga với tư cách khách mời danh dự tại lễ khai mạc Thế vận hội Mùa đông ở Bắc Kinh vào thứ Sáu tới đây.

Embed from Getty Images

Và trong khi TT Biden cùng các đồng minh phương Tây tuyên bố tẩy chay Olympic Bắc Kinh vì lý do nhân quyền, thì nhà lãnh đạo Nga sẽ nằm trong một số ít khách VIP nước ngoài đến sân vận động Tổ chim để ủng hộ đội chủ nhà Trung Quốc.

Kịch bản này lặp lại tình huống xảy ra vào năm 2014 khi ông Tập xuất hiện tại Thế vận hội mùa đông ở Sochi khi ông Putin bị một số nhà lãnh đạo phương Tây chỉ trích về vi phạm nhân quyền của Nga. Trong những năm sau đó, cả hai đã gặp nhau gần 30 lần và trở thành “bạn thân nhất”, như ông Tập đã mô tả về mối quan hệ của họ.

Các nhà quan sát nhận định, Nga và Trung Quốc rõ ràng đã xây dựng một liên minh trên thực tế “không có giới hạn, hạn chế hay mức trần”, với các cuộc tập trận quân sự chung chuyên sâu thường xuyên, các chương trình không gian chung và thậm chí hợp tác tiềm năng trong các hệ thống phòng thủ tên lửa cũng như trao đổi thường xuyên giữa các nhà lãnh đạo. Mối quan hệ trong giai đoạn này của Tập – Putin được cho là bền chặt đến mức có thể chỉ đứng sau tình đồng chí trong ‘tuần trăng mật’ những năm 1950, sau cuộc chiến của Trung Quốc chống lại người Mỹ và các lực lượng đồng minh trong cuộc chiến tranh Triều Tiên.

Trong bảy thập kỷ qua, hai người anh em cộng sản trước đây đã trải qua sự chia rẽ về ý thức hệ, xung đột biên giới và nhiều năm đối đầu quân sự thù địch, cũng như việc Trung Quốc phát triển quan hệ với Mỹ cho đến khi Chiến tranh Lạnh kết thúc.

Sau khi Liên Xô sụp đổ, Nga ban đầu muốn thiết lập một nền dân chủ hoàn toàn của phương Tây, tam quyền phân lập, nhưng trong thời Boris Yeltsin, Nga đã vỡ mộng với “nền dân chủ phương Tây” trong cả đối nội và đối ngoại của mình, Chen Jun – phó giáo sư tại Đại học Sư phạm Mudanjiang, nhận định.

Ông Chen nói: “Phương Tây hóa của Nga đã không làm giảm bớt sự bành trướng của NATO và sự đàn áp kinh tế của Hoa Kỳ. “Sự hỗ trợ cải cách kinh tế và chính trị được hứa hẹn của Hoa Kỳ trong thời kỳ Xô Viết cũng không được thực hiện đầy đủ”.

Ông Chen cũng nhận định trong thời kỳ đầu của thời đại Yeltsin, nước Nga cực kỳ bất ổn về mặt chính trị. Sự phát triển của kinh tế thị trường cũng không mang lại hiệu quả như mong muốn.

Ông nói: “Kết quả là vào cuối thời đại Yeltsin, Nga đã bắt đầu tập trung hóa dần quyền lực. Với sự phục hồi dần dần sức mạnh kinh tế của Nga, nước Nga của Putin bắt đầu có những động thái nhằm phi phương Tây hóa và tăng cường sáng kiến ​​địa chính trị.”

Artyom Lukin, phó giáo sư tại Đại học Liên bang Viễn Đông của Nga, cho biết: “Nếu Mỹ tiếp tục chính sách ngăn chặn kép hiện tại đối với cả Nga và Trung Quốc, thì không có giới hạn rõ ràng nào về mức độ sâu và rộng của liên minh Trung – Nga phát triển trong tương lai.”

Moscow bắt đầu xích lại gần Bắc Kinh từ năm 1996 với “quan hệ đối tác chiến lược” ngầm nhằm chống lại sự thống trị toàn cầu của Hoa Kỳ.

Hai nước láng giềng đã giải quyết các tranh chấp lãnh thổ và ký hiệp ước hữu nghị vào năm 2001. Trên cơ sở đó, hai bên đã thiết lập các cơ chế và dự án hợp tác chiến lược, chẳng hạn như hiệp ước về chính trị, an ninh và kinh tế của Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) nhằm hội nhập khu vực Trung Á. Vào tháng 9, SCO cũng bắt đầu thủ tục nâng cao vị thế của Iran lên một quốc gia thành viên đầy đủ.

Các nhà lãnh đạo của 5 quốc gia Trung Á đã thông báo rằng họ sẽ có mặt tại lễ khai mạc Olympic vào tuần tới.

Tình bạn giữa Putin và Tập, hay xu hướng hợp tác giữa Điện Kremlin và Trung Nam Hải, đã trở nên rõ nét hơn nhiều kể từ năm 2014.

Sau Thế vận hội Sochi, quan hệ của Nga với phương Tây xấu đi đáng kể vì vụ Crimea. Chính quyền Trump cũng coi Trung Quốc là đối thủ chiến lược của Mỹ và tiến hành cuộc chiến thương mại với Bắc Kinh, giờ đây đã leo thang thành một cuộc cạnh tranh toàn diện trên hầu hết các khía cạnh.

Hai quốc gia Nga – Trung không chỉ xích lại gần nhau hơn mà còn thống nhất trong quan điểm về Iran, Trung Đông và Trung Á.

Về Iran, cả Trung Quốc và Nga đều cho biết họ phản đối các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với quốc gia Trung Đông này. Tuần trước, Trung Quốc, Iran và Nga đã tiến hành cuộc tập trận hải quân chung ba ngày ở Vịnh Oman. Đây là cuộc tập trận thứ hai kể từ năm 2019.

Tại Trung Á, Bắc Kinh ủng hộ việc triển khai quân đội Nga để giải quyết tình hình bất ổn ở Kazakhstan. Ông Tập Cận Bình cho biết Trung Quốc ủng hộ các biện pháp mà Kazakhstan thực hiện để khôi phục an ninh và phản đối các thế lực bên ngoài xúi giục một “cuộc cách mạng màu” ở quốc gia Trung Á này.

Giờ đây, đối mặt với sức ép liên tục gia tăng của Washington ở châu Âu và Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, Trung Quốc và Nga bị dồn vào thế “chống lưng nhau” ở Âu-Á.

“Đối với Trung Quốc, Nga không chỉ là một hậu phương chiến lược ổn định và một nhà cung cấp nguồn lực đáng tin cậy, mà còn có thể củng cố cuộc đấu tranh chống lại Hoa Kỳ với sự trợ giúp của các nguồn lực chính trị và quân sự của chính họ,” Wan Qingsong – phó giáo sư tại Trung tâm Nghiên cứu Nga tại Đại học Sư phạm Hoa Đông cho biết.

“Đặc biệt là khi xung đột Mỹ – Trung đang đi vào giai đoạn bế tắc, chắc chắn nó sẽ thu hút thêm đầu vào của bên thứ ba về các nguồn lực chính trị và quân sự. Giá trị của Nga là rõ ràng”, ông Wan nói thêm, đề cập đến các động thái của Mỹ nhằm tăng cường liên minh với châu Á và châu Âu, điều này sẽ khiến Trung Quốc háo hức hơn trong việc xây dựng một mặt trận thống nhất với Nga.

Đối với Nga, Trung Quốc là một đối tác không thể thiếu trong cuộc khủng hoảng ngoại giao đang diễn ra.

Danil Bochkov, một chuyên gia tại Hội đồng các vấn đề quốc tế Nga, cho biết: “Nga có thể muốn có thêm một cử chỉ ủng hộ bằng lời nói từ Trung Quốc để thoát khỏi sự cô lập chính trị gây ra bởi một loạt cáo buộc gần như thống nhất từ ​​cộng đồng phương Tây.”

Với tư cách là nền kinh tế lớn thứ hai, Trung Quốc có thể cho Nga một số quyền miễn trừ trước các lệnh trừng phạt của Mỹ, theo Yang Cheng, chủ tịch điều hành của Học viện Quản trị Toàn cầu và Nghiên cứu Khu vực tại Đại học Nghiên cứu Quốc tế Thượng Hải.

“Hai bên đã và đang mở rộng các khu định cư bằng nội tệ của họ trong những năm gần đây. Ngay cả khi Hoa Kỳ áp đặt lệnh trừng phạt đối với Nga, Trung Quốc sẽ tiến hành các quan hệ kinh tế và thương mại bình thường với Nga một cách hợp lý nhất có thể,” ông Yang nói.

Với Iran, đang có các cuộc thảo luận về việc thành lập một mặt trận quốc tế chống lại các lệnh trừng phạt của Mỹ.

Để bày tỏ sự ủng hộ trực tiếp với Moscow, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị nói với Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken hôm thứ Năm rằng các mối quan ngại về an ninh của Nga đối với Ukraine cần được tôn trọng.

Ông Wan cho biết Trung Quốc đã giữ quan điểm trung lập giữa Nga và Ukraine, đồng thời kêu gọi đối thoại và tham vấn hòa bình.

Ông nói: “Về các mối quan tâm địa chính trị của Nga, chẳng hạn như Ukraine, NATO mở rộng và đảm bảo an ninh chung, Trung Quốc sẽ duy trì lập trường ngoại giao và chính trị như trước đây, nhưng cũng sẽ phản đối rõ ràng hành động khiêu khích của Hoa Kỳ và các đồng minh.”

Cuộc gặp của các nhà lãnh đạo tại Thế vận hội mùa đông có thể sẽ tập trung vào vấn đề an ninh – vấn đề mà hai nước có lợi ích chung nhất, theo ông Bochkov.

“Hợp tác an ninh và quân sự sẽ đóng một trong những vai trò hàng đầu trong các cuộc đàm phán, vì cả hai quốc gia hiện nay dường như ưu tiên hai lĩnh vực đó là quan trọng nhất vì sự bất ổn gia tăng ở các khu vực giáp biên giới có nguy cơ đe dọa gây mất ổn định các lực lượng chính trị và an ninh trong nước,” ông nói.

Ông Wan nói thêm rằng các vấn đề an ninh quân sự, chính trị và ý thức hệ truyền thống sẽ được giải quyết nhưng an ninh kinh tế, an ninh năng lượng, an ninh lương thực, an toàn sinh học, vốn ngày càng quan trọng, cũng sẽ được giải quyết. Kazakhstan, Afghanistan, an ninh mạng, các biện pháp trừng phạt tài chính và phong tỏa công nghệ của phương Tây, quá trình chuyển đổi xanh, thuế carbon, nguồn cung cấp lương thực do dịch bệnh là những ví dụ về các yếu tố rủi ro đe dọa Trung Quốc và Nga.

Ông Tập và Putin cũng có khả năng sẽ làm rõ lập trường chung của họ về một số vấn đề liên quan đến hòa bình và ổn định khu vực cũng như các mối quan tâm cốt lõi của nhau, đồng thời gửi thông điệp đoàn kết để đáp lại nỗ lực của phương Tây nhằm chia rẽ và thắt chặt mối quan hệ của họ, ông nói. 

Nhật Minh (theo SCMP)

Xem thêm: