Vì sao Trung Quốc chần chừ trong đàm phán thương mại với Mỹ?

Ngày 5/5 Tổng thống Mỹ Donald Trump bất ngờ tuyên bố tái khởi động cuộc chiến thương mại với Trung Quốc, bất chấp những tiến triển đáng kể trong đàm phán thương mại hai nước gần đây và lời hứa hưu chiến đối với ông Tập Cận Bình tại Argentina hồi tháng 12/2018 .

Tại sao ông Trump lại có tuyên bố, không chỉ gây sốc thị trường chứng khoán toàn thế giới mà cả các quan chức Trung Quốc này? Theo lý giải của quan chức Mỹ, cụ thể là Đại diện thương Mại Robert Lighthizer, người cầm trịch trong đội đàm phán của Mỹ, Trung Quốc trong tuần qua đã tỏ ý muốn rút lại các cam kết quan trọng sẽ dẫn đến thay đổi trong bản chất của thỏa thuận, và điều này là không chấp nhận được.

Bộ trưởng Tài chính Steven Mnuchin cũng cho hay các nhà đàm phán Trung Quốc đã cố gắng “rút lại ngôn ngữ mà họ đã đàm phán trước đây, ngôn ngữ rất rõ ràng, điều có khả năng thay đổi đáng kể thỏa thuận.”

Vậy tức là trong những vòng nước rút trước khi ký thỏa thuận, chứng kiến sự hào hứng của Tổng thống Mỹ cũng như phản ứng tích cực của nền kinh tế Mỹ, Trung Quốc đã nghĩ họ có thể “kỳ kèo bớt một thêm hai” để được lợi hơn một chút trong bản thỏa thuận chính thức, hoặc muốn thay đổi những điều khoản gây bất lợi cho sự cầm quyền của Bắc Kinh.

Tuy nhiên, Tổng thống Trump có một cách lý giải khác:

“Nguyên nhân khiến Trung Quốc rút lại cam kết và cố gắng đàm phán lại Thỏa thuận Thương mại là một Hy vọng thành khẩn rằng họ sẽ có thể “đàm phán” với Joe Biden hoặc một trong những thành viên Đảng Dân chủ yếu đuối khác, và do đó sẽ tiếp tục ăn chặn của Hoa Kỳ (500 tỷ USD một năm) trong nhiều năm tới …”, ông Trump viết trên Twitter 8/5.

Theo Tổng thống Mỹ, có nguyên nhân sâu xa hơn những lợi ích nhỏ nhoi mà họ cố kỳ kèo trong thỏa thuận thương mại. Trung Quốc không thích Trump, và họ đang thực sự kỳ vọng rằng Joe Biden hay bất cứ một nhân vật Đảng Dân chủ nào đó sẽ chiến thắng Trump trong cuộc bầu cử sắp tới.

Vào năm 2018, phó tổng thống Mike Pence trong khi vạch trần âm mưu can thiệp vào nội bộ chính trị nước Mỹ của Trung Quốc đã nói rõ: Những gì ông Trump làm đang có tác dụng và Trung Quốc không muốn Donald Trump tiếp tục trong Tòa Bạch Ốc.

Trung Quốc với sự khôn ngoan của mình đã trì hoãn cuộc chiến thương mại từ tháng 1 đến nay nhằm ổn định tình hình trong nước trong bối cảnh thương chiến khiến nền kinh tế nước này bị suy giảm dẫn theo tình hình xã hội bất ổn và bất mãn với chế độ chính trị gia tăng – điều mà Đảng Cộng sản Trung Quốc lo sợ nhất.

Nay đã sáng tháng thứ 5, ông Trump đã mất bình tĩnh mà Trung Quốc vẫn chơi trò cù cưa. Bộ Thương mại Trung Quốc hôm thứ Tư 8/5 nói họ “rất lấy làm tiếc” về những căng thẳng mới đây và tuyên bố nếu Mỹ tăng thuế thì “Bắc Kinh không còn cách nào khác là phải thi hành các biện pháp đối kháng”.

Mặc dù mạnh miệng, nhưng Tòa Bạch Ốc cho hay Bắc Kinh vẫn tỏ ý muốn một thỏa thuận với Mỹ. Cụ thể là Phó Thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc vẫn sẽ dẫn đoàn đàm phán tới Washington để làm việc như kế hoạch đã định.

“… Đoán xem, điều đó sẽ không xảy ra! Trung Quốc vừa mới thông báo cho chúng tôi rằng họ (Phó Thủ tướng) đang chuẩn bị tới Mỹ để thỏa thuận. Chúng ta sẽ chờ xem, nhưng tôi đang rất vui vì tiền thuế hơn 100 tỷ USD một năm sẽ chảy vào kho bạc của nước Mỹ … tin tuyệt vời cho nước Mỹ, không tốt lắm cho Trung Quốc” ông Trump ghi trên Twitter.

Trung Quốc có thực tâm muốn đàm phán thương mại hay ông Lưu Hạc sẽ tiếp tục tìm kế hoãn binh? Rất khó nói. Nếu không làm hài lòng ông Trump, Trung Quốc sẽ phải đối mặt với áp lực kinh tế còn lớn hơn trước, kéo theo nhiều hệ lụy từ quốc nội mà họ chưa lường trước được. Mặt khác, những đòi hỏi của ông Trump không chỉ buộc Trung Quốc phải hành xử có trách nhiệm hơn trên cuộc chơi quốc tế, mà còn ảnh hưởng trực tiếp tới vị thế cốt lõi Đảng Cộng sản Trung Quốc, đảng độc tôn duy nhất được phép hoạt động tại nước này.

Việc ông Trump yêu cầu Trung Quốc phải mở cửa thị trường, công bằng với nước ngoài, chấm dứt ăn cắp bí mật thương mại và công nghệ, và đặc biệt là ngừng trợ cấp cho doanh nghiệp trong nước đẩy chính sách kinh tế xã hội chủ nghĩa của Trung Quốc vào thế bí. Đặc biệt trong hoàn cảnh Chủ tịch tối cao Tập Cận Bình đang củng cố lại vị thế của Đảng bằng cách yêu cầu cả nước phải học tập lại chủ nghĩa Marx, thì một nền kinh tế mở cửa, tiến đến tư bản chủ nghĩa đi ngược với điều này.

Tự do kinh tế cũng sẽ mở ra nhiều tư tưởng tự do khiến lòng trung thành với Đảng bị lung lay, và Đảng cộng sản Trung Quốc biết rõ điều này. Rất khó để Bắc Kinh buông dây cương kiềm chế các ngành kinh tế chủ chốt, nhưng một cuộc chiến toàn diện với Mỹ sẽ gây hậu quả nghiêm trọng và cũng khiến lòng dân trong nước hoang mang.

Trọng Đức