Dự thảo Luật Dẫn độ: Quy định mới về bắt khẩn cấp và từ chối dẫn độ

Minh Long
•
Thứ Bảy, 24/05/2025

Quốc hội thảo luận dự thảo Luật Dẫn độ, bổ sung các điểm mới về trình tự bắt khẩn cấp để dẫn độ, từ chối dẫn độ, và không áp dụng hình phạt tử hình, nhằm nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế và ngăn ngừa tội phạm bỏ trốn.

du thao luat dan do quy dinh moi ve bat khan cap va tu choi dan do — Đại tướng Lương Tam Quang, Bộ trưởng Công an. (Ảnh: quochoi.vn)

Ngày 24/5, Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang trình bày tờ trình dự thảo Luật Dẫn độ trước Quốc hội.

Dự thảo luật được xây dựng để khắc phục những hạn chế của Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 sau hơn 16 năm thực hiện, đồng thời đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và nâng cao hiệu quả xử lý tội phạm.

Một điểm mới quan trọng của dự thảo luật là quy định về trình tự, thủ tục bắt người trong trường hợp khẩn cấp để dẫn độ. Cụ thể, khi nước ngoài yêu cầu Việt Nam bắt người theo các điều ước quốc tế mà Việt Nam và nước đó là thành viên, việc bắt giữ thực hiện theo Điều 113 Bộ luật Tố tụng Hình sự. Điều kiện là nước yêu cầu phải cung cấp đủ thông tin, nêu rõ lý do, mục đích, tội danh, khung hình phạt, và cam kết bồi thường thiệt hại nếu có oan sai. Trường hợp chưa có điều ước quốc tế về dẫn độ, trình tự bắt khẩn cấp cũng tuân theo quy định này.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp, ông Hoàng Thanh Tùng, đồng ý với quy định này, nhưng đề nghị Bộ Công an phối hợp với VKSND Tối cao đề xuất sửa đổi Bộ luật Tố tụng Hình sự để đảm bảo tính thống nhất, vì hiện tại chưa có quy định cụ thể về bắt khẩn cấp để dẫn độ khi chưa có yêu cầu chính thức.

Dự thảo luật bổ sung các trường hợp có thể bị dẫn độ, bao gồm người liên quan đến nhiều hành vi phạm tội, trong đó ít nhất một hành vi bị Việt Nam và nước ngoài phạt tù từ 1 năm trở lên, tù chung thân, hoặc tử hình, hoặc thời hạn chấp hành án còn lại ít nhất 6 tháng. Quy định này nhằm giải quyết các trường hợp trong các hiệp định dẫn độ mà Việt Nam đã ký, góp phần ngăn ngừa bỏ lọt tội phạm.

Một điểm mới khác là quy định về không áp dụng hoặc không thi hành hình phạt tử hình đối với người bị dẫn độ theo yêu cầu của nước ngoài. Nếu nước ngoài yêu cầu Việt Nam không áp dụng hoặc không thi hành hình phạt tử hình, Bộ Công an sẽ thông báo dựa trên quy định của Bộ luật Hình sự hoặc ý kiến của Chủ tịch nước. Ngược lại, nếu Việt Nam yêu cầu nước ngoài cam kết không thi hành hình phạt tử hình, Bộ Công an sẽ đề nghị văn bản cam kết từ nước đó. Quy định này tạo điều kiện thuận lợi cho hợp tác với các quốc gia đã bãi bỏ hình phạt tử hình.

Về từ chối dẫn độ, dự thảo luật bổ sung hai trường hợp bắt buộc từ chối, bao gồm: người bị yêu cầu dẫn độ có khả năng bị truy bức, tra tấn ở nước yêu cầu do phân biệt về chủng tộc, tôn giáo, giới tính, quốc tịch, dân tộc, thành phần xã hội, hoặc quan điểm chính trị; và hành vi không phải là tội phạm theo Bộ luật Hình sự. Ngoài ra, có một trường hợp có thể từ chối dẫn độ là tội phạm liên quan đến chính trị hoặc quân đội.

Dự thảo luật quy định về dẫn độ có điều kiện. Khi nước ngoài yêu cầu Việt Nam thực hiện một số điều kiện để đồng ý dẫn độ, Bộ Công an phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền có thể chấp nhận một phần hoặc toàn bộ điều kiện. Ngược lại, nếu Việt Nam yêu cầu nước ngoài thực hiện điều kiện, Bộ Công an đề nghị cơ quan có thẩm quyền của nước đó chấp nhận bằng văn bản. Về nguyên tắc có đi có lại, dự thảo luật chuyển cơ quan quyết định từ Bộ Ngoại giao sang Bộ Công an, với đề xuất Bộ Công an cần lấy ý kiến Bộ Ngoại giao để đảm bảo tính thận trọng.

Về quá cảnh người bị dẫn độ qua lãnh thổ Việt Nam, nước đề nghị phải thông báo trước bằng văn bản đến Bộ Công an, chịu trách nhiệm quản lý và chi phí, trừ trường hợp có thỏa thuận khác. Nếu Việt Nam đề nghị quá cảnh, Bộ Công an liên hệ với nước ngoài để thực hiện thủ tục. Hồ sơ yêu cầu dẫn độ được miễn hợp pháp hóa lãnh sự nếu được ký và đóng dấu bởi cơ quan có thẩm quyền, trừ trường hợp điều ước quốc tế có quy định khác.

Về thời hạn xem xét, TAND khu vực ra quyết định xem xét hoặc đình chỉ yêu cầu dẫn độ trong 60 ngày kể từ ngày thụ lý hồ sơ, và TAND cấp tỉnh mở phiên họp xem xét trong 30 ngày kể từ ngày ra quyết định.

Quốc hội sẽ tiếp tục thảo luận dự thảo Luật Dẫn độ tại hội trường vào ngày 27/6/2025.