Sử dụng từ lặp khi trò chuyện với trẻ có ảnh hưởng gì không?

‘Ăn cơm cơm’, ‘đi chơi chơi’, ‘đi ngủ ngủ’, ‘đánh răng răng’, ‘uống nước nước’, ‘đi tắm tắm’, ‘bôi thơm thơm’, ‘mặc quần áo áo’… Khi trò chuyện với trẻ nhỏ, người lớn có thể vô tình sử dụng những từ lặp như trên. Tuy nhiên, liệu việc sử dụng những từ này có ảnh hưởng đến sự phát triển ngôn ngữ của trẻ? Chúng có thực sự giúp ích hay lại gây ảnh hưởng xấu?

Sức mạnh của sự lặp lại

Khi não bộ của trẻ phát triển trong năm năm đầu đời, trẻ sẽ cần sử dụng và tái sử dụng các kết nối để xây dựng nền tảng vững chắc suốt đời. Khi này các tế bào não của trẻ sơ sinh sẽ phát triển và tạo ra các liên kết thần kinh với mỗi trải nghiệm mới, được kích thích bởi môi trường xung quanh. Những kết nối này được gọi là kết nối thần kinh. Khi các khớp thần kinh được kích thích liên tục, chúng trở nên “cứng cáp” và dày đặc hơn.

Trong những năm đầu đời, não bộ trải qua quá trình phát triển toàn diện. Các kết nối được sử dụng liên tục sẽ không mất đi và những kết nối không được sử dụng sẽ tiêu biến.

Trẻ em học hỏi mỗi ngày thông qua những trải nghiệm. Là cha mẹ, sự tương tác và hỗ trợ trong những năm đầu đời có tác động vô cùng sâu rộng đến sự phát triển của con bạn.

Nói từ lặp với bé có ảnh hưởng đến sự phát triển ngôn ngữ không?

Khi trò chuyện với bé, chúng ta thường tự nhiên tăng cao giọng, làm chậm tốc độ nói, sử dụng từ ngữ đơn giản, và liên tục lặp lại hoặc dùng từ lặp. Giọng điệu sẽ nhấn nhá lên xuống, và khuôn mặt cũng biểu cảm rất phong phú. Cách nói chuyện đặc biệt này được gọi là “ngôn ngữ trẻ em”, “ngôn ngữ cha mẹ” (parentese), hoặc “ngôn ngữ mẹ” (motherese).

Trước đây, người ta cho rằng cách nói như vậy không tốt, sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển ngôn ngữ của trẻ. Tuy nhiên, hiện nay có bằng chứng cho thấy bé không chỉ thích cách nói này mà còn có thể giúp bé chú ý đến ngôn ngữ, giúp bé hiểu ngôn ngữ được sử dụng như thế nào, ví dụ như biết trong một câu, từ nào là từ khóa và thông tin quan trọng.

Mới đây, vào tháng 2 năm 2020, một nhóm nghiên cứu từ Đại học Washington, Mỹ đã công bố kết quả nghiên cứu về ngôn ngữ cha mẹ. Đây là một thử nghiệm đối chứng ngẫu nhiên, với 71 gia đình được phân ngẫu nhiên vào nhóm can thiệp và nhóm đối chứng. Tất cả các gia đình tham gia nghiên cứu đều có bé 6 tháng tuổi khỏe mạnh. Những gia đình này sẽ được yêu cầu cung cấp bản ghi âm “cuộc trò chuyện” trong gia đình khi bé được 6, 10, 14 và 18 tháng tuổi.

Các gia đình trong nhóm can thiệp, sau khi cung cấp bản ghi âm khi bé 6 tháng, 10 tháng và 14 tháng tuổi, sẽ được đào tạo đặc biệt cho cha mẹ. Chương trình đào tạo bao gồm cách thức tương tác giữa cha mẹ và con cái phù hợp với độ tuổi của trẻ, nhằm giúp thúc đẩy sự phát triển ngôn ngữ của bé.

Kết quả nghiên cứu cho thấy, trong giai đoạn từ 6 đến 18 tháng tuổi, các bậc phụ huynh tham gia chương trình đào tạo đã sử dụng ngôn ngữ cha mẹ nhiều hơn và có nhiều cuộc “đối thoại luân phiên” hơn với con, từ đó thúc đẩy kỹ năng ngôn ngữ của trẻ. Khi trẻ 18 tháng tuổi, kết quả đánh giá khả năng ngôn ngữ của bé cũng tốt hơn.

Vì vậy, việc sử dụng ngôn ngữ cha mẹ đúng cách, không chỉ bao gồm việc dùng từ lặp hay lặp lại từ mà còn chú ý đến việc tăng âm điệu, làm chậm tốc độ nói, dùng từ ngữ đơn giản, thay đổi giọng điệu và thể hiện biểu cảm khuôn mặt phong phú, thực ra không cần quá lo lắng. Ngược lại, cách nói này giúp trẻ hiểu cách sử dụng ngôn ngữ để diễn đạt và nhận thức ý nghĩa người lớn muốn truyền tải.

Cần chú ý điều gì?

Ngôn ngữ cha mẹ không chỉ đơn giản là dùng từ lặp, cũng không phải là phát ra âm thanh không có ý nghĩa với trẻ, ví dụ: bạ bạ bạ, ca ca ca. Ngược lại, ngôn ngữ cha mẹ nên là những từ ngữ có ý nghĩa thực tế, ngữ pháp đơn giản và đúng, đồng thời nhấn mạnh một số từ quan trọng thông qua thay đổi âm điệu, kéo dài âm thanh, v.v. Toàn bộ quá trình là một “cuộc trò chuyện” có ý nghĩa thực sự với bé. Khi nói, người lớn cũng có những biểu cảm phong phú và tạo ra bầu không khí vui vẻ, thoải mái. Về bản chất, đó là một cuộc trò chuyện và giao tiếp thực sự, mặc dù bé chưa thể nói được, chỉ phát ra một số âm thanh mà người lớn không thể hiểu được.

Trong thực tế, khi nhắc đến ngôn ngữ trẻ em, mọi người thường nghĩ đến việc sử dụng từ lặp, ví dụ như “ăn cơm cơm”, “ngủ ngủ”, “uống nước nước”. Khi trò chuyện với bé, việc dùng từ lặp không phải là điều tuyệt đối cấm kỵ, và trong một số trường hợp, từ lặp cũng là một phần của ngôn ngữ cha mẹ. Tuy nhiên, việc sử dụng từ lặp không phải là càng kéo dài càng tốt cho sự phát triển ngôn ngữ của trẻ. Ví dụ, một nghiên cứu nhỏ đã chỉ ra rằng việc sử dụng từ lặp nhiều có thể giúp trẻ từ 1-2 tuổi học ngôn ngữ, nhưng lại cản trở sự phát triển ngôn ngữ của trẻ sau 2 tuổi.

Dĩ nhiên, đây chỉ là một nghiên cứu quan sát nhỏ, nên chúng ta không thể kết luận rằng việc dùng từ lặp sau 2 tuổi sẽ nghiêm trọng ảnh hưởng đến sự phát triển ngôn ngữ của trẻ. Tuy nhiên, từ góc độ thông thường, khi trẻ lớn lên, từ vựng trở nên phong phú hơn, và khả năng hiểu ngôn ngữ cũng tốt hơn, chúng ta sẽ dần dần chuyển sang sử dụng ngôn ngữ thông thường để giao tiếp với trẻ. Ví dụ, khi đọc truyện tranh, phụ huynh có thể thu hút sự chú ý và tăng cường sự hiểu biết của trẻ qua biểu cảm khuôn mặt và giọng điệu thay đổi, mà không cần sử dụng từ lặp, điều này cũng không sao cả.

Tóm lại, từ lặp có thể hữu ích trong một giai đoạn nhất định, nhưng không nhất thiết phải là yếu tố cần thiết. Việc “đối thoại hiệu quả” giữa cha mẹ và con cái ở giai đoạn đầu chủ yếu thông qua giọng điệu, biểu cảm và bầu không khí, giúp trẻ tham gia vào quá trình học ngôn ngữ.