5 đại dự án do Trung Quốc đảm nhiệm thua lỗ nặng nhưng không dám kiện

Có 5/12 dự án, doanh nghiệp chậm tiến độ, kém hiệu quả ngành Công Thương do nhà thầu Trung Quốc đảm nhiệm đang có tranh chấp, vướng mắc hợp đồng EPC. Tuy nhiên, phía tư vấn pháp lý đã khuyên chủ đầu tư không nên kiện nhà thầu vì khả năng thắng kiện thấp.

Chính phủ vừa có báo cáo gửi ĐBQH liên quan đến 12 dự án, doanh nghiệp yếu kém ngành Công Thương.

Theo báo cáo, đến nay, chỉ có 2/12 dự án, doanh nghiệp có lãi, trong đó 1 doanh nghiệp vẫn còn lỗ lũy kế gồm Nhà máy sản xuất phân bón DAP số 1 – Hải Phòng và Nhà máy thép Việt – Trung.

3 dự án, doanh nghiệp giảm được lỗ nhưng chưa bền vững, gồm: Nhà máy Phân đạm Hà Bắc, Nhà máy sản xuất phân bón DAP số 2 – Lào Cai và Nhà máy Đạm Ninh Bình.

1 dự án, doanh nghiệp dừng hoạt động nay đã vận hành trở lại là Dự án Nhà máy sản xuất Xơ sợi Đình Vũ.

7 dự án, doanh nghiệp còn thua lỗ hoặc dở dang, dừng hoạt động.

Dư nợ của các dự án, doanh nghiệp tại các tổ chức tín dụng lớn, đa số không trả được nợ đúng hạn. Hiện có 17 ngân hàng thương mại và 1 công ty tài chính cấp tín dụng cho 12 dự án với tổng số dư nợ đến thời điểm 31/12/2019 là 20.938 tỷ đồng. Trong đó, dư nợ trung dài hạn là 17.169 tỷ đồng, dư nợ ngắn hạn là 3.769 tỷ đồng.

Ngoài 12 dự án, doanh nghiệp, các ngân hàng còn cấp tín dụng đối với các chủ đầu tư có liên quan 22.964 tỷ đồng.

Ngân hàng Phát triển Việt Nam còn cấp tín dụng cho 06 Dự án gồm: Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2- Tisco; Dự án Nhà máy Đạm Ninh Bình; Dự án đạm Hà Bắc; Dự án DAP số 1 Hải Phòng; Dự án DAP số 2 Lào Cai; Nhà máy đóng dầu Dung Quất với tổng dư nợ đến 31/12/2019 là 9.796 tỷ đồng.

Khả năng thắng kiện nhà thầu Trung Quốc là thấp

Báo cáo nêu rõ, trong tổng số 12 dự án, doanh nghiệp chậm tiến độ, kém hiệu quả ngành Công Thương, có 5 dự án, doanh nghiệp có tranh chấp, vướng mắc hợp đồng EPC với nhiều nội dung được doanh nghiệp đàm phán nhiều lần với đối tác nhưng vẫn không thành công.

Tất cả các dự án này đều do nhà thầu Trung Quốc đảm nhiệm toàn bộ hoặc một phần, gồm:

1. Dự án xây dựng Nhà máy sản xuất phân bón DAP số 2 – Lào Cai;
2. Dự án cải tạo, mở rộng Nhà máy Phân đạm Hà Bắc;
3. Dự án nhà máy đạm Ninh Bình;
4. Dự án Xây dựng Nhà máy công nghiệp tàu thủy Dung Quất;
5. Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 của Công ty CP Gang thép Thái Nguyên.

“Tranh chấp, vướng mắc chủ yếu tập trung vào các vấn đề: chủ đầu tư và nhà thầu chưa thống nhất trong việc xác định giá trị quyết toán do thay đổi về thông số kỹ thuật, xuất xứ, số lượng thiết bị so với Hợp đồng đã ký và khối lượng phát sinh ngoài nội dung hợp đồng đã ký”- báo cáo nêu.

Bên cạnh đó, chủ đầu tư và nhà thầu chưa thống nhất trong việc xác định thuế phải nộp và tiền phạt chậm nộp thuế của Hợp đồng; Tranh chấp quyết toán chi phí chạy thử; Giá trị quyết toán thực tế không phù hợp với Hợp đồng EPC đã ký; Yêu cầu bồi thường chi phí dịch vụ kỹ thuật kéo dài, chi phí bảo dưỡng khắc phục hư hỏng thiết bị, chi phí chờ đợi hướng dẫn lắp đặt thiết bị, chi phí thay đổi thiết kế, sửa chữa công trình đã thi công,…

Trước thực trạng này, báo cáo của Chính phủ nêu ra 2 giải pháp xử lý:

Thứ nhất: Đưa ra trọng tài hoặc tòa án để phân xử.

Đối với phương án này, các doanh nghiệp đã thuê tư vấn pháp lý, sau khi nghiên cứu hồ sơ, tư vấn đã khuyến cáo việc khởi kiện để xử lý tranh chấp Hợp đồng EPC (nhất là 3 dự án thuộc Tập đoàn Công nghiệp Hóa chất Việt Nam) sẽ không thuận lợi và khả năng thắng kiện thấp, chi phí theo đuổi vụ kiện lớn, có thể chi phí cho việc phải trả tiền cho các nhà thầu khi thua kiện cộng với chi phí theo đuổi vụ kiện sẽ cao hơn tổng số tiền đang còn tranh chấp trong các Hợp đồng EPC.

Thứ hai: Chủ đầu tư tự quyết toán theo quy định của Thông tư 64/2018/TT-BTC đối với trường hợp nhà thầu không thực hiện quyết toán hợp đồng theo quy định hoặc không thực hiện các nội dung công việc để hoàn thành quyết toán.

Với phương án này, báo cáo cho hay do còn tranh chấp nên hồ sơ thực tế cũng chưa có đầy đủ để lập hồ sơ tự quyết toán.

Do đó, Chính phủ cho rằng để xử lý được tồn tại này, Bộ Tài chính cần chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan hướng dẫn việc chủ đầu tư tự quyết toán phù hợp hơn với tình hình thực tế của các dự án hiện nay.

Chuyển hồ sơ sang Bộ Công an 4 dự án

4 dự án, doanh nghiệp yếu kém, lỗ triền miên, thậm chí là chưa hoàn thiện đã được chuyển hồ sơ sang Bộ Công an để điều tra, gồm:

1. Dự án Nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học Quảng Ngãi;
2. Dự án Nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học Phú Thọ;
3. Dự án mở rộng giai đoạn 2 Nhà máy gang thép Thái Nguyên;
4. Dự án Nhà máy sản xuất xơ sợi polyester Đình Vũ.

Cụ thể, Dự án Nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học Quảng Ngãi đã dừng sản xuất do không có thị trường tiêu thụ sản phẩm, hiệu quả sản xuất kinh doanh thấp và thiếu vốn lưu động phục vụ sản xuất. Đến hết năm 2019, tổng nợ phải trả là 1.316,34 tỷ đồng, lỗ lũy kế 1.019,63 tỷ đồng.

Dự án Nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học Phú Thọ đang đầu tư xây dựng dở dang, đạt khoảng 78% khối lượng công việc; các bên không thống nhất với nhau về chi phí phát sinh nên đã dừng thi công từ tháng 11/2011, đến nay chưa tìm được nhà đầu tư phù hợp góp phần vốn còn thiếu để tiếp tục triển khai, hoàn thành. Hết năm 2019, tổng nợ phải trả là 1.210,93 tỷ đồng, lỗ lũy kế âm 17,77 tỷ đồng.

Dự án mở rộng giai đoạn 2 Nhà máy gang thép Thái Nguyên khởi công từ tháng 9/2007 đến nay chưa xong.

Dự án Nhà máy sản xuất xơ sợi polyester Đình Vũ, đến hết năm 2019, vốn chủ sở hữu là âm 3.103,32 tỷ đồng, tổng tài sản là 4.798,35 tỷ đồng, tổng nợ phải trả là 7.901,67 tỷ đồng, lỗ lũy kế âm 5.356,04 tỷ đồng.