Báo cáo: 165 quốc gia nợ Trung Quốc 385 tỷ đô thông qua Vành đai và Con đường

Một nghiên cứu kéo dài 4 năm của AidData có trụ sở tại Hoa Kỳ mới đây cho biết 165 quốc gia trên thế giới đang nợ Trung Quốc tổng cộng ít nhất 385 tỷ đô la thông qua các dự án thuộc “Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường” (BRI).

Embed from Getty Images

Nghiên cứu của AidData cho biết các khoản nợ đã được loại bỏ khỏi bảng cân đối kế toán công thông qua việc sử dụng các khoản vay cho mục đích đặc biệt và cho vay bán tư nhân, và nó lớn hơn đáng kể so với những gì được biết bởi các tổ chức nghiên cứu, hoặc cơ quan xếp hạng tín dụng liên chính phủ có trách nhiệm giám sát.

Nó cho thấy 42 quốc gia thu nhập thấp đến trung bình (LMIC) có tỷ lệ nợ đối với Trung Quốc vượt quá 10% GDP của họ, bao gồm Lào, Papua New Guinea, Maldives, Brunei, Campuchia và Myanmar.

Báo cáo tiết lộ rằng Lào có tỷ lệ nợ đáng kể, được AidData phân loại là “nợ ẩn”. Dự án đường sắt Trung Quốc – Lào trị giá 5,9 tỷ USD được chi trả hoàn toàn bằng nợ không chính thức ở mức tương đương khoảng một phần ba GDP của nước này.

“Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường” (BRI) được đưa ra vào năm 2013 như một chương trình đầu tư quốc tế đặc trưng của Tập Cận Bình. Hàng trăm quốc gia chủ yếu có thu nhập từ thấp đến trung bình đã đăng ký các khoản vay của Trung Quốc cho các dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn.

Trong báo cáo, AidData đã kiểm tra hơn 13.000 dự án BRI trị giá hơn 843 tỷ đô la ở 165 quốc gia từ năm 2000 đến năm 2017. Nó phát hiện rằng cho vay ở nước ngoài của Trung Quốc đã thay đổi đáng kể: trước kia là các khoản vay chính phủ-với-chính phủ, nhưng hiện tại gần 70% là các khoản vay thuộc nghĩa vụ trả nợ của các công ty nhà nước, ngân hàng, công ty liên doanh, tổ chức tư nhân.

Điều này đã dẫn đến việc báo cáo thiếu hụt các nghĩa vụ trả nợ, với ước tính lên tới 385 tỷ đô la, bởi vì những bên đi vay chính không còn là các tổ chức chính phủ trung ương với các yêu cầu báo cáo chặt chẽ hơn.

Báo cáo cho biết: “Những khoản nợ này phần lớn không xuất hiện trên bảng cân đối kế toán của chính phủ các quốc gia thu nhập thấp đến trung bình” và điều này đã xóa nhòa đi sự phân biệt giữa nợ công và nợ tư, đồng thời đưa ra thách thức lớn về quản lý tài chính công. 

AidData cho biết các tổ chức toàn cầu như Ngân hàng Thế giới và Quỹ Tiền tệ Quốc tế nhìn chung đã nhận thức được vấn đề, nhưng báo cáo đã định lượng được quy mô đáng báo động của các khoản nợ.

Trong bối cảnh tranh cãi ngày càng tăng xung quanh Sáng kiến ​​Vành đai và con đường (BRI), khi một số chính phủ đã tìm cách loại bỏ hoặc đàm phán lại các dự án, cho vay BRI đã chậm lại trong những năm gần đây, nhưng các khoản nợ trước đó vẫn còn. 

Trong khi hơn 100 quốc gia đã đăng ký BRI, đã có những lo ngại từ lâu về tính minh bạch và các đề xuất rằng các khoản vay lớn cho các quốc gia có rủi ro cao đã tạo điều kiện cho “ngoại giao sổ nợ” ở một số khu vực, buộc họ nhường quyền sở hữu hoặc quyền kiểm soát các tài sản lớn cho Bắc Kinh thay cho việc trả nợ.

Tuy nhiên, báo cáo lưu ý rằng việc thu giữ tài sản thay cho việc trả nợ chỉ được phép đối với các khoản vay trực tiếp của chính phủ, trong khi các thỏa thuận ngày càng thường xuyên được thực hiện thông qua các cơ chế bán tư nhân khác, cho thấy khoản hoàn trả được lấy từ doanh thu do các dự án được tài trợ.

Sự thay đổi chiều hướng này có thể làm tăng rủi ro cho các bên cho vay Trung Quốc, nhưng báo cáo cho biết đây là một “công việc cần thiết” nếu các bên cho vay muốn hoàn thành các mục tiêu BRI của ông Tập, bởi vì nhiều quốc gia đã nợ nần chồng chất và không thể chính thức vay nợ nhiều hơn nữa.

Báo cáo cũng cho thấy Trung Quốc đã nhanh chóng mở rộng quy mô cung cấp các khoản vay cho các nước giàu tài nguyên có mức độ tham nhũng cao, và 35% các dự án BRI đã phải đối mặt với các vấn đề tham nhũng, vi phạm các quy định lao động, ô nhiễm môi trường và các cuộc biểu tình của cộng đồng địa phương.

AidData cho biết một phát hiện riêng biệt khác là Bắc Kinh đang cho các quốc gia hoạt động kém hiệu quả về mức độ tín nhiệm thông thường vay tiền, trái ngược với các nhà cho vay quốc tế khác, nhưng yêu cầu lãi suất cao hơn nhiều với thời gian trả nợ ngắn hơn.

Lê Xuân (theo The Guardian)

Xem thêm: