Trung Quốc tạm ngừng kiểm soát đất hiếm, khôi phục giấy phép nhập khẩu đậu nành

Trí Đạt
•
Thứ Hai, 10/11/2025

Sau cuộc gặp giữa lãnh đạo hai nước Mỹ – Trung tại Busan, Hàn Quốc và đạt được đồng thuận về “đình chiến thương mại một năm”, phía Bắc Kinh vào ngày 10/11/2025 đã chính thức thực thi một loạt điều chỉnh chính sách thương mại quan trọng, đánh dấu khả năng bước vào một giai đoạn mới trong quan hệ kinh tế – thương mại giữa hai nước.

Thượng Hải, Trung Quốc, ngày 16/6/2023: Cảng nước sâu Yangshan dành cho tàu container, nằm ở vịnh Hàng Châu phía nam Thượng Hải. (Nguồn: ambient_pix/Shutterstock)

Theo thông báo của Bộ Thương mại Trung Quốc công bố ngày 9/11, Bắc Kinh đã tạm ngừng hạn chế bán gallium, germanium, antimon và các vật liệu siêu cứng cho Hoa Kỳ. Việc tạm ngừng này có hiệu lực ngay lập tức và kéo dài đến 27/11/2026.

Bộ này cũng ngừng quy trình xem xét nghiêm ngặt đối với việc xuất khẩu graphite sang Mỹ, cùng với việc đình chỉ lệnh cấm chuyển giao các mặt hàng lưỡng dụng (dân sự và quân sự) cho các thực thể Mỹ — những quy định được ban hành cùng với lệnh cấm xuất khẩu vào tháng 12 năm ngoái.

Các biện pháp hạn chế trên được Bắc Kinh áp dụng trước đó để đáp trả việc chính quyền Biden siết chặt kiểm soát xuất khẩu chip bán dẫn tiên tiến và công nghệ liên quan sang Trung Quốc.

Mặc dù thông báo của Bộ Thương mại Trung Quốc dỡ bỏ lệnh cấm nhắm vào hàng xuất khẩu sang Mỹ, nhưng không bao gồm việc gỡ bỏ các hạn chế chung đã được thực thi trong hai năm qua. Do đó, các nhà xuất khẩu vẫn phải xin giấy phép từ bộ này để chuyển các kim loại bị hạn chế ra nước ngoài. Theo quy định của Bắc Kinh, doanh nghiệp phải cung cấp thông tin chi tiết về người mua ở nước ngoài và mục đích sử dụng cuối cùng của hàng hóa để được cấp phép.

Đất hiếm, đậu nành và các mặt hàng khác

Ngày 7/11, Bộ Thương mại Trung Quốc cùng Tổng cục Hải quan cho biết họ sẽ tạm dừng tất cả các hạn chế xuất khẩu được công bố ngày 9/10 — bao gồm kim cương nhân tạo, các kim loại đất hiếm như holmium, erbium, thulium, europium, ytterbium; một số loại pin lithium-ion, cũng như công nghệ liên quan đến khai thác, luyện, tách, sản xuất vật liệu nam châm và tái chế tài nguyên thứ cấp.

Tuy nhiên, Bắc Kinh không đề cập đến lệnh hạn chế xuất khẩu ban hành ngày 4/4 đối với đất hiếm nặng như samarium, gadolinium, terbium, dysprosium, lutetium, scandium và yttrium.
Những hạn chế này — vốn dự kiến có hiệu lực từ ngày 8/11 — nay được tạm đình chỉ đến ngày 10/11/2026.

Ngoài ra, Tổng cục Hải quan Trung Quốc đã hủy bỏ lệnh đình chỉ giấy phép nhập khẩu đậu nành đối với ba doanh nghiệp: CHS (hợp tác xã nông dân tại Minnesota), EGT (nhà điều hành cảng xuất khẩu ngũ cốc tại Washington), và Louis Dreyfus Co. Merchandising (trụ sở chính tại Hà Lan, hoạt động toàn cầu, bao gồm ở nhiều bang của Mỹ). Giấy phép nhập khẩu sẽ được khôi phục vào ngày 10/11.

Lệnh đình chỉ này được ban hành ngày 4/3, với lý do “vấn đề chất lượng”, sau khi Tổng thống Donald Trump áp thêm 10% thuế quan lên hàng hóa Trung Quốc nhằm buộc Bắc Kinh hành động trong vấn đề kiểm soát fentanyl.

Lệnh cấm nhập khẩu gỗ tròn từ Mỹ, cũng có hiệu lực từ ngày 4/3, sẽ được dỡ bỏ vào ngày 10/11.
Cơ quan hải quan Trung Quốc cũng thông báo loại bỏ thuế chống bán phá giá đối với một số loại sợi quang của Mỹ — mức thuế từ 33,3% đến 78,2% được áp đặt ngày 4/9 sau khi Bộ Thương mại Trung Quốc kết luận các nhà xuất khẩu Mỹ đã “lách” biện pháp chống bán phá giá.

Kết quả của thỏa thuận “đình chiến thương mại” Mỹ–Trung

Việc nới lỏng các hạn chế này là kết quả của thỏa thuận đình chiến thương mại Mỹ – Trung, đạt được sau các cuộc đàm phán ở Kuala Lumpur và cuộc gặp giữa ông Trump và ông Tập Cận Bình tại Hàn Quốc, nơi hai bên đồng ý tạm dừng trong một năm hàng loạt biện pháp thương mại.

Nhà Trắng cho biết trong bản thông tin ngày 1/11, Bắc Kinh cam kết sẽ cấp “giấy phép tổng quát” có hiệu lực cho gallium, germanium, antimon, graphite và đất hiếm.

Tâm lý nhà đầu tư đã được cải thiện sau cuộc gặp Trump–Tập, làm giảm lo ngại rằng hai nền kinh tế lớn nhất thế giới có thể từ bỏ nỗ lực giải quyết tranh chấp thương mại.
Sau cuộc gặp, Bắc Kinh dỡ bỏ thuế quan đối với một số nông sản Mỹ áp đặt từ tháng 3 và bắt đầu mua trở lại quy mô nhỏ các sản phẩm nông nghiệp Hoa Kỳ, bao gồm hai chuyến hàng lúa mì Mỹ.
Tập đoàn ngũ cốc nhà nước COFCO cũng đã đặt ba chuyến đậu nành của Mỹ trước khi hai nhà lãnh đạo gặp nhau.

Tuy nhiên, các thương nhân vẫn thận trọng, vì mức thuế 10% đối với toàn bộ hàng nhập khẩu từ Mỹ (bao gồm cả nông sản) vẫn còn hiệu lực, khiến triển vọng phục hồi thương mại toàn diện vẫn bị hạn chế.

Phân tích sâu về các chính sách cụ thể

Thương mại đậu nành vốn là một hợp phần quan trọng của quan hệ kinh tế – thương mại Mỹ – Trung, khi Trung Quốc là quốc gia nhập khẩu đậu nành lớn nhất thế giới, nhu cầu nhập khẩu từ Mỹ rất lớn.

Trước đây, Tổng cục Hải quan Trung Quốc từng tạm dừng tư cách xuất khẩu của một số doanh nghiệp Mỹ do phát hiện nấm ergot và hạt đậu phủ thuốc bảo vệ thực vật trong hàng nhập khẩu. Nay việc khôi phục tư cách này không chỉ góp phần đáp ứng nhu cầu lớn trong nước, đặc biệt phục vụ sản xuất khô dầu đậu nành làm thức ăn gia súc và dầu ăn, mà còn mở ra cơ hội thị trường quan trọng cho nông dân và doanh nghiệp Mỹ.

Kênh cung ứng này được mở lại dự kiến sẽ giúp cân bằng biến động cung ứng giữa hai bán cầu, nâng cao tính chủ động trong dự trữ và lên kế hoạch vận chuyển hàng của các doanh nghiệp ép dầu tại Trung Quốc.

Việc khôi phục nhập khẩu gỗ tròn từ Mỹ cũng có ý nghĩa lớn đối với nền kinh tế. Khi thị trường xây dựng, bất động sản Trung Quốc dần phục hồi, nhu cầu nguyên liệu chất lượng trong ngành sản xuất đồ gỗ tăng lên, đa dạng hóa nguồn cung gỗ tròn sẽ giúp bình ổn giá và hỗ trợ sự phát triển bền vững chuỗi ngành liên quan. Điều này không chỉ có lợi cho ngành lâm nghiệp vùng bờ Tây, Tây Bắc Thái Bình Dương của Mỹ, mà còn cung cấp thêm lựa chọn cho thị trường vật liệu xây dựng tại Trung Quốc.

Ý nghĩa và tác động chiến lược của việc điều chỉnh chính sách

Xét về mặt chuỗi cung ứng và thị trường, đợt điều chỉnh này sẽ mang lại nhiều ảnh hưởng tích cực:

Thứ nhất, khôi phục thương mại nông sản giúp doanh nghiệp ép dầu Trung Quốc ổn định nguồn cung đầu vào, đồng thời đem lại thị trường xuất khẩu lớn cho nông dân Mỹ.
Thứ hai, tạm dừng kiểm soát xuất khẩu vật tư chiến lược như đất hiếm sẽ góp phần giảm áp lực chuỗi cung ứng toàn cầu ngành sản xuất công nghệ cao, đặc biệt trong các lĩnh vực xe điện, điện gió, cơ khí chính xác…

Xét về nhịp độ hành động, ngay sau cuộc gặp giữa hai nguyên thủ, Tổng cục Hải quan và Bộ Thương mại Trung Quốc đã nhanh chóng phối hợp ra tay, thể hiện hiệu quả truyền đạt chính sách theo mô hình “định hướng chính trị – thực thi bởi cơ quan chức năng”.
Đối ngoại, đây là một động thái thiện chí, góp phần tạo dựng bầu không khí “ngừng đối đầu trong một năm”; Đối nội, đó là sự cân nhắc thực tế nhằm duy trì sự ổn định của chuỗi cung ứng và các đơn hàng xuất khẩu.

Đáng chú ý, thông báo dùng cụm từ “tạm ngừng thực thi” thay vì “hủy bỏ vĩnh viễn”, qua đó giữ lại không gian điều chỉnh chính sách trong trường hợp quan hệ song phương có biến động — điều này phản ánh tư duy “có thể đảo ngược” đặc trưng của quản trị trong bối cảnh cạnh tranh giữa các cường quốc.