Ung thư không chỉ phát triển mạnh nhờ đường – Cách để ngăn chặn điều đó

Nghiên cứu mới cho thấy tế bào ung thư không chỉ ăn đường để lớn lên. Chúng có thể linh hoạt chuyển sang dùng ketone, chất béo hay amino acid, khiến việc điều trị khó khăn hơn. Hiểu được điều này giúp các nhà khoa học phát triển cách điều trị nhắm vào nhiều con đường chuyển hóa cùng lúc, thay vì chỉ cố “bỏ đói” ung thư bằng cách cắt đường.

• Tập thể dục đều đặn là chìa khóa giảm nguy cơ ung thư tiêu hóa

Bình thường, khả năng của cơ thể chuyển đổi linh hoạt giữa đốt đường và đốt mỡ là dấu hiệu của sức khỏe tốt. Nhưng khi tế bào ung thư có khả năng tương tự, chúng lợi dụng để sống sót, né thuốc và kháng lại nhiều loại điều trị, ngay cả những liệu pháp nhắm trúng đích nhất.

Chính nghịch lý này khiến các nhà khoa học phải xem lại hướng điều trị ung thư trong nhiều thập kỷ qua.

Tế bào ung thư không chỉ sống bằng đường

Trong gần một thế kỷ, y học tin rằng tế bào ung thư chủ yếu sống nhờ glucose (đường), dựa trên phát hiện của nhà khoa học Otto Warburg: tế bào ung thư ăn đường rất mạnh dù oxy vẫn đầy đủ. Điều này dẫn đến các liệu pháp “bỏ đói ung thư bằng cách cắt đường”.

Nhưng thực tế phức tạp hơn rất nhiều.

Nhà nghiên cứu Michael Enwere cho biết:

“Khi bạn chặn đường, tế bào ung thư lập tức chuyển sang dùng glutamine hay chất béo để sống. Chúng thích nghi y như một người sống sót ngoài hoang dã”. 

Nghiên cứu mới cho thấy nhiều loại ung thư có khả năng thích nghi cao hơn nhiều so với suy nghĩ trước đây. Thay vì dựa vào một nguồn năng lượng duy nhất, khối u ác tính khai thác bất kỳ nhiên liệu nào có thể để duy trì sự phát triển. Khi glucose khan hiếm, chúng có thể tăng chuyển hóa glutamine (một amino acid thiết yếu) hoặc sử dụng acid béo. Một số thậm chí sử dụng ketone, loại nhiên liệu cơ thể tạo ra khi nhịn ăn hoặc ăn ketogenic. 

Tính linh hoạt chuyển hóa này giúp giải thích tại sao các phương pháp như hạn chế carbohydrate nghiêm ngặt hoặc chế độ ăn ketogenic đôi khi cho thấy kết quả sớm đầy hứa hẹn nhưng không nhất thiết tạo ra kết quả lâu dài.

Một nghiên cứu đăng trên Journal of Experimental & Clinical Cancer Research còn cho thấy: chuyển hóa glutamine giúp ung thư phát triển và trốn tránh hệ miễn dịch.

Những loại ung thư “siêu sinh tồn”

Một số ung thư vô cùng khó trị, như ung thư não glioblastoma, ung thư vú bộ ba âm tính có thể đổi nhiên liệu liên tục. Điều này khiến thuốc nhắm một mục tiêu duy nhất gần như vô tác dụng.

Tiến sĩ hóa sinh và sinh học phân tử Mona Jhaveri cho biết:

“Khi tôi ở Viện Ung thư Quốc gia, tôi làm việc trong khoa Kháng thuốc chuyên nghiên cứu về lý do tế bào trở nên kháng hóa trị và các liệu pháp khác. Bạn có thể lấy tế bào từ một khối u, và bạn sẽ tìm thấy nhiều phiên bản khác nhau của những tế bào này hoạt động theo những cách khác nhau. Đó là một lý do khác khiến ung thư khó điều trị, vì chúng không giống hệt nhau”, bà Jhaveri nói.

Do đó, bất kỳ phương pháp điều trị đơn lẻ nào đều không hiệu quả. “Ai cũng có tế bào ung thư trong cơ thể. Chính hệ miễn dịch giữ chúng trong tầm kiểm soát. Chúng ta cần một kho vũ khí, không thể chỉ là cùng một loại hóa trị và cùng một phác đồ”, bà nói thêm.

Hướng điều trị mới: Đánh vào nhiều nguồn nhiên liệu cùng lúc

Các nhà khoa học đang phát triển phương pháp khóa nhiều đường nuôi tế bào ung thư:

• Chặn glucose + glutamine cùng lúc
  
• Ngăn tế bào ung thư chuyển đổi nhiên liệu
  
• Kết hợp thuốc nhắm mục tiêu, hóa trị, miễn dịch trị liệu và các hoạt chất tự nhiên
  

Một đánh giá trên tạp chí Onco nhận thấy nhiều hoạt chất tự nhiên có thể can thiệp vào chuyển hóa của ung thư, gồm:

• Curcumin (từ nghệ)
• Berberine
• Vitamin C liều cao truyền tĩnh mạch (IVC)
• Vitamin D3
  

Trong đó:

• IVC có bằng chứng khoa học rõ ràng nhất hiện nay
  
• Berberine rất hứa hẹn với ung thư phụ thuộc glutamine nhưng dễ gây rối tiêu hóa và hấp thu kém

Tiến sĩ Enwere tin rằng trong tương lai gần, điều trị ung thư sẽ kết hợp cả gene học và chuyển hóa học. Ví dụ: áp dụng chế độ ăn keto ngắn hạn kết hợp với thuốc chặn glutamine sẽ giúp khối u nhạy hơn với hóa trị hoặc miễn dịch trị liệu.

Hiện đã có nhiều thử nghiệm lâm sàng pha II cho thấy kết quả khả quan, bao gồm thử nghiệm vitamin C liều cao cho ung thư trực tràng.

Trường hợp bệnh nhân thử áp dụng chiến lược chuyển hóa

Ông Pete Sulack, một chuyên viên nắn xương, được chẩn đoán ung thư não giai đoạn cuối năm 2024 và chỉ còn sống vài tháng.

Ông kết hợp điều trị truyền thống với một phác đồ chuyển hóa cá nhân gồm:

1. Hạn chế tối đa đường nuôi khối u
   
2. Hỗ trợ chức năng ty thể (nhà máy năng lượng của tế bào)
   
3. Tăng oxy hóa và thải độc
   

Ông theo chế độ keto điều trị để giữ đường huyết ổn định và giảm insulin.

“Mục tiêu không chỉ bỏ đói ung thư mà là giúp tế bào khỏe mạnh mạnh lên”, ông nói.

Đến tháng 3, bác sĩ xác nhận ông đã thuyên giảm hoàn toàn.

Làm sao để tăng tính linh hoạt chuyển hóa cho cơ thể?

Mặc dù không kiểm soát được tế bào ung thư, nhưng bạn có thể xây nền tảng khỏe mạnh giúp cơ thể chống lại các rối loạn chuyển hóa – môi trường mà ung thư thường lợi dụng.

1. Tập luyện thường xuyên

Cả tập luyện aerobic lẫn tập sức mạnh đều giúp:

• Tạo thêm ty thể khỏe mạnh
  
• Tăng khả năng đổi nhiên liệu (đốt mỡ/đốt đường)
  
• Tăng sức chịu đựng khi cơ thể bị bệnh
  

Ngay cả việc đi bộ nhanh sau ăn hoặc thực hiện một bài tập ngắn cường độ cao cũng có thể giúp ích.

2. Ăn uống linh hoạt

Đa dạng hóa chế độ ăn cũng rất quan trọng. Ăn cùng tỉ lệ dinh dưỡng mỗi ngày có thể làm cho quá trình trao đổi chất trở nên “cứng nhắc”, trong khi chuyển đổi giữa các mô hình ăn uống khác nhau có thể khuyến khích tế bào giữ tính linh hoạt chuyển hóa. Bạn có thể luân phiên áp dụng các chế độ như: 

• Low-carb
  
• Nhiều tinh bột hơn
  
• Nhịn ăn gián đoạn
  
• Thỉnh thoảng nhịn ăn ngắn

3. Hạn chế thực phẩm siêu chế biến

Đường tinh luyện, đồ ăn nhanh, thực phẩm siêu chế biến có thể:

• Tăng đường huyết
• Tăng viêm
  
• Tạo môi trường dễ hình thành khối u
  
• Làm hỏng ti thể
  

Béo phì cũng làm tăng nguy cơ ung thư thông qua viêm và cytokine.

Kết nối con người cũng là một dạng “dinh dưỡng chuyển hóa”

Sức khỏe chuyển hóa không chỉ liên quan đến thức ăn và vận động. Bà Jhaveri dẫn một nghiên cứu năm 2016 đăng trên Social Cognitive and Affective Neuroscience, cho thấy khi chó được lựa chọn giữa thức ăn và lời khen ngợi, hoạt động não ở trung tâm khen thưởng của chúng thường ngang bằng hoặc lớn hơn khi nhận lời khen. Bà tin rằng sự tương tác xã hội và củng cố tích cực giúp tối ưu hóa môi trường nội tại của cơ thể để nuôi dưỡng tế bào khỏe mạnh.

Dù có vẻ xa rời chủ đề chuyển hóa, sự kết nối xã hội ảnh hưởng đến hormone, viêm, và thậm chí tín hiệu ty thể.

Cũng như tế bào cần linh hoạt để phát triển, cơ thể chúng ta cần kết nối con người để trở nên bền vững. Đây là một lời nhắc rằng sức khỏe vận hành cả ở cấp độ phân tử và xã hội. 

Việc xây dựng tính linh hoạt chuyển hóa thông qua vận động, dinh dưỡng và kết nối về cơ bản giúp “bảo vệ tương lai” cho tế bào, khiến chúng ít bị tổn thương hơn trước sự hỗn loạn chuyển hóa.

“Tôi là minh chứng sống rằng khi bạn thay đổi môi trường chuyển hóa của cơ thể, bằng cách loại bỏ nhiên liệu mà ung thư phát triển và khôi phục những gì hỗ trợ sức khỏe, việc chữa lành trở nên khả thi”, ông Sulack nói.

Bạn không thể kiểm soát chuyển hóa của ung thư, nhưng bạn có thể tối ưu hóa chuyển hóa của chính mình.

Xem thêm

Thiền định có tác dụng tích cực đối với trị liệu HIV và ung thư

Thực hành thiền định trong thời gian dài có thể giúp đạt được sức khỏe, mở mang trí huệ, kích hoạt năng lực nội tại…