Kết thúc cuộc gặp Trump – Tập: Có tiến triển ngoại giao nhưng không đột phá

Cuộc họp thượng đỉnh lần đầu tiên giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã kết thúc trong sự hài lòng bước đầu của cả hai bên. Hai nhà lãnh đạo đều tuyên bố đã có tiến triển trong mối quan hệ ngoại giao giữa hai nước, tuy nhiên, những vấn đề gai góc như Bắc Hàn hay thương mại vẫn phải chờ hạ hồi phân giải. 

Một cuộc gặp mang tính chất “làm quen”

Cuộc họp thượng đỉnh giữa Trump và Tập tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago, Floria trong hai hôm thứ Năm (6/4) và thứ Sáu (7/4) được hai bên chuẩn bị rất kỹ lưỡng và coi đây là bước đầu tiên nhằm thiết lập các khuôn khổ hợp tác mới trong nhiều vấn đề hai nước quan tâm.

Điều đó được thể hện rất rõ khi cả Tập và Trump đều mang đến hội nghị này các phụ tá quan trọng nhất của mình. Về phía Trung Quốc, Tập được tháp tùng bởi các nhà ngoại giao hàng đầu như: Ủy viên Quốc vụ viện đặc trách đối ngoại và vấn đề Đài Loan, Dương Khiết Trì; Bộ trưởng Ngoại giao Vương Nghị; Phó Thủ tướng Uông Dương; Giám đốc văn phòng nghiên cứu chính sách của Ủy ban Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc và cũng là một trong những cố vấn kinh tế hàng đầu của Tập.

Trong khi đó, Trump đưa theo những quan chức tốt nhất trong nội các của mình gồm: Ngoại trưởng Rex Tillerson (người đã đón Tập tại sân bay), Bộ trưởng Thương mại Wilbur Ross, Bộ trưởng Tài chính Steve Mnuchin, Bộ trưởng Quốc phòng James Mattis và Cố vấn An ninh Quốc gia H.R. McMaster.

Cũng tham dự cuộc họp còn có một số nhân vật dù chức vụ không cao, nhưng lại có khả năng ảnh hướng nhiều hơn đến các quyết định chính sách của Trump, bao gồm chiến lược gia trưởng của Nhà Trắng Steve Bannon và con rể kiêm cố vấn của Trump, Jared Kushner, con gái Ivanka và cháu ngoại Trump (con Ivanka).

Tuy nhiên, dù hai bên đều đem theo những nhà ngoại giao hàng đầu, nhưng không khí của buổi làm việc không quá căng thẳng, thực tế nó giống với các cuộc tiếp xúc thân mật hơn là cuộc họp thượng đỉnh chính thức. Điều này đúng với tiền lệ khi tổng thống Mỹ tân cử có những cuộc tiếp xúc “làm quen” với các nhà lãnh đạo thế giới khác.

Ông Trump và đội ngũ của mình đã rất tinh thế khi để cháu gái Trump (con gái của Ivanka và Kushner) hát một bài dân ca Trung Quốc và đọc thơ Đường để chào mừng Chủ tịch Tập và Phu nhân, những người vốn rất thích và nhiều lần đề cao văn hóa truyền thống Trung Quốc trong các phát biểu của mình.

Trong không khí vui vẻ, thân tình đó,  ngay tại bữa ăn tối hôm thứ Năm, Trump đã nói đùa rằng ông đã “không được gì” từ các cuộc nói chuyện với Tập, có lẽ ý của Trump là ông đã không được bảo đảm bất kỳ nhượng bộ nào.

Khuôn khổ ngoại giao chung

Hai bên hầu như né tránh các vấn đề gai góc trong các tuyên bố sau hội nghị thưởng đỉnh. Tất cả những gì được hai bên đề cập công khai trước báo chí quốc tế chỉ là những tiến bộ trong quan hệ ngoại giao cá nhân giữa hai nhà lãnh đạo và một số các ghi nhớ về khung hợp tác song phương.

Trong phát biểu của mình sau cuộc họp, được đăng chính thức trên website của Nhà Trắng, Trump nói: ” Về mối quan hệ phát triển giữa Chủ tịch Tập và tôi, tôi nghĩ là đặc biệt tốt. Chúng tôi mong muốn sẽ gặp mặt nhiều hơn trong tương lai. Và tôi tin rằng rất nhiều vấn đề tồi tệ tiềm ẩn rất có thể sẽ biến mất.”

Trong khi đó, ông Tập đã nhấn mạnh tầm quan trọng của mối quan hệ Mỹ – Trung. Có “một nghìn lý do để thiết lập mối quan hệ Trung Quốc – Hoa Kỳ, và không có lý do nào để phá vỡ nó.”  Tân Hoa Xã [Trung Quốc] trích đăng đáp từ của Chủ tịch Tập với Tổng thống Trump.

Trong một phát ngôn của Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã mô tả các cuộc nói chuyện song phương là “tận tâm, thân thiện và dành nhiều thời gian“. Tuyên bố này cũng cho biết Tổng thống Trump đã chấp nhận lời mời thăm Trung Quốc trong năm tới của Chủ tịch Tập.

Cuối cùng, kết quả chắc chắn nhất của các cuộc đàm phán là đề xuất của Trung Quốc về cách tái cơ cấu các cuộc đối thoại cấp cao đã được chính quyền Trump chấp nhận.

Trước đây, chính quyền Obama đã gọi khung [khuôn khổ đối thoại hai nước] là đối thoại chiến lược và kinh tế; chính quyền Trump dự kiến sẽ hủy bỏ công thức đó. Thay vào đó, Tập đề xuất 4 cơ chế đối thoại mới: tập trung vào ngoại giao và an ninh; kinh tế; thực thi pháp luật và an ninh mạng; và giao lưu xã hội và người dân.

Khi được các phóng viên hỏi, Ngoại trưởng Tillerson xác nhận rằng Mỹ và Trung Quốc đã chính thức thông qua khuôn khổ này như một nền tảng đối thoại song phương cấp cao mới. Ông Tillerson nói: “Đối thoại toàn diện Hoa Kỳ-Trung Quốc sẽ được hai vị Tổng thống giám sát, và sẽ dựa trên” bốn trụ cột” đã đề cập ở trên.

Theo Tân Hoa Xã, Trump và Tập cũng cam kết “tiến hành các cuộc đàm phán về hiệp định đầu tư song phương và tìm hiểu về hợp tác thực tiễn trong xây dựng cơ sở hạ tầng và năng lượng“. Tuy nhiên, không có thỏa thuận mới hoặc đề xuất cụ thể nào về vấn đều này được công bố tại cuộc họp.

Truyền thông Trung Quốc né các vấn đề ‘nhạy cảm’

Thực tế, truyền thông Trung Quốc khi đưa tin về cuộc họp này đã không đề cập đến một số vấn đề [họ cho là] nhạy cảm, điển hình là vấn đề Bắc Hàn, bất chấp các hướng dẫn về lịch trình làm việc của Mỹ đã xếp mục đó gần đầu chương trình nghị sự và cả vấn đề “quan hệ kinh tế công bằng” giữa hai nước, cùng vấn đề Trung Quốc tuyên bố chủ quyền vô lý tại Biển Đông và biển Hoa Đông hay nhân quyền và  tự do tôn giáo.

Báo chí Mỹ, trích lời Ngoại trưởng Tillerson cung cấp thêm chi tiết về các chủ đề thảo luận, nói rằng thúc đẩy một “mối quan hệ kinh tế công bằng”  là ưu tiên cao trong chương trình nghị sự của chính quyền Trump. Tillerson cũng nói rằng ông “hy vọng Trung Quốc sẽ tìm cách để gây ảnh hưởng đối với các hành động của Triều Tiên.”

Trong một cái nhìn ngắn gọn về những thách thức tồn tại trong nhiều khía cạnh của mối quan hệ, ông cũng lưu ý rằng “Hoa Kỳ thừa nhận những thách thức mà Trung Quốc mang lại đối với các lợi ích của Mỹ“. Tillerson đặc biệt liệt kê các mối quan tâm về: các đồng minh Mỹ, các cuộc tấn công trên mạng, nhân quyền và các vấn đề tự do tôn giáo như các điểm trọng tâm trong mối quan hệ Mỹ-Trung.

Ngoại trưởng Tillerson cũng làm rõ rằng trong cuộc họp “Tổng thống Trump đã ghi nhận tầm quan trọng của việc tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế ở Biển Đông và biển Hoa Đông, và các tuyên bố trước đây về không quân sự hóa các khu vực này.”

Tấn công Syria trở thành tâm điểm thay vì cuộc họp Trump-Tập

Mặc dù cả hai bên Mỹ – Trung đều có thái độ tích cực, nhưng không phủ nhận rằng cuộc họp Trump – Tập đã bị lu mờ bởi cuộc tấn công tên lửa của Mỹ vào Syria diễn ra cùng thời điểm.

Khi được hỏi liệu những cuộc tấn công [Syria] này có ảnh hưởng đến các cuộc thảo luận đã lên kế hoạch giữa Trump và Tập, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc khi đó đã nói rằng, “Tôi sẽ không nói trước về cuộc đàm phán của họ và dự đoán họ sẽ ưu tiên các chủ đề như thế nào, nhưng tôi tin rằng họ sẽ trao đổi quan điểm về quan hệ song phương, các vấn đề quốc tế và khu vực cùng quan tâm và những gì họ nghĩ là quan trọng và cấp bách. “

Trong khi đó, các phương tiện truyền thông của Hoa Kỳ đã thể hiện rõ ràng họ quan tâm đến câu chuyện của Syria nhiều hơn là hội nghị thượng đỉnh được lên kế hoạch cẩn thận này. Dẫn chứng là sau khi Trump có những bình luận ngắn với báo chí về cuộc gặp với Tập, nhiều phóng viên đã hét to lên để đặt câu hỏi về cuộc tấn công tên lửa [vào Syria] trước khi Chủ tịch Tập có thể tiến hành phần phát biểu của mình.

Chính quyền Trump cam kết duy trì ổn định quan hệ Mỹ – Trung trong 4 năm tới

Những vấn đề gai góc trong quan hệ giữa hai nước vẫn là phần sau của màn “đấu trí” Trump – Tập, nhưng ít nhất trong cuộc gặp lần này, lãnh đạo hai nước đã “làm quen” nhau và phần nào hiểu được động thái của người đồng cấp.

Về phía Mỹ, theo thời lời Ngoại trưởng Tillerson, chính quyền Trump “cam kết đảm bảo rằng” mối quan hệ Hoa Kỳ – Trung Quốc sẽ duy trì ổn định trong bốn năm tới và Washington sẽ hướng tới một mối quan hệ “xây dựng, hợp tác và hướng tới kết quả“.

Về phía mình, tại cuộc họp này, Chủ tịch Tập và các cộng sự cũng không còn sử dụng ‘thần chú’ quen thuộc “không đối đầu, không xung đột, tôn trọng lẫn nhau, và luôn tìm kiếm các giải pháp có lợi cho cả hai bên” từng thường dùng khi đề cập tới quan hệ Mỹ – Trung.  Thay vào đó, ông Tập nhấn mạnh tầm quan trọng của một “điểm khởi đầu mới” cho mối quan hệ hai nước.

Tân Bình

Xem thêm: