New Zealand dừng tài trợ cho Quần đảo Cook vì tranh cãi liên quan đến Trung Quốc

Bảo Minh
•
Thứ Sáu, 20/06/2025

Chính phủ New Zealand cho biết hôm thứ Năm (19/6) rằng đã ngừng hàng triệu đô la tiền tài trợ ngân sách cho Quần đảo Cook, khi mối quan hệ giữa hai quốc gia có liên hệ về mặt hiến pháp này tiếp tục xấu đi, trong bối cảnh quần đảo này ngày càng thắt chặt quan hệ với Trung Quốc (ĐCSTQ).

r shutterstock 2445290187 — Avarua, Đảo Cook, Rarotonga, ngày 14/12/2023. Một phiên chợ thứ Bảy điển hình ở thủ phủ của hòn đảo. (Ảnh: Shutterstock)

Người phát ngôn của Bộ trưởng Ngoại giao Winston Peters cho biết trong một tuyên bố rằng đầu tháng Sáu, New Zealand đã quyết định dừng chi 18,2 triệu NZD (11,0 triệu USD) cho Quần đảo Cook vì khoản tài trợ này dành cho việc hỗ trợ các lĩnh vực cốt lõi trong giai đoạn 2025-2026 và rằng nó phải “dựa trên mức độ tin tưởng cao trong mối quan hệ song phương”.

New Zealand và Úc đều ngày càng thận trọng hơn về sự hiện diện ngày càng tăng của Trung Quốc ở khu vực Thái Bình Dương và mối đe dọa tiềm tàng mà nước này gây ra đối với an ninh quốc gia của họ. Vào tháng Một, New Zealand cũng đã dừng tài trợ phát triển mới cho Cộng hòa Kiribati, một hòn đảo ở Micronesia. Trong những năm gần đây, Kiribati cũng đã ký một loạt các thỏa thuận song phương với Trung Quốc.

Người phát ngôn cũng chỉ ra: “New Zealand sẽ không xem xét cung cấp bất kỳ hỗ trợ đáng kể mới nào cho đến khi Chính phủ Quần đảo Cook có hành động cụ thể để hàn gắn quan hệ và xây dựng lại lòng tin”. Phía New Zealand nhấn mạnh rằng họ hy vọng đối phương sẽ nhanh chóng phản hồi những lo ngại để có thể khôi phục sự hỗ trợ đó càng sớm càng tốt.

Bộ Ngoại giao và Di trú Quần đảo Cook (MFAI) cho biết trong một tuyên bố rằng quốc gia này cam kết khôi phục mối quan hệ tin cậy cao với New Zealand và đánh giá cao sự hỗ trợ tài chính nhận được từ Wellington.

Tin tức về lệnh đóng băng xuất hiện khi Thủ tướng New Zealand Christopher Luxon đang ở Trung Quốc và trước cuộc họp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Thủ tướng Lý Cường vào thứ Sáu (20/6).

Ông Luxon dự kiến sẽ nêu lên những lo ngại của New Zealand về hành vi của Bắc Kinh ở khu vực Thái Bình Dương trong cuộc họp.

“Đây là vấn đề giữa Quần đảo Cook và New Zealand”, ông Luxon trả lời báo chí tại một cuộc họp báo ở Thượng Hải vào thứ Năm, khi được hỏi liệu Bắc Kinh có thể không hài lòng với quyết định này hay không.

“Vấn đề của chúng tôi thực sự là Quần đảo Cook không minh bạch về những gì họ đang đàm phán.”

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Quách Gia Côn (Guo Jiakun) cho biết tại một cuộc họp báo ở Bắc Kinh rằng Trung Quốc coi cả New Zealand và Quần đảo Cook là những đối tác quan trọng.

Ông nói thêm rằng Trung Quốc, quốc gia có quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Quần đảo Cook, đang hỗ trợ phát triển kinh tế của họ. Ông Quách cho biết những hành động đó không nhắm vào bất kỳ bên thứ ba nào và do đó không nên bị can thiệp.

Quần đảo Cook là một quốc gia tự quản có liên kết tự do với New Zealand và người dân Quần đảo Cook là công dân New Zealand. New Zealand cam kết bảo vệ quốc gia Nam Thái Bình Dương này nếu được yêu cầu và hai nước tham vấn về các vấn đề an ninh, quốc phòng và chính sách đối ngoại.

Trong 3 năm qua, New Zealand đã cung cấp 194,2 triệu NZD cho Quần đảo Cook thông qua một chương trình phát triển, theo dữ liệu của Chính phủ New Zealand.

Vào tháng Hai, Thủ tướng Quần đảo Cook Mark Brown đã đến thăm Trung Quốc và ký kết một quan hệ đối tác chiến lược bao gồm các lĩnh vực từ khai thác mỏ biển sâu đến học bổng giáo dục nhưng không bao gồm quan hệ an ninh.

New Zealand cho biết Quần đảo Cook đã không tham vấn đúng cách về các tài liệu trước khi ký kết, do đó vi phạm thỏa thuận giữa hai nước. New Zealand đã viết thư cho Brown vào đầu tháng Sáu để thông báo cho ông về quyết định đóng băng các khoản tài trợ.

MFAI cho biết đã có “sự cố và khác biệt trong cách diễn giải các yêu cầu tham vấn” và vấn đề này đang được giải quyết cấp bách.

“Quần đảo Cook luôn nhấn mạnh rằng New Zealand vẫn là đối tác gần gũi nhất của chúng tôi về an ninh và quốc phòng và lập trường đó vẫn không thay đổi”, MFAI cho biết.

Hai nước đã thiết lập một cơ chế đối thoại chính thức và đã gặp nhau hai lần, MFAI cho biết, đạt được tiến triển trong việc xác định biện pháp giảm thiểu rủi ro liên quan đến các thỏa thuận mà Quần đảo Cook đã ký với Trung Quốc.

Người phát ngôn của Peters cho biết thỏa thuận được ký kết giữa Quần đảo Cook và Trung Quốc, cùng việc thiếu tham vấn trước với New Zealand, cho thấy có khoảng cách trong sự hiểu biết của hai bên về “mối quan hệ đặc biệt” của họ và nhấn mạnh rằng “lòng tin và sự tương tác thực chất là nền tảng của mối quan hệ liên kết tự do”.

Trong bài phát biểu trước Hiệp hội Khoa học Chính trị Quần đảo Thái Bình Dương tại Wellington vào tháng Hai, Bộ trưởng Ngoại giao New Zealand Peters cho biết rằng các giao dịch mờ ám của Thủ tướng Quần đảo Cook Brown với Bắc Kinh là nỗ lực mới nhất để thử nghiệm mối quan hệ hiến pháp của họ với New Zealand. Ông nhấn mạnh rằng “chúng ta cần thiết lập lại mối quan hệ giữa các chính phủ”.

Bà Anna Powles, phó giáo sư tại Trung tâm Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh thuộc Đại học Massey ở New Zealand, cho biết: “Trung Quốc đang lợi dụng điều này để gây chia rẽ giữa Quần đảo Cook và New Zealand”.