Ông Joe Biden phải đối mặt với cuộc di tản hỗn loạn tại Afghanistan

Bốn tổng thống Hoa Kỳ đều có trách nhiệm chung về những sai lầm tại Afghanistan vốn đã tích tụ trong hơn hai thập kỷ. Tuy nhiên, chỉ có Tổng thống Joe Biden sẽ phải đối mặt với kết cục bạo lực và hỗn loạn của cuộc chiến.

Embed from Getty Images

Tổng thống đã “đối mặt” với thực tế đó vào hôm thứ Hai (16/8) khi ông tìm cách đổ lỗi cho người khác về việc Taliban tái chiếm hoàn toàn và nhanh chóng Afghanistan. Ông đã chỉ ra một thỏa thuận trước đây do Tổng thống Mỹ khi đó Donald Trump làm trung gian, đồng thời bày tỏ sự thất vọng với Tổng thống Afghanistan  Ashraf Ghani và than thở về hiệu quả chiến đấu của các lực lượng an ninh quốc gia Afghanistan. Các thành viên Đảng Cộng hòa đã chỉ trích kịch liệt ông Biden và chỉ có vài người trong Đảng Dân chủ lên tiếng ủng hộ ông.

Sự sụp đổ của chính phủ Afghanistan là cuộc khủng hoảng chính sách ngoại giao lớn nhất trong nhiệm kỳ tổng thống còn non trẻ của ông Biden. Thất bại này gợi nhớ lại những thất bại của các tổng thống Mỹ trước đây như việc rút quân khỏi Việt Nam và cuộc xâm lược bất thành Vịnh Con Lợn ở Cuba. Chiến thắng vang dội của Taliban đang gây sửng sốt và gây nguy hiểm cho phụ nữ và trẻ em gái tại Afghanistan. Điều này đang đặt ra các mối đe dọa an ninh mới  và có thể làm giảm đi độ tin cậy toàn cầu đối với Hoa Kỳ.

Trước những hậu quả nghiêm trọng như vậy, ông Biden không thừa nhận mình có lỗi vì cuộc rút quân hỗn loạn. Thay vào đó, ông bảo vệ một cách mạnh mẽ quyết định của mình khi rời bỏ một quốc gia mà Hoa Kỳ đã cố gắng bảo vệ kể từ khi lật đổ chế độ Taliban sau vụ tấn công khủng bố ngày 11/9/2001 vào Hoa Kỳ do tổ chức al-Qaeda thực hiện.

Ông Biden nhấn mạnh: “Tôi tin vào quyết định của mình: Thật sai lầm khi ra lệnh cho quân đội Mỹ tăng cường chiến đấu trong khi các lực lượng vũ trang của chính Afghanistan không làm. Tôi sẽ phải gửi thêm bao nhiêu thế hệ thanh niên nam nữ của Mỹ nữa để chống lại cuộc nội chiến tại Afghanistan? Tôi sẽ không lặp lại sai lầm mà chúng ta đã mắc phải trong quá khứ.”

Khi nhìn nhận trách nhiệm, ông Biden khẳng định: “Tôi biết quyết định của mình sẽ bị chỉ trích. Nhưng tôi thà nhận lời chỉ trích đó còn hơn là chuyển vấn đề này cho tổng thống thứ năm. Tôi là tổng thống Hoa Kỳ, tôi chịu trách nhiệm về quyết định của mình.”

Giọng điệu kiên quyết của ông Biden hơi khác một chút so với năm tuần trước, khi đó ông đã dự đoán lạc quan điều gì sẽ xảy ra khi thời hạn rút quân ngày 31/8 sắp đến. Ông tuyên bố sẽ không để lặp lại cuộc di tản mất mặt của Hoa Kỳ khỏi Việt Nam cách đây gần nửa thế kỷ và sẽ “không có trường hợp nào mà người ta nhìn thấy mọi người bị nhấc khỏi mái nhà của đại sứ quán Hoa Kỳ tại Afghanistan”.

Tuy nhiên, hôm thứ Hai (16/8), những hình ảnh tàn khốc tại Kabul sánh ngang với bất kỳ điều gì được chứng kiến tại Sài Gòn vào tháng 4/1975.

Hàng nghìn công dân Afghanistan, trong đó có nhiều người là phiên dịch viên hoặc phụ tá khác cho quân đội Mỹ, đã tụ tập đông đúc tại sân bay Kabul. Họ đang cảm thấy tuyệt vọng để trốn thoát khỏi Taliban. Trong một đoạn phim đau lòng, một số người cố gắng liều lĩnh leo lên một chiếc máy bay quân sự của Mỹ đang bay đến nơi an toàn. Họ cố gắng lao theo chiếc máy bay khi nó lao nhanh trên đường băng.

Một số người đã bám vào chiếc máy bay trước khi nó cất cánh và đoạn phim video cho thấy một số người rơi xuống không trung khi chiếc máy bay nhanh chóng tăng độ cao so với thành phố.

Cuộc di tản của Hoa Kỳ đã bị lên án cả trong và ngoài nước. Thủ tướng Đức Angela Merkel mô tả những diễn biến mới nhất trong cuộc di tản là “cay đắng, bi thảm, và khủng khiếp”. Các quan chức an ninh Mỹ cảnh báo rằng Afghanistan một lần nữa sẽ sớm cung cấp nơi trú ẩn an toàn cho các tổ chức khủng bố.

Taliban dường như đã sẵn sàng kiểm soát hoàn toàn Afghanistan vào ngày 11/9 giống như họ đã làm cách đây hai thập kỷ. Khi đó, các cuộc tấn công khủng bố do al-Qaeda lập kế hoạch từ vùng đất của mình tại Afghanistan đã làm sụp đổ tòa tháp đôi Trung tâm Thương mại Thế giới ở thành phố New York và làm hư hại Lầu Năm Góc. Hậu quả của vụ tấn công khủng bố năm 2001 đã định hình lại mối quan hệ giữa Mỹ với Trung Đông. Hơn 3.000 binh sĩ Mỹ và lực lượng NATO đã thiệt mạng trong cuộc chiến tại Afghanistan nhằm truy lùng trùm khủng bố Osama bin Laden và các nhân vật lãnh đạo khác của al-Qaeda.

Dưới sự chỉ huy của Tổng thống George W. Bush, các lực lượng Mỹ đã tràn vào Afghanistan ngay sau vụ tấn công khủng bố ngày 11/9/2001 nhằm săn lùng bin laden, đồng thời cố gắng phá vỡ khả năng tiến hành các cuộc tấn công khủng bố tiếp theo của al-Qaeda vào các nước phương Tây. Thành Công đến ngay lập tức: Taliban bị đánh tan, tổ chức khủng bố tan rã.

Tuy nhiên, sau đó là giai đoạn thứ hai kéo dài của cuộc chiến làm hao mòn tinh thần và sức lực của quân đội Mỹ và đã có một đợt tăng quân lớn dưới thời Tổng thống Barack Obama vào năm 2009. Mặc dù ông Obama sau đó đã tiến hành cắt giảm số lượng binh sĩ, nhưng số vụ tấn công của quân nổi dậy và số thương vong của dân thường tăng lên đã ngăn cản việc Hoa Kỳ rút quân hoàn toàn.

Năm trước, Tổng thống Trump đã cân nhắc việc gặp Taliban tại Trại David vào lễ tưởng niệm 11/9 và ông chỉ loại bỏ ý tưởng này trước sự phản ứng giận dữ của công chúng. Tuy nhiên, ông Trump đã tuyên bố rằng Hoa Kỳ sẽ rút toàn bộ lực lượng khỏi Afghanistan trước tháng 5/2021, một thỏa thuận sau đó đã được ông Biden thực hiện dù có trì hoãn một chút.

Tất cả các chính quyền của Hoa Kỳ đã nỗ lực để huấn luyện và trang bị cho các lực lượng Afghanistan với chi phí to lớn ngay khi quân đội Mỹ tiến vào nước này. Tuy nhiên, sự đầu tư về xương máu, thời gian và tiền bạc của Hoa Kỳ đã tỏ ra vô ích khi Taliban đã chinh phục phần lớn quốc gia này mà không cần phải chiến đấu và tổng thống Afghanistan đã bỏ trốn khỏi đất nước ngay khi Taliban tiến đến Kabul.

Theo những nhân vật cấp cao trong chính quyền Biden, sự sụp đổ nhanh chóng tại Afghanistan chỉ củng cố quyết định rời bỏ nước này của Hoa Kỳ: Nếu sự tan rã của các lực lượng Afghanistan diễn ra quá nhanh sau gần hai thập kỷ có sự hiện diện của Mỹ, thì việc kéo dài sự hiện diện của quân đội Mỹ thêm sáu tháng hoặc 1 năm hoặc 2 năm hoặc nhiều hơn thì cũng sẽ không thay đổi được điều gì. 

Quyết định rút quân của ông Biden vào mùa hè năm nay mặc dù gây phân cực trong cộng đồng an ninh quốc gia Mỹ, nhưng đã được một số người của cả hai bên ca ngợi là kịp thời và phù hợp. Tuy nhiên, hôm thứ Hai (16/8), các thành viên Đảng Cộng hòa đã chỉ trích quyết định của ông Biden và đổ lỗi cho ông về sự hỗn loạn, mặc dù nhiều người trong số họ đã ủng hộ việc rút quân khi nó được Tổng thống Trump đề xuất một năm trước.

Tuy nhiên, Lãnh đạo Đảng Cộng hòa tại Thượng viện Mitch McConnell đã nhất quán ủng hộ việc giữ quân tại Afghanistan. Ông tiết lộ các cuộc họp quân sự mà ông tham dự đã dự báo Taliban sẽ có thể nhanh chóng giành lại quyền lực.

Ông McConnell nhấn mạnh: “Tôi biết một thực tế là các nhà lãnh đạo quân sự của tổng thống đã phản đối quyết định này. Tôi nghĩ rằng tổng thống đã suy nghĩ rất kỹ về điều này. Ông ấy đã bác bỏ các nhà lãnh đạo quân sự của chính mình để làm điều đó, và ông ấy phải thừa nhận điều đó.”

Ông Biden lập luận rằng trong hơn một thập kỷ, Afghanistan là một loại “luyện ngục” đối với Hoa Kỳ. Ông phát hiện chính phủ Afghanistan tham nhũng, nghiện sự hào phóng của nước Mỹ và là một đối tác không đáng tin cậy nên được tạo ra để tự bảo vệ mình. Mục tiêu của ông là bảo vệ người Mỹ khỏi các cuộc tấn công khủng bố, chứ không phải xây dựng một quốc gia. Các trợ lý của ông đã chỉ ra một cuộc thăm dò được thực hiện trước khi xảy ra sự hỗn loạn vào tuần trước, cho thấy đa số người Mỹ ủng hộ việc đưa quân về nước.

Tuy nhiên, Dân biểu Cộng hòa Adam Kinzinger (tiểu bang Illinois), một cựu chiến binh từng tham gia chiến đấu tại Afghanistan, cảnh báo rằng canh bạc chính trị đó có thể tỏ ra mạo hiểm khi các cảnh sợ hãi và bạo lực xảy ra tại Afghanistan được phát sóng trên toàn cầu, đặc biệt nếu sự hỗn loạn tại Kabul khiến “Sài Gòn trông giống như Disney World”.

Ông Kinzinger nhấn mạnh: “Điểm mấu chốt là sẽ có rất nhiều người rất thất vọng trước Hợp chủng quốc Hoa Kỳ. Chúng ta sẽ không thể tránh khỏi, không thể tránh khỏi xung đột một lần nữa ở một nơi nào đó. Làm thế nào chúng ta thuyết phục được những người ở địa phương đó tin rằng chúng ta sẽ thực hiện thành công trong khi chúng ta đã bỏ rơi những người ở Afghanistan?”

Gia Huy (Theo AP)

Xem thêm: