Chính phủ Việt Nam làm ‘khu đô thị lấn biển’ rộng hàng ngàn ha

Trong khi các chuyên gia còn nhiều ý kiến lo ngại về tác động tiêu cực từ dự án Khu đô thị lấn biển Cần Giờ tới môi trường, hệ sinh thái, giao thông thủy, sụt lún ĐBSCL,… thì Chính phủ đã cho thông qua.

Truyền thông nhà nước hôm 12/6 đồng loạt đưa tin Chính phủ Việt Nam đã đồng ý mở rộng diện tích dự án Khu đô thị lấn biển Cần Giờ (tại xã Long Hòa và thị trấn Cần Thạnh, huyện Cần Giờ, TP.HCM) từ 600 ha lên thành 2.780 ha (tăng gấp gần 5 lần). Quyết định do Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng ký.

Tổng mức đầu tư được điều chỉnh lên mức 217.054 tỷ đồng. Dự kiến dự án được thực hiện kéo dài 11 năm, kể từ ngày được cấp quyết định chủ trương đầu tư.

Theo quy hoạch, dự án được đầu tư hình thành khu đô thị du lịch biển, du lịch nghỉ dưỡng, hội thảo, hội nghị, đô thị thông minh, dịch vụ công nghệ cao, nhà ở, dịch vụ, khách sạn,…

Báo Tuổi trẻ hôm 22/6 dẫn lời ông Nguyễn Thiện Nhân, Bí thư TP.HCM trong buổi tiếp xúc cử tri tại huyện Cần Giờ cho biết, dự án sau khi được phê duyệt chắc chắn là sẽ làm. Ông Nhân yêu cầu thành phố cần công bố quy hoạch, công khai lộ trình dự án cho người dân.

Bài viết cũng dẫn lời từ các cử tri cho rằng họ rất mong được đẩy nhanh tiến độ dự án.

• Kiên Giang: Khởi động dự án lấn biển 8.000 tỷ đồng

Dự án Khu đô thị lấn biển Cần Giờ ra đời cách đây hơn 15 năm trước. Dự án hiện do Công ty cổ phần đô thị du lịch Cần Giờ – một công ty con trong chuỗi các công ty kinh doanh bất động sản của Công ty cổ phần Vinhomes (thuộc Tập đoàn Vingroup) làm chủ đầu tư.

Dự án sẽ ngốn tới 137,6 triệu m3 cát để san lấp; số người dân bị ảnh hưởng trực tiếp dự kiến khoảng 767 hộ (1.696 nhân khẩu) đang sản xuất nghêu, đánh bắt bộ (bắt ốc, kéo lưới tay…); 21 km kè bờ biển được xây dựng với 2,5 triệu m3 đá hộc các loại,…

Bên cạnh đó, dự án cũng được kỳ vọng là sẽ thúc đẩy kinh tế, cung cấp đủ nhà cửa, khách sạn, cửa hàng, cơ sở hạ tầng, để chứa khoảng 230.000 người dân và một lượng khách du lịch ước tính đạt gần 9 triệu người một năm.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia lo ngại dự án sẽ ảnh hưởng to lớn tới môi trường tự nhiên, hệ sinh thái, giao thông thủy, biến đổi khí hậu, sụt lún khu vực ĐBSCL,…

Tờ The Straits Times trong một bài viết vào năm 2019 có dẫn lại lời của ông Nguyễn Hữu Thiện, một chuyên gia độc lập về sinh thái đồng bằng sông Cửu Long bày tỏ lo ngại về việc Vinhomes sẽ lấy hàng trăm triệu m3 cát để san lấp, trong bối cảnh nạn khai thác cát bất hợp pháp, tràn lan tại khu vực này đã gây ra sạt lở bờ sông nghiêm trọng. Ông nói: “Hệ thống sông Cửu Long là một, dù lấy cát bất cứ ở đâu cũng đều gây thiếu hụt cát chung cho toàn hệ thống và gây sạt lở lan tỏa trên toàn đồng bằng, kể cả bờ sông và bờ biển”.

Bà Lê Thị Xuân Lan, cựu Phó phòng Dự báo Đài Khí tượng Thủy văn khu vực Nam Bộ, lưu ý rằng cửa biển Cần Giờ vốn được tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu và đảo Phú Quý che chắn, nhưng cũng vẫn chịu thiệt hại nghiêm trọng mỗi khi có bão. “Nếu bão đánh trực tiếp vào TP.HCM và Cần Giờ, tôi sợ là một thành phố xây trên đất lấn biển sẽ không trụ nổi”, bà Lan nói.

PGS.TS Hồ Long Phi, cựu Giám đốc Trung tâm Quản lý Nước và Biến đổi Khí hậu (Đại học Quốc gia TP.HCM) dự báo, trong 10 đến 20 năm tới, khu vực Cần Giờ sẽ thấp hơn mực nước biển ít nhất khoảng vài cm. Khi đó, theo ông Phi, gánh nặng tài chính của việc bảo vệ vùng đất lấn biển của Vinhomes sẽ rơi vào ngân sách quốc gia chứ không phải vào nhà đầu tư dự án. “Chi phí này có thể rất lớn”, ông Phi cảnh báo.

Tờ Người đô thị hồi năm 2019 dẫn lại lời của ông Vũ Hải, nguyên Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội Nước và Môi trường TP.HCM nhận định, vùng lấn biển và các cửa sông khác trong vùng hiện nay là vùng bồi lấp, nên khi lấn biển xây khu đô thị chắn ngang sẽ gây hiện tượng đưa phù sa tới các cửa sông/biển khác, khiến các cửa sông/biển này bị bồi lắng, nhất là sông Soài Rạp – Thị Vải, nguy cơ ảnh hưởng đến giao thông sông vận tải phía Nam là rất lớn.

Khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ nguy cơ chịu ảnh hưởng trực tiếp

Khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ, nơi được ví như “lá phổi xanh” bảo vệ TP.HCM khỏi ô nhiễm đô thị và bão lũ, làm giảm tốc độ sụt lún đất, góp phần tích cực trong phân hủy nước thải từ các thành phố thượng nguồn, điều hòa nước lưu vực của các cửa sông đổ ra biển,… – được Vinhomes nhận định là không chịu tác động trực tiếp từ dự án, bởi “khu vực quy hoạch nằm trong vùng chuyển tiếp của Khu dự trữ sinh quyển Cần Giờ, khoảng cách từ khu vực thực hiện quy hoạch đến vùng lõi (vùng bảo tồn nghiêm ngặt) đạt trên 8,6 km; khoảng cách đến ranh khu vực vùng đệm cũng đạt trên 1,7 km. Khu vực quy hoạch nằm hoàn toàn trong khu vực lấn biển, ngăn cách với Khu dự trữ sinh quyển bởi khu vực thị trấn Cần Thạnh và xã Long Hòa”.

Thế nhưng, trong bài viết “Ba vấn đề trong dự án đô thị du lịch Cần Giờ” đăng trên báo Đất Việt hồi năm 2019, GS Nguyễn Ngọc Trân đã chỉ ra:

“Khoảng cách 8,6 km có ý nghĩa gì khi mà giữa khu vực dự án và vùng lõi của Khu dự trữ sinh quyển là một mạng lưới dày đặc sông rạch và khi triều lên, cho dù mùa gió Đông Bắc hay Tây Nam, chỉ 20 đến 30 phút là nước biển, và sau này có cả nước thải của Khu Dự án, từ Mũi Cần Thạnh đã đến khu lõi? Chúng ta không quên triều ở đây là bán nhật và có biên độ trung bình khoảng 4 mét.

Chất lượng nước lan truyền vào Khu dự trữ sinh quyển sẽ ra sao khi Dự án tiến hành san lấp 122 triệu m3 cát, nạo vét 11 triệu m3 đất của bãi triều Cần Giờ để làm biển hồ nhân tạo? Tương tự, lượng nước thải mỗi ngày từ dự án, khoảng 80.000 đến 100.000 m3, hoặc ít nhất 1/5 số này, theo triều lên, nhất là khi triều cường, sẽ tác động đến Khu dự trữ sinh quyển ra sao?”

Còn GS. Lê Huy Bá, nguyên Viện trưởng viện Quản lý khoa học công nghệ và quản lý môi trường lo ngại, từ xưa đến nay độ mặn của khu vực rừng ngập mặn đã ổn định, việc xây bờ kè trong dự án dẫn luồng chảy sông ra xa thì độ mặn hoàn toàn có thể sẽ giảm xuống; và chỉ cần có sự thay đổi ở mức 2% độ mặn là rừng ngập mặn sẽ chết, theo tờ Người đô thị.

Báo cáo đánh giá tác động môi trường vẫn được thông qua dù còn nhiều bất cập

Báo cáo đánh giá tác động môi trường là một phần rất quan trọng để quyết định xem dự án có nên tiếp tục thực hiện hay dừng lại, thế nhưng công việc này lại do chính chủ đầu tư làm, mà không phải do một đơn vị chuyên nghiệp độc lập đánh giá.

Hồi tháng 10/2018, trong một cuộc họp thẩm định Báo cáo đánh giá tác động môi trường do Bộ TN-MT tổ chức, trong 21 nhà khoa học tham dự, nhiều người đã nhận xét bản báo cáo đánh giá tác động môi trường này là đánh giá chưa đầy đủ tác động của dự án lên Khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ, cũng như tác động đến xói lở, bồi tụ khu vực dự án, kể cả khu vực lân cận là Gò Công, Vũng Tàu. Họ cho rằng báo cáo cũng chưa nêu chi tiết các biện pháp giảm nhẹ tác động.

Theo biên bản cuộc họp, ông Trần Phong, Cục trưởng Cục Bảo vệ Môi trường Miền Nam, đã đề nghị bác bỏ phê duyệt Báo cáo đánh giá tác động môi trường vì “các đánh giá tác động môi trường được nêu trong báo cáo là khá đơn giản, sơ sài, chưa thể hiện và gắn liền với các đặc thù của dự án. Vì vậy, các biện pháp giảm thiểu như đề xuất trong báo cáo cũng chưa đảm bảo hạn chế một cách triệt để các tác động ảnh hưởng đến môi trường tự nhiên, kinh tế xã hội của khu vực/vùng”. Bản Báo cáo đánh giá tác động môi trường sau đó đã được sửa đổi đến hai lần, nhưng vẫn còn nguyên những thiếu sót đó,…

Mặc dù có nhiều ý kiến phản biện, thế nhưng, tháng 1/2019, ông Võ Tuấn Nhân – Thứ trưởng Bộ TN-MT đã phê duyệt bản Báo cáo đánh giá tác động môi trường. Bộ đã bổ sung thêm 15 yêu cầu, gồm cả yêu cầu “tiếp tục nghiên cứu các giai đoạn tiếp theo tác động của việc thực hiện dự án đến Khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ, đến xói lở, bồi tụ và dòng chảy các khu vực xung quanh dự án và có biện pháp giảm thiểu thích đáng các tác động tiêu cực của dự án”.

Bộ này cũng ra điều kiện: “Dự án chỉ được tiến hành triển khai khi được Thủ tướng chấp thuận chủ trương đầu tư”.

… và đến nay, dự án đã chính thức được Chính phủ thông qua.