Đại biểu đề nghị kiểm soát thuật toán ưu tiên video nhảy múa phản cảm

Phạm Toàn
•
Thứ Sáu, 14/11/2025

Khi thảo luận Luật Thương mại điện tử, đại biểu Huỳnh Thị Phúc đề nghị cấm lợi dụng hình ảnh phản cảm hoặc danh tiếng để bán hàng trá hình. Bà cũng yêu cầu kiểm soát thuật toán ưu tiên video “câu view” trên TikTok, Facebook, để bảo vệ trẻ em trước livestream độc hại.

Đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy (Đoàn Tây Ninh) phát biểu. (Ảnh: quochoi.vn)

Ngày 13/11, tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Thương mại điện tử. Các đại biểu nhấn mạnh rằng khung pháp lý cần quản lý hoạt động thương mại trên nền tảng số. Khung pháp lý này phải bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, đặc biệt là trẻ em và thanh thiếu niên. Đồng thời, khung pháp lý thúc đẩy kinh tế số lành mạnh.

Đại biểu Huỳnh Thị Phúc (đoàn TP.HCM) cảnh báo rằng mạng xã hội đã trở thành chợ thương mại điện tử trá hình. Theo bà Phúc, giữa những điệu nhảy, nụ cười và ánh đèn livestream, người ta bán hàng mà không thừa nhận bán hàng. Họ quảng cáo mà không thừa nhận quảng cáo. Một chiếc váy, một lọ kem hay một viên uống chỉ cần vài câu nói vu vơ đã thu hút hàng nghìn lượt like, share, bình luận và mua hàng. Thậm chí, đội quân ảo kèm theo link mua hàng, mã giảm giá và số tài khoản.

Những video tưởng vô hại nhưng thực chất là hệ thống thương mại chưa được kiểm soát. Hệ thống này không được chứng nhận và không ai chịu trách nhiệm. Nhiều KOL, KOC vướng lao lý vì quảng cáo sai hoặc bán hàng giả. Khách hàng mất niềm tin. Hành vi này không thuộc 4 nhóm cấm trong dự thảo (lừa đảo, hàng giả, ép buộc, thao túng thuật toán). Thay vào đó, họ lợi dụng danh tiếng hoặc hình ảnh phản cảm để kiếm tiền từ lượt xem và chia sẻ.

Người xem tin con người hơn sản phẩm. Họ tin thần thái hơn nhãn mác. Họ tin KOL, KOC, TikToker hơn tem kiểm định. Khi niềm tin thành hàng hóa, luật phải can thiệp. Một video TikTok với triệu lượt xem mạnh gấp 10 lần chiến dịch quảng cáo truyền thông. Trong khi quảng cáo truyền thống phải xin phép, ghi rõ nội dung và chịu trách nhiệm, video ngắn gắn mác giải trí tự do rao bán từ kem bôi da đến thực phẩm chức năng.

Đại biểu Phúc đề nghị bổ sung Khoản 5 Điều 6. Khoản này cấm lợi dụng hình ảnh, danh tiếng, uy tín, sức ảnh hưởng xã hội và hành vi phản cảm, khiêu khích, trái thuần phong mỹ tục để quảng bá, chào mời, bán hàng, cung cấp dịch vụ hoặc lan truyền nội dung thương mại điện tử trá hình. Bà cũng quy định trách nhiệm chủ quản mạng xã hội như TikTok, Facebook, YouTube. Họ phải cảnh báo và gỡ bỏ nội dung thương mại trá hình, gợi cảm hoặc phản cảm.

Đặc biệt, khi người livestream có lượng theo dõi lớn hoặc khán giả là thanh thiếu niên, thuật toán không được ưu tiên video nhảy múa phản cảm chỉ vì tương tác cao. Đây là cửa ngõ đẩy sản phẩm kém chất lượng và ảnh hưởng người tiêu dùng.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn Hải Phòng) phát biểu thảo luận. (Ảnh: quochoi.vn)

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Phòng) cho rằng livestream bán hàng không chỉ là thương mại mà đã thành kênh giải trí. Nó thu hút trẻ em và vị thành niên tiếp cận dễ dàng, tương tác và mua hàng. Dự thảo chưa có quy định riêng bảo vệ nhóm này trước nội dung không phù hợp hoặc độc hại.

Đại biểu Nga đề nghị nền tảng kiểm soát và phân loại nội dung livestream theo độ tuổi. Họ phải hiển thị cảnh báo yếu tố nhạy cảm, nguy hiểm hoặc không phù hợp trẻ em. Người livestream và người bán chọn chế độ phân loại độ tuổi tiếp cận. Khi phát hiện nội dung không phù hợp, cơ chế báo cáo phối hợp giữa nền tảng và cơ quan quản lý để gỡ bỏ nhanh.

Đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy (đoàn Tây Ninh) nêu tình trạng người nổi tiếng livestream bán hàng kém chất lượng. Họ thổi phồng thực phẩm chức năng hoặc dùng seeding ảo thao túng niềm tin. Dự thảo chưa rõ cơ chế kiểm soát trước phát sóng, đặc biệt hàng ảnh hưởng sức khỏe. Thời hạn lưu dữ liệu 1 năm chưa đủ xử lý tranh chấp. Chưa quy định quyền tiếp cận bản ghi người tiêu dùng hoặc trách nhiệm cung cấp cơ quan quản lý. Chưa xử lý riêng khi thông tin vượt quảng cáo xác nhận hoặc trách nhiệm liên đới người bán.

Đại biểu đề nghị bổ sung kiểm soát trước phát trực tiếp. Người bán hoặc người livestream cung cấp hồ sơ sản phẩm để nền tảng rà soát. Làm rõ trách nhiệm liên đới người livestream thông tin sai lệch. Áp dụng chế tài cấm livestream thời hạn nhất định.

Đại biểu Đỗ Đức Hiển (đoàn TP.HCM) lo ngại Điểm d Khoản 7 Điều 15 hạn chế quyền lựa chọn thanh toán, logistics. Người tiêu dùng chỉ dùng đơn vị nền tảng công bố. Nó có thể khép kín chuỗi cung ứng, loại bỏ cạnh tranh, tăng chi phí, giảm chất lượng. Đại biểu đề nghị không hạn chế lựa chọn. Bổ sung cơ chế người mua chọn đơn vị nền tảng hoặc người bán hợp tác. Nền tảng chịu trách nhiệm liên đới.

Đại biểu Đoàn Thị Thanh Mai (đoàn Hưng Yên) nêu hơn 90% thị trường sàn vốn nước ngoài. Dòng tiền, dữ liệu, lợi nhuận chảy ra ngoài. Doanh nghiệp Việt khó cạnh tranh. Đại biểu đề nghị chính sách ưu tiên, bảo vệ sàn Việt Nam như hạ tầng kinh tế số quan trọng (viễn thông, ngân hàng).

Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (đoàn Lâm Đồng) trích UNICEF 2025: 70% trẻ dưới 15 tuổi nhận quảng cáo cá nhân hóa; 45% trẻ 13-17 tuổi chi hơn 500.000 đồng/tháng sàn thương mại điện tử; 65% do AI gợi ý. Đại biểu đề nghị cấm quảng cáo dựa dữ liệu cá nhân, hành vi, vị trí người dưới tuổi. Tài khoản trẻ mặc định riêng tư. Cung cấp tính năng chọn hiển thị thời gian thực, không cá nhân hóa thuật toán. Xây dựng nút báo cáo thân thiện trẻ em. Xử lý khiếu nại nghiêm ngặt.

Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn tiếp thu ý kiến. Ông tạo môi trường khuyến khích tham gia thương mại điện tử; Phát triển thị trường thúc đẩy lưu thông hàng hóa, mở rộng xuyên biên giới; Bảo đảm an ninh, lợi ích quốc gia; Đầu tư hạ tầng số, hệ sinh thái thông minh, xanh, bền vững, nguồn nhân lực chất lượng cao; Ưu tiên hỗ trợ hộ kinh doanh, khởi nghiệp, hợp tác xã, doanh nghiệp nhỏ và vừa, phụ nữ, người khuyết tật, vùng khó khăn qua đào tạo chuyển đổi số và mô hình điểm.