Điểm lại vài giáo huấn trí tuệ của Hoàng đế Khang Hy

Hoàng đế Khang Hy cả đời cẩn trọng, bất luận là tu thân, tề gia hay trị quốc đều vô cùng chăm chú, nghiêm túc, dốc hết tâm huyết và tinh lực. Ông đặc biệt coi trọng việc dạy dỗ con cháu, những lời giáo huấn mà ông để lại đều có tác dụng và tầm ảnh hưởng to lớn đến các thế hệ sau.

Hoàng đế Khang Hy thường xuyên đích thân dạy bảo các hoàng tử hoàng tôn. Khi Ung Chính lên ngôi, ông thường nhắc lại lời dạy của cha, hơn nữa còn tổng hợp được 246 lời dạy để biên soạn nên cuốn “Đình Huấn Cách Ngôn”. Trong cuốn sách này có một số lời dạy tiêu biểu vô cùng hữu ích trong việc giáo dục con cái và tu dưỡng bản thân.

Thiện niệm và hành thiện khiến con người vui vẻ an tường

Trong “Đình huấn cách ngôn” viết rằng:

Con người sống trên đời nên theo đuổi sự vui sướng an tường trong tâm. Nội tâm vui sướng an tường là một cảnh giới phi thường tốt đẹp. Trong tâm tràn ngập vui sướng thì sẽ sản sinh ra những ý nghĩ thiện lương tốt đẹp. Trong tâm tràn ngập sự phẫn nộ căm tức thì sẽ sản sinh ra những ý nghĩ hung hiểm độc ác. Cho nên có câu ngạn ngữ nói rằng: Một người chỉ cần sinh ra một thiện niệm, cho dù còn chưa thực hiện thiện niệm ấy thì thần may mắn đã làm bạn với người đó rồi. Một người sinh ra ác niệm, cho dù còn chưa hành ác thì hung thần cũng đã đuổi kịp họ rồi.

Vui vẻ và thiện niệm có tác dụng vô cùng to lớn đối với bản thân mỗi chúng ta. Cổ ngữ nói: “Người có thiện niệm, Trời tất sẽ phù hộ, phúc lộc sẽ theo, chư Thần bảo vệ, tà ma tránh xa”. Người có thiện niệm, thể xác và tinh thần đều sẽ nhẹ nhàng vui vẻ. Trái lại, người mang ác niệm, trong lòng sẽ tràn ngập oán hận. Vì vậy, con người sống trên đời nên theo đuổi một nội tâm an tường, vui vẻ, và bí quyết để có được điều ấy không gì hơn chính là tâm tồn thiện niệm, thường xuyên hành thiện.

Thận trọng khi ở một mình là cảnh giới cao thượng

Trong “Đình huấn cách ngôn” viết rằng:

Cả “Đại học” và “Trung dung” đều coi “thận độc” (thận trọng khi ở một mình) là điều răn giới. Đây cũng là yếu lễ mà các bậc thánh hiền thời cổ đại coi trọng nhất. Người đời sau suy rộng nghĩa ra thành “Bất khi ám thất” (không lừa gạt khi ở một mình), cũng có nghĩa là ngay cả khi ở chỗ không có ai nhìn thấy thì cũng không làm ra những chuyện đáng xấu hổ.

“Ám thất” ở đây có hai tầng ý nghĩa, một là ở chỗ không ai nhìn thấy, hai là ở trong nội tâm mình. Khi ở một mình, người khác sẽ không thấy được lời nói và việc làm. Suy nghĩ ẩn sâu trong nội tâm, người khác cũng không thể nào biết rõ. Ở vào hoàn cảnh không có người giám sát, chỉ có những người có đức hạnh cao thượng mới có thể nghiêm khắc chú ý lời nói, việc làm và suy nghĩ của mình, thời thời khắc khắc cảnh giác và giữ gìn bản thân trong lễ pháp, không làm ra những việc trái lương tâm.

Lão Tử giảng: “Thắng người là kẻ có sức, tự thắng mình là kẻ mạnh”. Người có thể ở trong “ám thất” mà giữ được mình thì chính là người đã chiến thắng được chính mình.

Tự tiết chế thì sẽ giữ được sức khỏe

Trong “Đình huấn cách ngôn” viết:

Tiết chế ẩm thực, nghiêm khắc trong cuộc sống hàng ngày thật sự là phương thuốc tốt giúp tiêu trừ bệnh tật.

Hoàng đế Khang Hy cho rằng tự tiết chế bản thân là nền tảng của cuộc sống, bởi không biết tiết chế thì sẽ tiêu hao mất tinh lực. Cần phải sống quy củ, không được tham ăn, tham ngủ, càng cần hạn chế tiệc tùng. Trong cuộc sống hàng ngày cần phải ăn uống điều độ, nóng lạnh thích hợp, như vậy mới có lợi cho cơ thể. Biết tự tiết chế không chỉ giúp nâng cao chất lượng cuộc sống mà còn cho phép mỗi người nâng cao sức đề kháng và tránh xa bệnh tật.

Nhận sai và sửa sai là cơ hội để trưởng thành

Trong “Đình huấn cách ngôn” viết:

Là một con người, ai có thể không mắc sai lầm? Thế nhưng, thường người ta khi có khuyết điểm hoặc phạm phải sai lầm thì lại không dám thừa nhận nó. Trẫm thì không như vậy. Bình thường khi nói chuyện phiếm với người khác cũng có lúc xảy ra việc bởi vì quên mất mà trách mắng người khác. Nhưng khi sự tình qua đi, trẫm nhất định sẽ chủ động nhận lỗi và nói rằng: “Đây là lỗi của trẫm!” Điều này lại khiến cho người khác cảm động mà cảm thấy bất an. Loại tình huống này xác thực là có. Nói chung, người có thể tự nhận sai và chủ động gánh vác trách nhiệm phần lớn đều là người có đức hạnh cao thượng.

Phát hiện ra cái sai của bản thân không phải là khó, nhưng thẳng thắn thành khẩn đối diện với nó, sửa chữa nó lại là điều không phải ai cũng làm được. Phạm phải sai lầm không có gì đáng sợ, đáng sợ chính là giấu giếm khuyết điểm không chịu sửa chữa, lừa mình dối người. Một người nếu có thể thấy rõ lỗi lầm của mình, thẳng thắn thừa nhận, tích cực sửa sai thì người này chính là đang tu dưỡng bản thân và nhất định có thành tựu.

Thận trọng đem đến một cuộc đời an ổn

Trong “Đình huấn cách ngôn” viết:

Đối với những sự tình sắp xảy ra, bất luận là việc lớn hay việc nhỏ, mỗi người nhất định phải thận trọng, cẩn thận quan sát và nghiên cứu kỹ lưỡng, như vậy mới không lưu lại hậu hoạn.

Thành tựu sự nghiệp của một người lớn hay nhỏ là có quan hệ mật thiết với mức độ cẩn thận của người ấy. Quản Tử viết: “Mức độ cẩn thận của một người nhỏ thì sự nghiệp gây dựng được cũng nhỏ. Mức độ cẩn thận lớn thì sự nghiệp gây dựng được cũng lớn”. Thận trọng là tố chất không thể thiếu của một người làm nên việc lớn.

Chịu khổ là phúc

Trong “Đình huấn cách ngôn” viết:

Con người sống trên đời đều thích an nhàn, không thích vất vả. Nhưng ta lại cho rằng chỉ khi con người vất vả mới hiểu thế nào là an nhàn thực sự. Nếu luôn ở trong cảnh nhàn tản, thì căn bản sẽ không biết an nhàn là thứ gì, khi gặp cảnh khốn khó cũng không thể nhẫn chịu. Cho nên trong Kinh Dịch nói: Trời vận động mạnh mẽ, người quân tử nên cố gắng không ngừng. Như vậy xem ra, thánh nhân coi khó nhọc là phúc, an nhàn là họa.

Mạnh Tử viết: “Sống bởi gian khổ, chết bởi an nhàn”. Ở vào thuận cảnh, hầu hết người ta sẽ quên mất việc tự xét lại mình, quên mất việc cần phải cẩn thận, quên cố gắng vươn lên, dẫn đến ngày càng muốn an nhàn hưởng lạc, tâm tự mãn ngày càng tăng, cuối cùng là trở nên sa đọa và thất bại. Đây là bản tính tự nhiên của con người.

Nghịch cảnh sẽ kích phát tiềm lực của con người, cũng khiến người ta cẩn trọng hơn và tràn ngập ý chí, cho nên chịu khổ là phúc. Sở dĩ một người cảm thấy khổ là bởi tâm chí người ấy chưa được ma luyện đủ, tu còn chưa thành. Chịu khổ chính là cách tốt nhất để ma luyện và tu luyện bản thân mỗi người.

Theo Vision Times tiếng Trung
An Hòa biên tập

Xem thêm:

• Hoàng đế Khang Hy dạy dỗ các hoàng tử cách đối nhân xử thế

Mời xem video: