Đột quỵ nhẹ (TIA) và di chứng mệt mỏi kéo dài

Tú Liên
•
Thứ Sáu, 06/06/2025

Cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua (TIA) hay “đột quỵ nhẹ” (mini-stroke) là tình trạng thiếu máu tạm thời lên não, gây ra các triệu chứng giống như đột quỵ. Mặc dù các biểu hiện thường biến mất nhanh chóng, từ vài phút đến vài giờ, nhưng khoảng một nửa số người bị TIA có thể gặp phải tình trạng mệt mỏi lâu dài – thậm chí kéo dài đến một năm. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, những thay đổi nhỏ trong lối sống có thể giúp ngăn ngừa vấn đề này.

Đột quỵ gia tăng ở người trẻ – Đâu là nguyên nhân hàng đầu?

Mệt mỏi lâu dài sau TIA

Các triệu chứng của TIA có thể bao gồm nói lắp, yếu tay, và méo miệng, thường biến mất trong vòng một ngày. Tuy nhiên, những bằng chứng ban đầu cho thấy một số người vẫn gặp phải các vấn đề như trầm cảm, khó khăn trong tư duy, lo âu, chất lượng cuộc sống giảm sút và mệt mỏi.

Một nghiên cứu tại Đan Mạch, công bố trên tạp chí Neurology vào tháng 5/2025, theo dõi 354 bệnh nhân sau TIA và phát hiện:

61,3% báo cáo mệt mỏi rõ rệt trong 2 tuần đầu.
53,8% vẫn còn mệt mỏi sau 12 tháng.

Một nghiên cứu khác vào năm 2023 cho thấy tỷ lệ mệt mỏi sau TIA là khoảng 29,6%, so với 45,9% ở bệnh nhân đột quỵ thiếu máu cục bộ và 19,2% ở đột quỵ xuất huyết.

Các dấu hiệu ban đầu có thể bao gồm mệt mỏi gây cản trở các hoạt động hàng ngày và khả năng tập trung. Một số người cũng có thể gặp phải thay đổi tâm trạng.

Giải quyết tình trạng mệt mỏi sau TIA

Di chứng mệt mỏi kéo dài sau cơn đột quỵ nhẹ có thể là hậu quả của:

Viêm não do stress oxy hóa sau khi não được tưới máu trở lại
Lo âu, trầm cảm sau biến cố y khoa

Viêm não

Theo Tiến sĩ Teitelbaum, một bác sĩ nội khoa và là tác giả của cuốn sách “From Fatigued to Fantastic!” (Vượt qua mệt mỏi để sống tràn đầy năng lượng):

“Khi cơ thể bị thiếu máu tạm thời, chẳng hạn như sau một cơn thiếu máu não thoáng qua, việc tưới máu trở lại có thể gây ra tình trạng viêm nặng. Nguyên nhân là do stress oxy hóa – tức là sự mất cân bằng giữa các gốc tự do và chất chống oxy hóa trong cơ thể”.

Tình trạng stress oxy hóa này có thể làm tổn thương các tế bào não, khiến chúng hoạt động kém hiệu quả hoặc bị hủy hoại. Hiện tượng này giống như việc một đám cháy bùng lên trong mô não. Cơ thể cần chất chống oxy hóa để dập tắt ‘ngọn lửa’ đó, nhưng nhiều người lại không đủ chất này vì chế độ ăn không lành mạnh.

Cách giảm viêm và phục hồi não

Các nghiên cứu hiện đại đã chỉ ra một số hợp chất có thể giúp cơ thể chống lại stress oxy hóa và hỗ trợ quá trình phục hồi não bộ:

Acid lipoic được dùng với liều 300mg, hai lần mỗi ngày trong vòng ba tháng.
Palmitoylethanolamide (PEA) kết hợp với luteolin (một loại flavonoid chống oxy hóa) ở dạng co-ultramicronized đã chứng minh hiệu quả vượt trội trong việc giảm viêm và bảo vệ não.
Astaxanthin, vitamin E và C có nhiều trong vi tảo lục, cá hồi, hạt chia, trà xanh, các loại hạt và trái cây, giúp tăng cường khả năng chống oxy hóa cho cơ thể.

Bên cạnh đó, y học cổ truyền Trung Quốc cũng sử dụng nhiều loại thảo dược có tác dụng chống oxy hóa và bảo vệ não sau đột quỵ:

Salvianolic acid B chiết xuất từ cây Đan sâm có khả năng giảm tổn thương não bằng cách ức chế phản ứng viêm và quá trình chết tế bào (apoptosis).
Các flavonoid từ thảo dược như cam thảo, bạch quả, hoàng cầm và kim ngân hoa cũng được công nhận hiệu quả trong việc giảm tổn thương do thiếu máu não và hỗ trợ phục hồi chức năng thần kinh.

Ngoài ra, viên uống Yizhi capsule là một chế phẩm Trung y thường được dùng để cải thiện chức năng nhận thức và tăng cường lưu thông máu não, đặc biệt ở những bệnh nhân bị sa sút trí tuệ do mạch máu.

Giải quyết lo âu và trầm cảm

Lo âu và trầm cảm thường đi kèm với tình trạng mệt mỏi, vì vậy nếu kiểm soát tốt hai vấn đề tâm lý này, người bệnh có thể cảm thấy khỏe hơn và đỡ kiệt sức – đặc biệt là những người từng trải qua TIA hoặc đột quỵ.

Một trong những cách hỗ trợ là dùng curcumin từ củ nghệ. Curcumin không chỉ giúp giảm viêm mà còn có tác dụng cải thiện tâm trạng, hỗ trợ điều trị trầm cảm. Theo nghiên cứu lâm sàng, curcumin có hiệu quả gần tương đương thuốc chống trầm cảm fluoxetine: curcumin giúp cải thiện triệu chứng trầm cảm khoảng 62%, trong khi fluoxetine là 64%. Khi kết hợp cả hai, hiệu quả cải thiện đạt gần 78%.

Đối với lo âu, một giải pháp tự nhiên khác là sản phẩm bổ sung AnxioCalm, chứa chiết xuất đặc biệt từ cây echinacea. Một thử nghiệm cho thấy dùng AnxioCalm 4 mg, hai lần mỗi ngày trong một tuần có thể giảm đáng kể mức độ lo âu.

Ngoài ra, các liệu pháp tâm lý hiện đại cũng đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện lo âu và trầm cảm, đồng thời thúc đẩy quá trình phục hồi toàn diện sau đột quỵ:

Thiền định thay đổi não bộ như thế nào? Hãy bắt đầu ngay từ hôm nay

– Liệu pháp hành vi nhận thức: Giúp người bệnh nhận diện và điều chỉnh những suy nghĩ tiêu cực, từ đó cải thiện cảm xúc và giảm mức độ lo âu.

– Liệu pháp chánh niệm: Kết hợp giữa thiền định và sự chú tâm vào hiện tại – đã được chứng minh có hiệu quả trong việc giảm căng thẳng và nâng cao sức khỏe tâm thần.

9 thói quen giúp ngăn ngừa TIA và đột quỵ

Ăn uống lành mạnh cho não và tim mạch: Chế độ ăn Địa Trung Hải (Mediterranean Diet) hoặc DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) đã được chứng minh là giúp giảm nguy cơ đột quỵ.

Kiểm soát đường huyết: Đường huyết cao làm hỏng mạch máu theo thời gian, làm tăng nguy cơ đột quỵ. Các bữa ăn cân bằng với chất béo lành mạnh, protein nạc và nhiều chất xơ giúp duy trì mức đường huyết ổn định.

Tập thể dục đều đặn: Vận động là rất quan trọng, nhưng bạn không cần phải đến phòng gym hàng giờ. Một cuộc đi bộ nhanh 30 phút mỗi ngày sẽ giúp lưu thông máu, giảm căng thẳng và tăng cường sức khỏe tim mạch.

Quản lý căng thẳng: Căng thẳng kéo dài làm tăng huyết áp và kích hoạt viêm. Đây là một trong những yếu tố chính dẫn đến đột quỵ ở người trẻ tuổi. Những thói quen đơn giản như hít thở sâu, thiền hoặc ra ngoài trời chỉ trong vài phút có thể giúp giảm lo âu.

Ngủ đủ giấc: Trong khi ngủ, cơ thể sẽ kích hoạt quá trình tự sửa chữa, bao gồm cân bằng đường huyết, giảm viêm và hỗ trợ sức khỏe tim mạch.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Các xét nghiệm định kỳ, chẳng hạn như xét nghiệm liên quan đến đường huyết và mỡ máu, tim mạch có thể giúp phát hiện sớm các vấn đề.

Kiểm soát cân nặng và vòng eo: Béo phì và mỡ nội tạng làm tăng nguy cơ cao huyết áp, tiểu đường, và mỡ máu – các yếu tố dẫn đến đột quỵ. Nam giới nên giữ vòng eo < 90cm, và nữ giới nên < 80 cm.

Kết nối xã hội: Sự cô lập xã hội và cảm giác cô đơn có liên hệ chặt chẽ với tăng huyết áp, viêm mạch máu, stress mãn tính và nguy cơ đột quỵ. Duy trì kết nối xã hội (giao tiếp, chia sẻ cảm xúc, sinh hoạt cộng đồng) giúp giảm stress và chống viêm và ổn định nhịp tim.

Ngừng hút thuốc và hạn chế uống rượu: Hút thuốc là yếu tố nguy cơ chính của đột quỵ. Nam giới không uống quá 2 ly rượu vang 150ml/ngày (tương đương 2 ly rượu mạnh 44ml hoặc 2 lon bia 355ml). Nữ giới không uống quá 1 ly rượu vang/ngày (tương đương 1 ly rượu mạnh hoặc 1 lon bia).

Từ khóa đột quỵ