Dự đoán về tương lai của biến chủng virus: Dễ lây lan hơn nhưng chưa chắc độc lực lớn hơn

Khi biến thể Delta có khả năng lây nhiễm cao thách thức các nỗ lực kiểm soát đại dịch trên toàn thế giới, một ẩn số lớn đã xuất hiện: loại virus này có thể làm gì tiếp theo?

Embed from Getty Images

Nhiều nhà khoa học đã đồng tình rằng các đột biến mới của virus corona gây ra đại dịch COVID-19 có khả năng xuất hiện theo thời gian tới, nối dài thêm danh sách các biến chủng được đặt theo bảng chữ cái Hy Lạp như Alpha, Beta, Gamma và Lambda.

Câu hỏi đặt ra là liệu loại virus này sẽ tiến hóa thế nào, liệu chúng sẽ đe dọa sức khỏe con người nghiêm trọng hơn hay không, cũng như khả năng lây lan và khả năng kháng vắc-xin của chúng theo thời gian.

Mặc dù lịch sử tồn tại của các loại virus trong quá khứ đưa ra một số kịch bản cho quỹ đạo của đại dịch hiện tại, nhưng hiện không có sự đồng thuận chắc chắn nào về mối đe dọa do các biến thể mới gây ra. Các chuyên gia đồng ý rằng Sars-CoV-2 sẽ tiếp tục lưu hành ở dạng này hay dạng khác trong nhiều năm tới, nhưng không có cách nào để biết chính xác nó sẽ phát triển như thế nào và không phải tất cả các đột biến đều nguy hiểm hơn hoặc đáng lo ngại hơn.

“Các biến thể Sars-CoV-2 chắc chắn sẽ xuất hiện, nhưng không phải tất cả các đột biến đều sẽ có tác động tiêu cực đến sức khỏe cộng đồng”, Yvonne Su, trợ lý giáo sư tại Chương trình Bệnh truyền nhiễm mới của Trường Y Duke-NUS ở Singapore cho biết. 

Tổ chức Y tế Thế giới cho đến nay đã xác định 4 chủng đột biến là “các biến thể cần quan tâm”, tức có khả năng lây truyền cao gấp đôi so với chủng ban đầu được xác định lần đầu tiên ở Vũ Hán, Trung Quốc.

Delta hiện là chủng chủ đạo trên toàn thế giới, đã lan rộng đến ít nhất 135 quốc gia kể từ lần đầu tiên được xác định ở Ấn Độ vào tháng 10 năm 2020. 

Mặc dù có bằng chứng cho thấy biến thể Delta dễ lây truyền cho những người đã được tiêm chủng hơn so với chủng Vũ Hán ban đầu, nhưng không có biến thể nào được chứng minh là khiến cho vắc-xin không hiệu quả trong việc ngăn ngừa bệnh tật nghiêm trọng và tử vong.

Ở Anh, nơi khoảng 75% thanh niên trên 18 tuổi được tiêm chủng đầy đủ, số ca nhập viện và tử vong đã giảm xuống rõ rệt, mặc dù có hàng chục nghìn ca mắc mới hàng ngày trong những tuần gần đây. Theo dữ liệu của Bộ Y tế Công cộng Anh, chỉ có 512 người được tiêm hai liều vắc-xin phải nhập viện từ ngày 19/7 đến ngày 2/8, so với mức trung bình hàng ngày là gần 39.000 ca nhập viện trong thời gian cao điểm hồi tháng Giêng.

Một số chuyên gia đã dự đoán Sars-CoV-2 có thể trở nên ít độc lực hơn (tức ít nghiêm trọng hơn) theo thời gian.

Polly Roy, giáo sư virus học tại Trường Vệ sinh và Y học Nhiệt đới London, cho biết hầu hết các loại virus tiến hóa “dần dần theo thời gian để có lợi hơn cho virus”, có nghĩa là sao cho không mất vật chủ.

Bà nói: “Hầu hết các biến thể sẽ không ảnh hưởng quá nhiều đến các loại vắc-xin hiện tại và vẫn sẽ được kiểm soát bằng cách tiêm chủng… Vì vậy, chúng ta không có lý do gì để hoảng sợ. Những thay đổi cho đến nay là khá tinh vi, không quyết liệt, vì vậy các nguyên tắc cơ bản của virus vẫn như cũ, chúng lây nhiễm vào các tế bào giống nhau và ít nhiều gây ra cùng một căn bệnh”.

Các chuyên gia khác đã đưa ra những lời cảnh báo đáng lo ngại hơn về mối đe dọa của các chủng đột biến, đặc biệt là nguy cơ xuất hiện một biến thể có khả năng kháng các loại vắc-xin hiện tại.

Trong một cuộc khảo sát với 77 nhà dịch tễ học do People’s Vaccine Alliance thực hiện vào tháng 3, 2/3 số người được hỏi cho biết họ tin rằng loại virus này sẽ đột biến ở mức độ mà vắc-xin thế hệ đầu tiên không còn hiệu quả trong vòng một năm hoặc ít hơn.

Nikolaus Osterrieder, trưởng khoa Thú y và Khoa học Đời sống Jockey Club tại Đại học City ở Hồng Kông, cho biết kinh nghiệm trước đây cho thấy các biến thể mới sẽ dễ lây truyền hơn và kháng vắc-xin hơn.

Osterrieder nói: “Nói một cách đơn giản, virus không có lợi ích gì từ việc trở nên độc hại hơn, chúng chỉ quan tâm đến sự tồn tại và lây lan”. “Do đó, virus sẽ không quan tâm đến việc nó trở nên độc hại hơn hay ít độc hại hơn, miễn là nó có thể lây lan một cách hiệu quả.”

Nhưng Osterrieder cho biết sự xuất hiện của các biến thể mới không làm thay đổi việc xã hội cần học cách sống chung với virus và các đột biến của nó.

Xuân Lan (theo SCMP)

Xem thêm: