Biến thể Omicron: Những gì đã biết và chưa biết theo chuyên gia
- Lý Nguyên
- •
Sự xuất hiện biến thể mới của COVID-19 (viêm phổi Vũ Hán) ở Nam Phi đã khiến toàn thế giới lo ngại, vì khả năng lây truyền cao và có thể vô hiệu được các loại vắc-xin hiện nay. Hãng tin AP hôm thứ Sáu (26/11) trích dẫn các giải thích của chuyên gia để giới thiệu tình hình liên quan này.
Biến thể mới của COVID-19 ở Nam Phi là gì?
Mới đây, giới khoa học Nam Phi đã phát hiện ra một loại biến thể mới của COVID-19 mà theo họ là nguyên nhân gây số ca nhiễm COVID-19 ở Gauteng gia tăng gần đây, Gauteng là tỉnh đông dân nhất của Nam Phi. Hiện vẫn chưa rõ nguồn gốc của biến thể mới này, nhưng chỉ biết phát hiện lần đầu ở Nam Phi, cũng được tìm thấy ở những du khách đến Bỉ, Botswana, Hồng Kông và Israel.
Bộ trưởng Bộ Y tế Nam Phi Joe Phaahla nói rằng biến thể này có liên quan đến “sự gia tăng theo cấp số nhân” số ca nhiễm trong vài ngày qua, biến thể mới B.1.1.529 vào ngày 26/11 được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đặt tên là Omicron.
Số trường hợp được xác nhận mới ở Nam Phi đang tăng mạnh, từ hơn 200 trường hợp mỗi ngày trong những tuần gần đây lên 2.465 trường hợp vào thứ Năm (25/11). Để giải thích sự gia tăng số ca bệnh, các nhà khoa học đã nghiên cứu các mẫu virus trong vụ dịch và phát hiện ra biến thể mới.
Vào thứ Sáu WHO đã triệu tập một cuộc họp gồm các chuyên gia để đánh giá dữ liệu từ Nam Phi.
Tại sao các nhà khoa học lại lo lắng?
Dường như có một số lượng lớn đột biến trong protein gai của biến thể B.1.1.529, số lượng cao tới khoảng 30, điều này có thể ảnh hưởng đến việc nó dễ dàng lây truyền giữa người.
Sharon Peacock, giáo sư sức khỏe cộng đồng và vi sinh tại Đại học Cambridge, người đứng đầu nghiên cứu giải trình tự gen COVID-19 của Anh, cho biết dữ liệu cho đến nay chỉ ra rằng đột biến trong biến thể mới này là “nhất quán với khả năng lây truyền mạnh”, nhưng người ta vẫn chưa rõ vai trò của nhiều loại đột biến trong đó.
Lawrence Young, một nhà virus học tại Đại học Warwick, nói rằng biến thể này là “phiên bản đột biến nghiêm trọng nhất của loại virus này mà chúng tôi từng thấy”, và điều đáng lo ngại là mặc dù số trường hợp nhiễm loại biến thể này được tìm thấy ở Nam Phi còn ít, nhưng “có vẻ như nó đang lan truyền nhanh chóng”.
Nhà dịch tễ học hàng đầu của Mỹ, tiến sĩ Anthony Fauci nói rằng giới chức Mỹ đã sắp xếp cho ông một cuộc gọi với người đồng cấp ở Nam Phi vào thứ Sáu để tìm hiểu thêm. Ông cũng tuyên bố rằng không có dấu hiệu nào cho thấy biến thể này đã lan sang Mỹ.
Thông tin đã biết và chưa biết
Các nhà khoa học biết về mặt di truyền thì sẽ có thay đổi ở các biến thể mới – bao gồm cả các biến thể Beta và Delta – nhưng họ không biết liệu những thay đổi di truyền này có làm cho biến thể dễ lây truyền hơn hay nguy hiểm hơn hay không.
Các nhà khoa học ở Nam Phi đã nhận thấy sự gia tăng số ca bệnh COVID-19, nhưng không biết liệu nguyên nhân có phải do biến thể mới này hay không. Sẽ mất vài tuần để tìm ra liệu vắc-xin có còn hiệu quả đối với biến thể này không.
Cho đến nay chưa phát hiện dấu hiệu cho thấy biến thể này sẽ gây ra nhiều bệnh nghiêm trọng hơn. Các chuyên gia ở Nam Phi cho biết, giống như các biến thể khác, những người bị nhiễm biến thể này không có bất kỳ triệu chứng đặc biệt nào.
Mặc dù một số thay đổi di truyền trong biến thể mới có vẻ đáng lo ngại, nhưng vẫn chưa rõ liệu chúng có gây ra mối đe dọa lớn đối với sức khỏe cộng đồng hay không.
Francois Balloux, Giám đốc Viện Di truyền học tại Đại học College London, cho biết nếu chỉ dựa vào cấu tạo gen thì không thể xác định được liệu có phải loại biến thể COVID-19 này nguy hiểm hơn hoặc dễ lây lan hơn.
Biến thể mới sinh ra thế nào?
Trong quá trình COVID-19 lây lan thì sẽ đột biến gây ra nhiều biến thể mới, bao gồm cả những biến thể có sự thay đổi gen đáng lo ngại, nguy hiểm cho sinh mạng người bị nhiễm. Các nhà khoa học theo dõi trình tự gen của COVID-19 để tìm các đột biến có thể khiến bệnh dễ lây lan hoặc gây tử vong cao hơn, mà nếu chỉ bằng cách quan sát virus thì không thể xác định được. Họ phải so sánh mô hình bùng phát bệnh với trình tự gen, qua đó có thể mất thời gian để xác định mối quan hệ giữa chúng.
Giáo sư Peacock của Cambridge nói rằng biến thể này có thể đã tiến hóa ở một người nào đó bị nhiễm bệnh mà sau đó cơ thể họ vẫn không thể loại bỏ được virus, tạo cơ hội cho virus tiến hóa về mặt di truyền. Tình huống này tương tự như biến thể alpha phát hiện lần đầu ở Anh xuất hiện thông qua đột biến ở người có hệ thống miễn dịch bị tổn thương.
Một số nước đang áp đặt các hạn chế đi lại do biến thể mới
Kể từ trưa ngày thứ Sáu (26/11), những du khách đến Vương quốc Anh từ Nam Phi, Namibia, Botswana, Lesotho, Eswatini (trước đây là Swaziland) và Zimbabwe sẽ phải tự cách ly trong 10 ngày. Cùng ngày các nước Liên minh châu Âu cũng hành động nhằm ngăn chặn việc đi lại bằng đường hàng không từ Nam Phi.
Ngày 26/11, Tổng thống Joe Biden thông báo Mỹ sẽ cấm hầu hết người từ 8 quốc gia châu Phi nhập cảnh nước này, đồng thời kêu gọi các nước bỏ quyền sở hữu trí tuệ với vắc xin sau sự xuất hiện của biến thể mới Omicron.
Neil Ferguson, một chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại Đại học Imperial College London (Anh), nói rằng trước sự gia tăng nhanh chóng gần đây số trường hợp COVID-19 ở Nam Phi, chính sách hạn chế đi lại từ khu vực này là “rất thận trọng”.
Còn giáo sư Baru của Đại học College London nói rằng nếu biến thể mới được chứng minh là có khả năng lây lan mạnh hơn Delta, nếu vậy các hạn chế mới sẽ không có tác dụng, nhưng các biện pháp này vẫn có thể mang lại thêm thời gian để Vương quốc Anh cải thiện việc tiêm chủng và đưa ra các biện pháp can thiệp khả thi khác.
Tiếp theo là gì?
Hôm thứ Sáu, WHO đã triệu tập một nhóm chuyên gia để chỉ định biến thể mới là biến thể “cần quan tâm” (variant of concern), biến thể này lấy chữ cái “Omicron” trong bảng chữ cái Hy Lạp để đặt tên, nhất quán với hệ thống đặt tên vẫn áp dụng.
Cần lưu ý rằng các biến thể “được quan tâm” (variant of interest) hiện nay bao gồm mu và lambda, chúng có những thay đổi di truyền được biết là ảnh hưởng đến khả năng lây nhiễm và mức độ nghiêm trọng của bệnh, và được xác nhận là đã gây nhiễm quần thể nghiêm trọng ở nhiều nước.
Còn các biến thể “cần quan tâm” (variant of concern) bao gồm alpha, beta và delta. Chúng đã được chứng minh có thể lây lan dễ dàng hơn, gây ra nhiều trường hợp bệnh nghiêm trọng hơn hoặc làm giảm hiệu quả của các công cụ hiện có như vắc-xin.
Cho đến nay biến thể delta của COVID-19 vẫn là loại truyền nhiễm mạnh nhất; trong trình tự chia sẻ kho cơ sở dữ liệu công khai lớn nhất thế giới, nó chiếm hơn 99%.
Lý Nguyên, theo AP
Xem thêm:
Từ khóa Dòng sự kiện COVID-19 Biến thể Omicron
