Hôm 11/6, tờ ​​The Times của Anh đã đăng một báo cáo của nhóm điều tra: “Điều gì đã xảy ra trong phòng thí nghiệm Vũ Hán vài tuần trước khi virus corona mới bùng phát?”. Báo cáo cho biết bằng chứng thu được từ các tài liệu bí mật cho thấy, từ trước khi bùng phát đại dịch virus corona mới, các nhà khoa học tại phòng thí nghiệm của Viện Virus học Vũ Hán (Trung Quốc) đã hợp tác với Quân đội Giải phóng Nhân dân nước này, nhằm tạo ra chủng virus đột biến có thể được sử dụng làm vũ khí sinh học, không ngờ là virus lại bị rò rỉ ra khỏi phòng thí nghiệm.

GettyImages 1472720340
Ông Tập Cận Bình tại kỳ họp “lưỡng hội” hôm 11/3/2023 tại Bắc Kinh. (Nguồn: Lintao Zhang/Getty Images)

Theo báo cáo này, virus mới không chỉ bị rò rỉ từ phòng thí nghiệm mà còn được chế tạo bởi phòng thí nghiệm. Lượng thông tin từ báo cáo này là rất lớn. Trong đó có không ít thông tin là lần đầu tiên tiết lộ. Ví dụ, báo cáo đề cập rằng bệnh nhân số 0 của virus corona mới là một nhà nghiên cứu trong phòng thí nghiệm, đề cập đến cái chết kỳ lạ của Châu Dục Sâm (Zhou Yusen), một nhà khoa học quân sự, người đầu tiên phát triển vắc-xin virus corona mới, và đề cập rằng ngay từ ngày 19/11/2019, ông Tập Cận Bình đã đưa ra “chỉ thị miệng và văn bản quan trọng” về “tình hình phức tạp và nghiêm trọng” của dịch bệnh virus corona mới.

Ngay từ khi mới bắt đầu bùng phát dịch bệnh virus corona mới, một số nhà khoa học đã chỉ ra rằng virus có lẽ đã được tổng hợp nhân tạo. Bởi vì so với các loại virus corona khác có liên quan đến SARS, virus corona mới (SARS-CoV-2) có một đặc điểm chính là có một vị trí phân cắt furin duy nhất trong gai của nó (furin cleavage sites, viết tắt: FCS). Cho đến nay, không có loại virus corona tự nhiên nào liên quan đến SARS được phát hiện có thứ này. Vị trí phân cắt furin này giống như một chiếc chìa khóa chính cho phép virus dễ dàng xâm nhập vào tế bào, khiến nó lây nhiễm và gây bệnh. Sau đó, một số nhà khoa học đã làm thí nghiệm và phát hiện ra rằng vị trí phân cắt furin này không thể được tạo ra thông qua quá trình tiến hóa tự nhiên. Báo cáo của nhóm điều tra chuyên sâu cho biết, vị trí phân cắt furin đã được thêm vào bởi các nhà khoa học Trung Quốc.

Hơn nữa, ngay khi bắt đầu bùng phát dịch bệnh, truyền thông nhà nước Trung Quốc đã đưa tin rằng một chuyên gia vũ khí sinh hóa và Thiếu tướng Trần Vi (Chen Wei) của quân đội Giải phóng quân đã đến Vũ Hán để tiếp quản phòng thí nghiệm của Viện Virus học Vũ Hán. Bản thân điều này khiến mọi người nghi ngờ rằng những gì xảy ra trong phòng thí nghiệm của Viện Virus học Vũ Hán có liên quan đến quân đội và loại virus corona mới có liên quan đến việc phát triển vũ khí sinh học và hóa học. Báo cáo của nhóm phân tích chứng thực thêm phán đoán này.

Như một chuyên gia đã nói, nếu các bằng chứng hiện có được đưa ra tòa, thẩm phán sẽ có thể đưa ra phán quyết rằng virus corona mới được tổng hợp nhân tạo và rò rỉ từ phòng thí nghiệm. Vấn đề nghiêm trọng hơn là Chính phủ Trung Quốc đã cố tình che đậy sự thật ngay từ đầu. Nếu sau khi phát hiện rò rỉ virus, Chính phủ Trung Quốc kịp thời kích hoạt cơ chế ứng phó khẩn cấp tầm cỡ thế giới mà Trung Quốc đã tốn nhiều công sức thiết lập sau sự cố SARS, thì dịch bệnh hoàn toàn có thể bị dập tắt ngay từ trạng thái manh nha. Thậm chí, dựa trên những thông tin do truyền thông nhà nước Trung Quốc đưa ra, có thể phán đoán và nhận định rằng ông Tập Cận Bình, Tổng bí thư ĐCSTQ, người “đích thân chỉ huy, đích thân triển khai” [công tác phòng chống dịch], chính là người phải chịu trách nhiệm đầu tiên về thảm họa toàn cầu này. Chúng ta phải quy trách nhiệm cho Tập Cận Bình.

Cách đây 20 năm, tại cuộc gặp không chính thức của các nhà lãnh đạo APEC tổ chức tại Bangkok, Thái Lan vào ngày 21/10/2003, một phóng viên của hãng tin AFP đã hỏi ông Hồ Cẩm Đào (khi đó là Tổng Bí thư ĐCSTQ), rằng điều gì làm ông hao tổn tâm trí nhất, ông Hồ đã trả lời rất thẳng thắn: “SARS”. Ông nói: “Khi hàng ngàn đồng bào bị dịch SARS đe dọa, khi hàng trăm đồng bào chết vì dịch bệnh này, với tư cách là người lãnh đạo của quốc gia, lòng tôi như lửa đốt, nếu không ngăn chặn dịch bệnh một cách hiệu quả, khiến cho nó lan rộng, thậm chí lan sang cộng đồng quốc tế, vậy thì với tư cách là người lãnh đạo của Trung Quốc, chúng tôi có lỗi với 1,3 tỷ người dân Trung Quốc, và cũng có lỗi với người dân của tất cả các nước trên thế giới.” Đại dịch virus corona mới nguy hiểm gấp hàng chục ngàn, gấp trăm ngàn lần dịch SARS, vậy ông Tập Cận Bình nên phải bị tội gì?

Việc đề xuất truy cứu trách nhiệm của ông Tập Cận Bình là có đủ cơ sở pháp lý. Trung Quốc là một nước cam kết Điều lệ Y tế Quốc tế, điều lệ này yêu cầu các quốc gia thành viên phải thông báo kịp thời và hiệu quả cho WHO các trường hợp khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng gây quan ngại quốc tế có thể phát sinh ở quốc gia của họ. Việc không thực hiện nghĩa vụ này, sẽ dẫn đến các vấn đề liên quan đến trách nhiệm của nhà nước, sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng với quốc gia bị tổn thương, có thể dẫn đến việc các quốc gia bị ảnh hưởng yêu cầu quốc gia gây ra sự cố đó chịu trách nhiệm. 

Điều 6 của Điều lệ Y tế Quốc tế quy định rõ nghĩa vụ của các bên tham gia ký kết. Chính phủ Trung Quốc đã vi phạm nghiêm trọng Điều lệ Y tế Quốc tế và không thực hiện nghĩa vụ của mình. Việc các quốc gia bị thiệt hại và bị ảnh hưởng truy cứu trách nhiệm của Chính phủ Trung Quốc là hoàn toàn hợp pháp và có đủ cơ sở pháp lý.

Thật không may, giống như nhiều điều ước và điều lệ quốc tế khác, Điều lệ Y tế Quốc tế thiếu tính thực thi, đặc biệt là tính cưỡng chế thực thi. Nếu một quốc gia đã vi phạm nghiêm trọng một hiệp ước hoặc điều lệ như bỏ qua hoặc từ chối công nhận nó, thì ai có khả năng buộc chính phủ của quốc gia đó phải thừa nhận sai lầm của mình và chịu trách nhiệm? Không hề có. Nhất là đối với các nước lớn lại càng ít lực chế tài. Tuy nhiên, chúng ta phải thể hiện rõ lập trường kiên định của mình để buộc Chính phủ Trung Quốc phải chịu trách nhiệm và ông Tập Cận Bình phải chịu trách nhiệm. Ít nhất là một tuyên án đạo đức.

Hồ Bình
(Bài viết thể hiện lập trường và quan điểm riêng của cá nhân tác giả, được đăng trên RFA tiếng Trung.)