Trung Đông trong thời khắc cao trào nhạy cảm sau cái chết của thủ lĩnh Hamas Haniyeh

Mộc Vệ
•
Thứ Sáu, 02/08/2024

Ngày 31/7, thủ lĩnh Haniyeh của tổ chức Hamas tại Palestine đã thiệt mạng trong cuộc không kích khi ông này đang ở Iran. Hamas cáo buộc Israel đứng đằng sau vụ tấn công. Liên quan đến vụ việc, Lãnh đạo tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei thề sẽ trả đũa, có thông tin cho rằng ông Khamenei đã ra lệnh tấn công trực tiếp Israel trong cuộc họp khẩn cấp hôm 31/7.

Ayatollah Ali Khamenei image — Lãnh đạo tối cao của Iran, ông Ayatollah Ali Khamenei, hôm 10/10/2023. (Ảnh chụp màn hình video)

Theo các nguồn tin, 3 quan chức Iran tiết lộ rằng ngay sau khi ông Haniyeh bị giết, ông Khamenei đã ra lệnh “tấn công trực tiếp vào Israel” tại cuộc họp khẩn cấp của Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao nước này tổ chức vào sáng ngày 31/7. Ông Khamenei cũng nhấn mạnh qua tuyên bố cùng ngày rằng ông Haniyeh là một “vị khách quý” đã tử vì đạo trên đất Iran, và Israel phải trả nợ máu về vấn đề này.

Hamas xác nhận ông Haniyeh đã thiệt mạng trong một cuộc không kích ở thủ đô Iran. Israel không xác nhận cũng không phủ nhận điều này.

Theo Reuters, Ngoại trưởng Mỹ Blinken cho biết trong một cuộc phỏng vấn hôm thứ Tư rằng Mỹ không biết và không liên quan đến việc này. Ông Blinken cũng nhấn mạnh, điều quan trọng nhất đối với Mỹ lúc này là thúc đẩy lệnh ngừng bắn và cho phép các con tin trở về nhà an toàn, Washington sẽ cố gắng đạt được mục tiêu này.

Tin đồn bị trúng tên lửa

Trợ tá của ông Haniyeh là Khalil al-Hayya dẫn lời các nhân chứng tại cuộc họp báo ngày 31/7 cho biết, ông Haniyeh thiệt mạng sau khi bị tên lửa “trực tiếp” bắn trúng, đến mức cửa ra vào, cửa sổ và các bức tường nơi ông Haniyeh ở đã bị phá hủy.

Cơ quan truyền thông Al Hadath của Ả Rập Saudi đưa tin rằng ông Haniyeh đã bị trúng cả một tên lửa bắn vào khoảng 2h sáng. Hãng thông tấn Fars của Iran cũng cho biết ông Haniyeh bị thiệt mạng vì trúng tên lửa khi đang ở trong một khu nhà dành cho cựu chiến binh ở phía bắc Tehran.

Thông tin chi tiết về vụ ám sát ông Haniyeh vẫn chưa được công bố, dù các nguồn tin đều chỉ ra do trúng tên lửa, nhưng không thấy đề cập có vụ nổ hoặc oanh tạc. Vấn đề này khiến liên tưởng đến vào năm 2022 quân đội Mỹ dùng Hellfire tiêu diệt thủ lĩnh Ayman al-Zawahri của Al Qaeda, qua đó giúp giảm đáng kể khả năng xảy ra thương vong khác. Washington không xác nhận mẫu nào được sử dụng, nhưng các chuyên gia chống khủng bố nhất trí tin rằng rất có thể đó là R9X Hellfire cực kỳ bí mật, còn được mệnh danh là “Tên lửa Ninja”.

Theo hãng tin AP, ban đầu vào những năm 1980 Hellfire được thiết kế như một tên lửa chống tăng. Loại vũ khí dẫn đường chính xác này có thể được lắp đặt trên trực thăng hoặc máy bay không người lái, được quân đội cũng như các cơ quan tình báo Mỹ sử dụng để nhắm mục tiêu chính xác vào các mục tiêu ở Iraq, Afghanistan, Yemen…, giảm đáng kể thương vong của thường dân vô tội.

Nhà phân tích Ryan Brobst tại Tổ chức Bảo vệ Dân chủ ở Washington cho biết, tên lửa Hellfire chỉ nhằm mục đích đủ phá hủy các mục tiêu như ô tô và tòa nhà mà không tàn phá trên một phạm vi lớn hơn khiến dân thường chịu tai họa lây.

Israel và Iran bên bờ vực chiến tranh

Cái chết của ông Haniyeh đã đưa Trung Đông đến bờ vực của một cuộc chiến tranh toàn diện. Đại sứ Iran tại Liên Hợp Quốc Amir Saeid Iravani gọi vụ ám sát Haniyeh là “tội ác ghê tởm”. Ông cũng mô tả hành động của Israel là “hành động khủng bố”, theo đó cũng lên án Mỹ vì những hành động liên quan như vậy phải được chính quyền Mỹ chấp thuận.

Đại sứ Israel tại Liên Hợp Quốc là Gilad Erdan cáo buộc rằng các nhà lãnh đạo Iran hiện đang nỗ lực nhằm chấm dứt đất nước Israel và dân tộc Do Thái.

Căng thẳng ở Trung Đông tiếp tục gia tăng khiến các hãng hàng không của Mỹ như United Airlines và Delta Air Lines phải thông báo tạm dừng các chuyến bay tới Israel. Trước đó vào tháng 10/2023 Hamas đã phát động cuộc tấn công quy mô lớn vào Israel khiến Israel phải đáp trả, sau đó United Airlines cũng tuyên bố tạm dừng các chuyến bay đến Tel Aviv cho đến tháng 6 năm nay. Hiện nay trong bối cảnh Iran đe dọa trả đũa, công ty một lần nữa tuyên bố tạm dừng các chuyến bay, chờ quyết định tiếp theo sau khi đánh giá tình hình.

Nhiều hãng hàng không tạm dừng các chuyến bay tới Israel

Israel trong tình trạng ‘cảnh giác cao’

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu hôm thứ Năm (1/8) cho biết Israel đang trong tình trạng cảnh giác cao độ và sẵn sàng ứng phó với mọi tình huống.

Reuters đưa tin, ông Netanyahu hôm thứ Năm (1/8) cho biết Iran và các đồng minh đang thảo luận về khả năng trả đũa sau cái chết của thủ lĩnh Hamas và chỉ huy quân sự của Hezbollah. Ông Netanyahu nói thêm: “Chúng tôi đưa ra cái giá phải trả cao nhất cho bất kỳ hành động xâm lược nào đối với chúng tôi, bất kể nguồn gốc từ đâu”.

Hezbollah: “Phản ứng là tất yếu”

Lãnh đạo Hezbollah tại Lebanon là Hassan Nasrallah đã đe dọa trong một bài phát biểu hôm thứ Năm rằng đáp trả của Hezbollah về vụ ám sát thủ lĩnh Hamas Haniyeh là “phản ứng không thể tránh khỏi”; “Israel không biết họ đã vượt qua ranh giới đỏ nào”…

Hamas cũng đã cam kết trả thù cho thủ lĩnh của họ. Nhà lãnh đạo Palestine Khalil Haya cảnh báo tại tang lễ của Haniyeh ở Tehran hôm thứ Năm rằng người Palestine “sẽ truy đuổi Israel cho đến khi nước này bị nhổ khỏi đất Palestine”.

AFP dẫn lời các nhà phân tích cho biết, sau các cuộc tấn công của Israel vào Hamas và Hezbollah thì Iran và các tổ chức đồng minh ở Trung Đông đang tham vấn về phản ứng phối hợp chống lại Israel, nhưng phản ứng của họ nên thận trọng để tránh xung đột trong khu vực.

Theo một nguồn tin thân cận với Hezbollah của Lebanon, các quan chức Iran và đại diện của các nhóm liên minh với Lebanon tập trung tại một cuộc họp ở Tehran vào thứ Tư để thống nhất lập trường của họ. Nguồn tin yêu cầu giấu tên cho biết thêm: “Hai kịch bản đã được đề cập, hoặc Iran và các đồng minh phản ứng đồng thời hoặc các bên phản ứng theo cách đan xen nhau”.

Lãnh đạo tối cao Iran là Ayatollah Ali Khamenei hôm thứ Tư tuyên bố sẽ “trừng phạt nghiêm khắc” đối với Israel – nước bị cáo buộc giết chết thủ lĩnh Hamas của Palestine Haniyeh ở Tehran cùng ngày.

“Nỗ lực để tránh chiến tranh, đồng thời kiềm chế Israel”

AFP đưa tin, các đồng minh của Iran như Hamas và Hezbollah được Iran gọi là “trục” kháng chiến với Israel.

Tại Iraq, một lãnh đạo của Phong trào Kháng chiến Hồi giáo thân Iran nói với AFP rằng lựa chọn khả dĩ nhất là “Iran huy động lực lượng từ Iraq, Yemen và Syria để tiến hành một cuộc phản công nhằm vào các mục tiêu quân sự của Israel”. Phong trào Kháng chiến Hồi giáo ở Iraq vài tháng qua đã không ngừng tuyên bố tấn công Israel bằng máy bay không người lái và tên lửa.

Một số nhà phân tích cho rằng Iran và những nước ủng hộ nước này nên thận trọng trong các phản ứng để tránh kích động một cuộc chiến tranh khu vực mà họ cũng không muốn xảy ra. Chuyên gia về Hezbollah là Amal Saad cho rằng: “Iran và Hezbollah cũng không muốn chơi trò chơi của Netanyahu, như vậy cung cấp cho ông ấy mồi nhử hoặc cái cớ cần thiết để lôi kéo Mỹ vào cuộc chiến. Họ sẽ nỗ lực tránh chiến tranh, đồng thời mạnh mẽ kiềm chế Israel”.

Hôm thứ Năm, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken kêu gọi “tất cả các bên” ở Trung Đông giảm căng thẳng để tránh leo thang xung đột.

Nhà khoa học chính trị và chuyên gia các vấn đề quốc tế Ahmed Zaidabadi nói với AFP rằng Iran “dự kiến sẽ có phản ứng mạnh mẽ hơn” so với vụ tấn công ngày 13/4. Khi đó, Iran đã tiến hành một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái và tên lửa với mức độ mạnh mẽ chưa từng có vào lãnh thổ Israel – để trả đũa vụ Israel ngày 1/4 tấn công lãnh sự quán Iran ở Damascus.