Vụ Jimmy Kimmel liên quan đến ‘tự do thị trường’, không phải ‘tự do ngôn luận’ – Chuyên gia

Bảo Minh
•
Chủ Nhật, 21/09/2025

Chương trình talk show đêm khuya “Jimmy Kimmel Live!” bị “tạm ngừng vô thời hạn”, đã làm dấy lên cuộc tranh luận về quyền tự do ngôn luận. Tuy nhiên, Tu chính án thứ nhất của Hiến pháp Mỹ chỉ giới hạn quyền lực của chính phủ (liên bang, tiểu bang và địa phương), không áp dụng cho cá nhân hay doanh nghiệp tư nhân. Một số nhà bình luận kỳ cựu cho rằng đây không phải là vấn đề về tự do ngôn luận, mà là quyết định dựa trên nguyên tắc thị trường tự do của đài truyền hình.

Ngày 19/9, nhà bình luận truyền thông và cây bút chuyên mục Joe Concha phát biểu trên chương trình của Fox News rằng việc đài ABC quyết định “tạm ngừng vô thời hạn” chương trình “Jimmy Kimmel Live!” không liên quan gì đến tự do ngôn luận, mà đơn giản là vấn đề của thị trường tự do – chương trình không còn được ưa chuộng hoặc làm ảnh hưởng hình ảnh của đài thì tự nhiên bị gỡ bỏ.

Ông Concha cho rằng Jimmy Kimmel tất nhiên vẫn được hưởng quyền tự do ngôn luận, ông ta vẫn có thể nói những gì mình muốn – chỉ là ABC và Disney hiện không muốn trả 5 hay 6 triệu USD mỗi năm để ông ta nói nữa.

“Tự do ngôn luận” chỉ áp dụng cho chính phủ

Người dẫn chương trình của Fox đã nhấn mạnh trước khi Concha phát biểu: cần làm rõ lại rằng “tự do ngôn luận” là quyền hạn chế chính phủ, chứ không áp dụng cho các công ty tư nhân. Tu chính án thứ nhất của Hiến pháp Mỹ, ra đời năm 1791 và là một phần của Tuyên ngôn Nhân quyền (Bill of Rights), quy định Quốc hội không được ban hành luật nào thiết lập quốc giáo hoặc cấm đoán tôn giáo, không được tước bỏ quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, quyền hội họp ôn hòa và quyền kiến nghị chính phủ.

Trong phần mở đầu chương trình ngày 15/9, ông Kimmel đã đề cập đến vụ anh Charlie Kirk – một nhà hoạt động bảo thủ – bị ám sát, và chỉ trích phong trào MAGA (Make America Great Again), cho rằng họ đã cố gắng tách biệt với nghi phạm Tyler Robinson sau khi hắn ta bị bắt, đồng thời “lợi dụng vụ việc để giành điểm chính trị”.

Concha chỉ trích Kimmel vì đưa ra “những lời dối trá đến mức kinh tởm”. Ông cũng đặt ra một số câu hỏi phản bác những người lấy lý do “vi phạm tự do ngôn luận” để bênh vực Kimmel, ví dụ: phát ngôn của ông ta có làm tổn hại hình ảnh của ABC và Disney hay không?

Theo Concha, đối với ABC, Disney, Nexstar hay tập đoàn truyền hình Sinclair, những phát biểu không phù hợp của ông Kimmel hôm 15/9 về kẻ sát hại anh Kirk chính là “giọt nước tràn ly”.

Kimmel chưa xin lỗi

Người dẫn chương trình Jesse Watters của chương trình “Jesse Watters Primetime” (phát sóng ngày 19/9) cũng đề cập đến vấn đề này. Ông cho biết đã có người đến biểu tình bên ngoài đài ABC vì chương trình của Kimmel bị tạm ngừng, nhưng chỉ có khoảng 30 người tham gia. Ông cũng dẫn ví dụ về dân biểu bang California Eric Swalwell đã lên tiếng ủng hộ Kimmel, nhưng bức ảnh do ông này đăng lên cho thấy số người ủng hộ rất ít ỏi.

Trong khi đó, nhiều nơi trên nước Mỹ đã tổ chức các buổi thắp nến tưởng niệm anh Charlie Kirk. Tối ngày 18/9 tại Boston, hàng ngàn người đã tham gia buổi lễ, nhiều người cầm nến hoặc biểu ngữ đứng im mặc niệm, nhiều người cùng hô vang “USA! Charlie!” để tưởng nhớ anh – người đã có đóng góp lớn cho phong trào bảo thủ và tự do ngôn luận thực sự.

Watters nhận định rằng phát ngôn của Kimmel hôm 15/9 không phải là “một trò đùa”, mà là “sự dối trá trắng trợn” về vấn đề bạo lực súng đạn. Tuy nhiên, ông nói thêm rằng Kimmel hoàn toàn có thể lựa chọn xin lỗi công khai để cứu vãn hình ảnh, chỉ là ông không muốn làm như vậy – đó là lựa chọn của ông ta.

Watters cũng phát lại một đoạn clip cũ, trong đó Kimmel nói rằng mình lớn lên trong một gia đình Công giáo và được dạy rằng khi làm sai phải xin tha thứ – và sẽ được tha thứ. Nhưng đến thời điểm phát sóng, ông ấy vẫn chưa công khai xin lỗi về những phát ngôn gây tranh cãi.

Ông Watters cũng nhắc đến chương trình “The Tonight Show Starring Jimmy Fallon” trên NBC – nơi Jimmy Fallon đã lên tiếng ủng hộ Kimmel trong vụ việc này.

Bà Kamala Harris chỉ trích chính quyền Trump

Cựu Phó Tổng thống Kamala Harris đã lên tiếng về quyết định của Disney khi ngừng phát sóng chương trình “Jimmy Kimmel Live!” của ABC “vô thời hạn”, bảo vệ ông Kimmel và chỉ trích hành động mà bà gọi là “lạm dụng quyền lực trắng trợn” của chính quyền Trump.

“Những gì chúng ta đang chứng kiến là một sự lạm dụng quyền lực trắng trợn. Chính quyền này đang tấn công những người chỉ trích và sử dụng nỗi sợ hãi như một vũ khí để bịt miệng bất kỳ ai lên tiếng. Các tập đoàn truyền thông — từ truyền hình đến báo chí — đang đầu hàng trước những lời đe dọa này”, bà Harris viết trên X về việc đình chỉ chương trình của ông Kimmel. “Chúng ta không thể im lặng hay chủ quan trước cuộc tấn công trực diện này vào quyền tự do ngôn luận. Chúng ta, những người dân, xứng đáng được hưởng điều tốt đẹp hơn”.

Tuy nhiên nhiều người dùng X, bao gồm cả tỷ phú công nghệ Elon Musk, chủ sở hữu nền tảng này, đã nhanh chóng chỉ ra những tuyên bố trước đây của bà Harris và một số người cho rằng họ có vẻ ủng hộ kiểm duyệt.

Ông Musk đã nhắc lại một dòng tweet năm 2019 của bà Harris khi ông Trump đang phục vụ nhiệm kỳ đầu tiên. Harris, lúc đó là thượng nghị sĩ Hoa Kỳ đại diện cho California, đang tranh cử phó tổng thống khi bà đăng bài trên X, nay là Twitter.

“Nói thật nhé, tài khoản Twitter của @realDonaldTrump nên bị đình chỉ”, bà viết vào ngày 30/9/2019.

Ông Musk đã đăng lại tin nhắn vào thứ Sáu (19/9), kèm theo biểu tượng cảm xúc khuôn mặt đang suy nghĩ.

Phản ứng của các bên

Khi ABC tuyên bố “tạm ngừng vô thời hạn” chương trình của Kimmel, Tổng thống Trump đang có chuyến thăm nước Anh. Ông đã đăng trên nền tảng Truth Social, khen ngợi ABC “cuối cùng cũng có dũng khí làm điều đúng đắn”, và còn kêu gọi NBC nên hủy cả chương trình của Jimmy Fallon và Seth Meyers, cho rằng 2 người dẫn chương trình đó cũng rất “thất bại”.

Ngày 18/9, ông Trump phát biểu với báo chí tại London rằng ABC không ngừng chương trình của Kimmel vì phát ngôn chính trị, mà vì… “rating quá tệ”.

Tuy nhiên, đã có nhiều câu hỏi về vai trò của Ủy ban Truyền thông Liên bang (FCC) trong việc đình chỉ chương trình này. Những người đặt câu hỏi về động thái này đến từ cả hai phía, với Thượng nghị sĩ Ted Cruz, Đảng Cộng hòa-Texas, cảnh báo phe bảo thủ rằng họ “sẽ hối hận” vì đã tạo ra tiền lệ.

“Điều ông ta (Chủ tịch FCC Brendan Carr) nói là Jimmy Kimmel đã nói dối. Đúng vậy, ông ta đã nói dối, và nói dối người dân Mỹ không vì lợi ích cộng đồng”, ông Cruz nói trong một tập podcast của mình. “Ông ta (Carr) đe dọa thẳng thừng rằng, ‘Chúng tôi sẽ hủy giấy phép của ABC News. Chúng tôi sẽ cho ông ta ngừng phát sóng, để ABC không thể phát sóng nữa’… Ông ta đe dọa như vậy.”

Chủ tịch FCC Brendan Carr đã tham gia cùng Sean Hannity của Fox News vào ngày 17/9, ngày lệnh đình chỉ được công bố, và bảo vệ động thái này.

“Các đài truyền hình khác với bất kỳ hình thức truyền thông nào khác”, ông nói, đồng thời chỉ ra các nhóm liên kết như Nexstar và Sinclair đã tuyên bố họ sẽ không phát sóng “Jimmy Kimmel Live!” nữa. Ông lập luận rằng các đài truyền hình địa phương đã hành động đúng đắn, cho biết họ đang “đứng lên để phục vụ lợi ích của cộng đồng”.

“Trong những năm qua, FCC đã không thực thi nghĩa vụ vì lợi ích công cộng đó”, ông nói. “Tôi không nghĩ đất nước chúng ta sẽ tốt đẹp hơn nếu làm vậy”.

Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt nói với Fox News vào thứ Bảy (20/9) rằng quyết định “sa thải Jimmy Kimmel và hủy chương trình của ông đến từ các giám đốc điều hành tại ABC”.

“Chuyện đó đã được báo cáo rồi,” cô Leavitt nói. “Và tôi có thể đảm bảo với các bạn rằng nó không đến từ Nhà Trắng, và cũng không hề có áp lực nào từ phía Tổng thống Hoa Kỳ.”

Học giả về tư tưởng phổ quát Mỹ và nhà truyền thông kỳ cựu Fang Wei viết trên nền tảng X:

“Jimmy Fallon, Jimmy Kimmel và Stephen Colbert là 3 talk show đêm khuya có ảnh hưởng lớn của truyền thông cánh tả Mỹ. Nếu cả 3 biến mất, thì sức mạnh truyền thông của phe cánh tả sẽ suy giảm nghiêm trọng. Vụ ám sát anh Charlie Kirk đang tạo ra hiệu ứng phản tác động mạnh mẽ trong chính trị và truyền thông Mỹ.”

Trong vụ việc liên quan đến anh Charlie Kirk, nội bộ Đảng Dân chủ cũng bộc lộ sự chia rẽ. Ngày 19/9, Hạ viện Mỹ đã thông qua một nghị quyết vinh danh anh và lên án bạo lực chính trị với sự ủng hộ của 215 nghị sĩ Cộng hòa và 95 nghị sĩ Dân chủ. Ngoài 95 phiếu thuận của phe Dân chủ, có 38 người bỏ phiếu trắng, và 58 người phản đối.

3 lãnh đạo cao nhất của Đảng Dân chủ tại Hạ viện – Hakeem Jeffries (Lãnh đạo Thiểu số), Katherine Clark (Whip) và Pete Aguilar (Chủ tịch Caucus) – đều ủng hộ nghị quyết này.