Economist: Ông Tập Cận Bình bí mật lập kho dự trữ vật tư chiến lược

Lý Chính Hâm
•
Chủ Nhật, 28/07/2024

Tạp chí Economist của Anh tiết lộ, chính quyền Tập Cận Bình đã bí mật dự trữ một lượng lớn vật tư, dường như đang chuẩn bị cho một nền kinh tế thời chiến, đặc biệt là sau cuộc bầu cử Mỹ các tuyến đường cung cấp trọng điểm sang Trung Quốc có thể bị cắt đứt. Một số nhà kinh tế chỉ ra rằng ngành công nghiệp quân sự Trung Quốc là điểm tăng trưởng trong tương lai, và nền kinh tế Trung Quốc sẽ giống như Liên Xô cũ.

GettyImages 2059265003 — Ngày 8/3/2024, ông Tập Cận Bình tại Đại hội Nhân đại toàn quốc (Ảnh: Pedro Pardo/AFP via Getty Images)

Vì sao ông Tập xây dựng kho dự trữ vật tư bí mật?

Tạp chí The Economist của Anh đăng bài viết “Vì sao Tập Cận Bình lại lập kho dự trữ vật tư bí mật?” (link gốc) chỉ ra rằng chính quyền Tập Cận Bình dường như đang nhanh chóng tích trữ các nguyên liệu như thực phẩm, kim loại và năng lượng, hơn nữa còn nhập khẩu những nguyên liệu này vào thời điểm giá cả của chúng đắt đỏ. Động thái này không chỉ có khả năng thúc đẩy lạm phát, mà còn cho thấy chính quyền đang chuẩn bị để tồn tại trong một cuộc xung đột kéo dài, đặc biệt là trong bối cảnh lo ngại rằng các tuyến đường cung cấp chính đến Trung Quốc có thể bị cắt đứt sau cuộc bầu cử Mỹ.

Bài viết chỉ ra rằng nền kinh tế Trung Quốc đã gặp khó khăn do quản lý kém và khủng hoảng bất động sản trong những năm gần đây, khiến chính quyền Tập Cận Bình muốn loại bỏ các ngành sử dụng nhiều tài nguyên. Tuy nhiên, dữ liệu cho thấy nhập khẩu nhiều mặt hàng khác nhau của Trung Quốc đã tăng 16% trong năm ngoái.

Theo ước tính của ngân hàng đầu tư Panmure Liberum của Anh, tùy thuộc vào mặt hàng, lượng tồn kho tích lũy của Trung Quốc kể từ năm 2018 đến nay đủ để đáp ứng ít nhất 35% đến 133% nhu cầu hàng năm.

Ông Gabriel Collins, cựu chuyên gia phân tích của Bộ Quốc phòng Mỹ, tin rằng việc so sánh hành vi tích trữ của Trung Quốc với việc xây dựng quân đội của nước này là rất đáng lo ngại.

Bài viết chỉ ra rằng Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc đã ngừng công bố dữ liệu tồn kho của nhiều mặt hàng. Tuy nhiên, theo dự báo của Bộ Nông nghiệp Mỹ, dự trữ lúa mì và ngô của Trung Quốc sẽ lần lượt chiếm 51% và 67% thế giới vào cuối niên vụ năm nay, tăng từ 5 đến 10 điểm phần trăm so với năm 2018. Tồn kho đậu nành, mặt hàng nông sản nhập khẩu lớn nhất của Trung Quốc, cũng tăng gấp đôi kể từ năm 2018 và dự kiến sẽ đạt 42 triệu tấn vào cuối mùa năm nay.

Trữ lượng dầu thô của Trung Quốc đã tăng từ 1,7 tỷ thùng lên 2 tỷ thùng kể từ năm 2020. Theo ước tính của công ty nghiên cứu Rapidan Energy Group của Mỹ, tồn kho dầu thô của Trung Quốc đã tăng trung bình 900.000 thùng/ngày kể từ đầu năm nay, đưa lượng tồn kho của Trung Quốc lên gần 1,3 tỷ thùng, tương đương với nhu cầu nhập khẩu trong 115 ngày. Các trung tâm lưu trữ khí đốt tự nhiên dưới lòng đất của Trung Quốc đã tăng gấp 6 lần từ năm 2010 đến năm 2020, đạt 15 tỷ mét khối và mục tiêu là đạt 55 tỷ mét khối vào năm tới.

Ngân hàng đầu tư quốc tế JP Morgan dự đoán rằng nếu hơn chục nhóm bể chứa khí đốt tự nhiên hóa lỏng dọc bờ biển Trung Quốc được bổ sung, tổng trữ lượng khí đốt tự nhiên của nước này sẽ đạt 85 tỷ mét khối vào năm 2030. Tính đến mùa xuân năm 2024, Trung Quốc đã dự trữ 25 tỷ mét khối khí đốt tự nhiên, tương đương với 23 ngày tiêu thụ và con số này sẽ đạt 28 ngày vào năm 2030, gần gấp đôi so với 15 ngày của 5 năm trước.

Theo phân tích của The Economist, mặc dù Trung Quốc là trung tâm luyện chế nhiều kim loại trên thế giới nhưng hầu hết nguyên liệu thô mà nước này cần đều phụ thuộc vào nhập khẩu. Về năng lượng, Trung Quốc dù có lượng than lớn nhưng vẫn không đủ đáp ứng nhu cầu trong nước, phải nhập khẩu 40% khí đốt tự nhiên và 70% dầu thô. Kể từ năm 2000, nhu cầu lương thực cũng tăng từ chủ yếu là sản xuất trong nước lên cần nhập khẩu hơn 1/3.

Sau khi Liên Xô sụp đổ, Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) nhận ra điều này và bắt đầu xây dựng các kho dự trữ chiến lược về lương thực và khoáng sản liên quan đến quốc phòng vào cuối Chiến tranh Lạnh, đồng thời bổ sung thêm trữ lượng dầu và kim loại công nghiệp ở thời kỳ đỉnh cao của sự bùng nổ kinh tế.

Ông Putin phát động chiến tranh có lẽ đã khiến ông Tập cảm thấy cần chuẩn bị trước

Vào năm 2024, chi tiêu quân sự của Nga sẽ đạt 10,8 nghìn tỷ rúp (khoảng 106 tỷ euro). Theo tính toán của Reuters, số tiền này tương đương gần 40% ngân sách nhà nước Nga. Số liệu của AFP cho thấy, thâm hụt ngân sách của Nga năm nay dự kiến vào khoảng 17 tỷ euro, chiếm khoảng 0,9% GDP nước này. Chiến tranh Nga – Ukraine đang bắt đầu ảnh hưởng đến nguồn tiền của nhà nước, ông Putin đang thực hiện các bước để tìm kiếm nguồn thu mới.

Kể từ khi chiến tranh Nga – Ukraine bùng nổ toàn diện, tốc độ tăng trưởng kinh tế thời chiến của Nga rất đáng kể. Cơ quan Thống kê Nhà nước Nga ước tính, tốc độ tăng trưởng GDP trong quý 1 năm 2024 là 5,4%. Tuy nhiên, điều này chủ yếu là do vai trò của nền kinh tế công nghiệp quân sự trong việc thúc đẩy tăng trưởng, đồng thời tác động bên trong do phát động chiến tranh cũng đang đẩy nhanh lạm phát.

Truyền thông Nga phân tích cho rằng tỷ lệ chiết khấu cao của Ngân hàng Trung ương Nga đã dẫn đến lãi suất cho vay thương mại và tư nhân cao, hạn chế đầu tư vào nền kinh tế thực. Trong tài chính, chiết khấu là quy trình xác định giá trị hiện tại của một lượng tiền tệ tại một thời điểm trong tương lai và việc thanh toán tiền dựa trên cơ sở các tính toán giá trị thời gian của tiền tệ.

Ngoài ra, thâm hụt ngân sách của Nga ngày càng gia tăng: Trong hai tháng đầu năm 2024, Nga đã cạn kiệt mức thâm hụt theo kế hoạch cho cả năm. Kể từ khi chiến tranh bùng nổ, quỹ dự trữ tài sản quốc gia của Nga đã giảm khoảng một nửa.

Ông Tập cho rằng các loại sự cố “thiên nga đen” và “tê giác xám” có thể xảy ra bất cứ lúc nào

Cơ quan truyền thông chính thức của ĐCSTQ Tân Hoa Xã “đã được phép công bố” lời giải thích của ông Tập Cận Bình về “Quyết định của Ban Chấp hành Trung ương ĐCSTQ về việc tiếp tục cải cách sâu rộng toàn diện và thúc đẩy hiện đại hóa kiểu Trung Quốc” (gọi tắt là Quyết định) vào ngày 21/7.

Ngoài phần mở đầu và kết luận, nó bao gồm tới 15 phần, được chia thành 3 phần chính và liệt kê 60 mục nội dung xuyên suốt văn bản để sắp xếp các “biện pháp cải cách lớn” trong 5 năm tới. Trong đó, “chú trọng phát huy vai trò chủ đạo của cải cách hệ thống kinh tế”; “chú trọng xây dựng hệ thống, cơ chế hỗ trợ đổi mới toàn diện”; “chú trọng cải cách toàn diện”; chú trọng tăng cường sự lãnh đạo của Đảng về cải cách”, v.v.

Phiên họp toàn thể lần thứ 3 Ban Chấp hành Trung ương ĐCSTQ khóa 20 thu hút nhiều sự quan tâm của dư luận mới đây đã kết thúc tại Bắc Kinh, với tư cách là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, Trung Quốc hiện đang phải đối mặt với những thách thức nghiêm trọng như giảm phát, khủng hoảng bất động sản kéo dài, nợ chính phủ tăng cao, tiêu dùng yếu và tỷ lệ thất nghiệp cao. Tuy nhiên, chính quyền Tập Cận Bình thiếu các biện pháp cải cách thực dụng, thậm chí củng cố quan điểm “đảng lãnh đạo mọi việc”, điều này đã gây ra sự lo ngại từ thế giới bên ngoài.

Một báo cáo của Reuters hôm 21/7 chỉ ra rằng giống như hầu hết các văn bản chính thức tương tự, “Quyết định” nêu trên không giải thích các nhà lãnh đạo ĐCSTQ lên kế hoạch như thế nào để đạt được những mục tiêu này và thế giới bên ngoài thậm chí không tìm thấy bất kỳ dấu hiệu chuyển đổi cơ cấu nào của nền kinh tế Trung Quốc.

Nhiều chuyên gia kinh tế chỉ ra rằng mặc dù mô hình kinh tế dựa trên nợ dài hạn và đầu tư của Trung Quốc đã kích thích sản xuất và xây dựng cơ sở hạ tầng, nhưng nước này đã phải trả giá đắt cho việc hy sinh lợi ích các hộ gia đình và tiêu dùng trong nước.

Nhưng khi ông Tập Cận Bình “tuyên bố” rằng chính phủ sẽ nỗ lực ban hành luật nhằm cải thiện điều kiện kinh doanh cho khu vực tư nhân, bao gồm tăng số lượng nhà ở giá phải chăng, cải thiện cơ hội việc làm cho người trẻ và mức sống cho người già. Tuy nhiên, chính quyền chưa bao giờ giải thích, khi nguồn lực chủ yếu chảy vào doanh nghiệp và cơ sở hạ tầng, làm cách nào để khiến người tiêu dùng chi tiêu nhiều hơn, hoặc làm cách nào để kích thích tăng trưởng đồng thời hạn chế nợ đối với các doanh nghiệp và cơ sở hạ tầng?

Trong lời “Giải thích” nói trên, ông Tập Cận Bình cũng cảnh báo rằng sự phát triển của Trung Quốc đã bước vào thời kỳ mà các cơ hội, rủi ro và thách thức chiến lược cùng tồn tại, nhiều yếu tố bất định, khó lường có thể xảy ra. Nhiều sự kiện “thiên nga đen” và “tê giác xám” khác nhau có thể xảy ra bất cứ lúc nào.

Phương tiện truyền thông chính thức của Trung Quốc Nhật báo Kinh tế trước đây đã đăng một bài viết nói rằng, “phòng ngừa và giải quyết rủi ro tài chính” là chủ đề muôn thuở của công tác tài chính. Hiện nay, nguyên nhân và hình thức rủi ro tài chính ngày càng phức tạp hơn, chúng ta phải luôn cảnh giác với các hiện tượng “thiên nga đen” và “tê giác xám” khác nhau, không được lơi lỏng nỗ lực phòng ngừa, giải quyết rủi ro tài chính.

“Thiên nga đen” thường dùng để chỉ một sự kiện có xác suất thấp nhưng có tác động rất lớn, khó lường và hiếm gặp. Chẳng hạn, cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 được giới kinh tế coi là sự kiện “thiên nga đen” điển hình.

Khái niệm “tê giác xám” lần đầu tiên được đề xuất bởi học giả người Mỹ Michele Wucker tại Diễn đàn toàn cầu Davos vào tháng 1/2013, và trong cuốn sách “Tê giác xám: Cách đối phó với khủng hoảng có xác suất cao” của bà. Một mô tả cụ thể được đưa ra trong cuốn sách nói trên: “Tê giác xám ám chỉ một nguy cơ rất có thể xảy ra và có tác động mạnh nhưng lại bị bỏ qua. Một nguy cơ mà chúng ta nên lưu ý, giống như một con tê giác nặng hai tấn chĩa sừng vào chúng ta với tốc độ tối đa.”

Chuyên gia kinh tế: Chú ý đến công nghiệp quân sự, nền kinh tế Trung Quốc sẽ giống như Liên Xô cũ

Một số nhà kinh tế chỉ ra rằng họ nên chú ý đến sự phát triển của nền kinh tế công nghiệp quân sự của Trung Quốc. Kinh tế công nghiệp – quân sự là một quốc gia đầu tư một lượng lớn nguồn lực và kinh phí vào công nghiệp quân sự và các ngành liên quan đến quốc phòng để hỗ trợ và thúc đẩy sự phát triển sức mạnh quân sự. Mô hình kinh tế này thường nhấn mạnh đến việc sản xuất, nghiên cứu và phát triển thiết bị quân sự, phát triển các doanh nghiệp công nghiệp quân sự và đổi mới các công nghệ liên quan.

Ông Trần Chí Vũ (Zhiwu Chen), giáo sư tài chính tại Đại học Hồng Kông, đã được Initium Media phỏng vấn vào tháng 4 năm ngoái, ông cho rằng điểm tăng trưởng duy nhất cho nền kinh tế tương lai của Trung Quốc sẽ là ngành công nghiệp quân sự và các ngành công nghiệp thắt cổ chai. Initium Media là một phương tiện truyền thông trực tuyến của Trung Quốc được thành lập tại Hồng Kông và có trụ sở chính tại Singapore.

Ông Trần Chí Vũ nhấn mạnh rằng với sự suy thoái của bất động sản và sản xuất, các ngành công nghiệp quân sự và sự nghẹt thở có thể là điểm tăng trưởng của nền kinh tế Trung Quốc trong tương lai. Ông phân tích rằng khi xung đột địa chính trị gia tăng và nguy cơ chiến tranh gia tăng, các ngành liên quan đến chiến tranh và quốc phòng đã trở thành điểm tăng trưởng kinh tế mới. Nền kinh tế miền Nam, ban đầu được thúc đẩy bởi ngoại thương toàn cầu hóa, sẽ lùi bước trong một hoặc hai thập kỷ tới, và mô hình kinh tế thúc đẩy bởi chiến tranh định hướng kiểu miền Bắc sẽ xuất hiện trở lại.

Ông nói thêm rằng ngành công nghệ nút thắt đã được nhấn mạnh để đột phá trong hai năm qua, cũng sẽ phát triển theo hướng quốc phòng, thay vì phát triển xung quanh cuộc sống của người dân thông qua các công ty như JD.com và Alibaba trước đây. Sự thay đổi cơ cấu này cũng có nghĩa là mức sống của người dân bình thường sẽ không được cải thiện dù GDP tăng trưởng. Ông cũng nói rằng cơ cấu kinh tế của Liên Xô trước đây có thể được sử dụng để hiểu cơ cấu kinh tế của Trung Quốc trong 10 hoặc 20 năm tới.

Khi nói đến lĩnh vực tài chính, ông Trần Chí Vũ phân tích rằng nó sẽ nêu bật sự kiểm soát trực tiếp của ĐCSTQ đối với ngành tài chính. Trong tương lai, chức năng của ngành tài chính Trung Quốc sẽ là tài trợ cho nhiều ngành công nghiệp quân sự hơn, đồng thời việc cho vay tài chính sẽ không còn tập trung vào tiêu dùng mà tập trung vào phát triển sức mạnh quốc gia.

Từ khóa Tập Cận Bình kinh tế Trung quốc