Kinh tế Trung Quốc tiếp tục suy yếu: 10 thách thức rất khó đối phó
- Ngô Úy
- •
Xét đến chi tiêu tiêu dùng yếu kém, sự phản đối toàn cầu đối với việc Trung Quốc bán phá giá hàng hóa, cùng với cuộc khủng hoảng bất động sản vẫn tồn tại mà không thấy ánh sáng, cũng như áp lực từ thuế quan của Mỹ đối với xuất khẩu, nền kinh tế Trung Quốc tiếp tục suy yếu, đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức.
Ngày 9/6, dữ liệu CPI và PPI tháng 5 của Trung Quốc được công bố, cho thấy lạm phát tiêu dùng của Trung Quốc đã kéo dài tháng thứ tư, chỉ số giá sản xuất giảm mạnh nhất trong gần 2 năm. Tăng trưởng tiêu dùng trong 2 kỳ nghỉ lễ quốc gia cũng không thể bù đắp cho sự kéo lùi từ nhu cầu nội địa yếu kém. Các nhà kinh tế cho biết áp lực giảm phát của Trung Quốc hiện chưa thấy điểm dừng.
Sau đại dịch, nền kinh tế Trung Quốc liên tục suy yếu, người tiêu dùng trở nên thận trọng hơn sau thời gian dài thị trường bất động sản suy thoái, các doanh nghiệp cũng bị cuốn vào cuộc chiến giá cả. Mặc dù các cuộc đàm phán thương mại Mỹ – Trung đang diễn ra, nhưng thuế quan của Tổng thống Mỹ Trump sẽ làm giảm nhu cầu của Mỹ đối với hàng hóa Trung Quốc, làm trầm trọng thêm tình trạng dư thừa công suất công nghiệp của Trung Quốc, từ đó đẩy mạnh cuộc chiến giá cả.
Nhà nghiên cứu cấp cao Alicia García Herrero tại Viện Bruegel, một tổ chức tư vấn độc lập của châu Âu, đã viết bài tổng kết 10 thách thức mà nền kinh tế Trung Quốc đang đối mặt.
1. Thiếu hụt không gian tài chính
Khi khủng hoảng tài chính toàn cầu nổ ra năm 2008 và nhu cầu xuất khẩu sụp đổ, Trung Quốc đã triển khai kế hoạch kích thích quy mô lớn. Tuy nhiên, khoản kích thích khổng lồ này cũng dẫn đến nợ công không ngừng phình to, hiện tương đương 100% GDP, mức khá cao so với các quốc gia có thu nhập bình quân tương đương Trung Quốc.
Nợ công ngày càng tăng của Trung Quốc bắt nguồn từ thâm hụt tài chính lớn, bao gồm cả các khoản vay của chính quyền địa phương. Thông thường, các khoản nợ địa phương này được sử dụng rộng rãi để tài trợ cho các dự án bất động sản và cơ sở hạ tầng.
2. Ràng buộc chính sách tiền tệ
Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBoC) vẫn còn dư địa để cắt giảm lãi suất hoặc thậm chí nới lỏng định lượng, nhưng thực tế cho thấy, dù do lãi suất thực cao vì giảm phát hay do việc bơm tiền gặp nhiều trở ngại, tác động của chính sách tiền tệ không đạt như kỳ vọng.
Hai yếu tố hạn chế giải thích hiện tượng thắt chặt “bất đắc dĩ” này. Thứ nhất, đồng nhân dân tệ tương đối yếu khiến PBoC có ít không gian để nới lỏng chính sách tiền tệ. Thứ hai, các ngân hàng Trung Quốc vốn đã có khả năng sinh lời kém sẽ khó chịu đựng được rủi ro suy giảm lợi nhuận hơn nữa do cắt giảm lãi suất.
3. Nhu cầu nội địa
Quy mô sản xuất của Trung Quốc vượt xa khả năng tiêu thụ của thị trường nội địa. Đầu tư tài sản cố định trong ngành sản xuất tăng trưởng vượt xa tốc độ tăng GDP, trong khi đầu tư bất động sản giảm mạnh. Ở một số ngành, đặc biệt là công nghệ xanh, đầu tư của các doanh nghiệp Trung Quốc rất lớn, chiếm gần 90% tổng đầu tư toàn cầu, ví dụ như ngành tấm pin mặt trời.
4. Nhu cầu nước ngoài và thách thức địa chính trị
Nhập khẩu của Trung Quốc luôn trì trệ, điều này đồng nghĩa với thặng dư thương mại khổng lồ, vốn rất quan trọng đối với tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, trong bối cảnh chủ nghĩa bảo hộ thương mại gia tăng trên toàn cầu, xuất khẩu hàng hóa thành phẩm đã tăng lên và tỷ lệ sản xuất sản xuất toàn cầu của Trung Quốc đã tăng lên 18%, xu hướng này khó có thể khó duy trì.
Mỹ đã giảm nhập khẩu từ Trung Quốc, cộng thêm tác động từ thuế quan toàn cầu của ông Trump, rất khó để tin rằng công suất công nghiệp khổng lồ của Trung Quốc có thể tiếp tục phụ thuộc vào thị trường nước ngoài như trước đây.
5. Dư thừa công suất và áp lực giảm phát
Tỷ lệ sử dụng công suất sản xuất của Trung Quốc đã giảm từ mức đỉnh vào năm 2021, hiện gần chạm mức trong thời kỳ dịch bệnh. Một vấn đề khác là giá bán các sản phẩm sản xuất lao dốc, gây áp lực giảm lên biên lợi nhuận của các doanh nghiệp sản xuất. Trừ khi Trung Quốc có thể thúc đẩy tiêu dùng trong nước, nếu không thì làn sóng bảo hộ thương mại ngày càng gia tăng ở các quốc gia sẽ dựng lên các rào cản thuế quan cao, từ đó làm trầm trọng thêm áp lực giảm phát tại Trung Quốc.
6. Thiếu hỗ trợ chính sách, tiêu dùng cá nhân tiếp ảm đạm
Người ta thường cho rằng việc tăng tiêu dùng cá nhân sẽ giúp giải quyết vấn đề mất cân đối của nền kinh tế Trung Quốc, nhưng nói thì dễ, làm mới khó. Tỷ lệ tiêu dùng cá nhân trong GDP của Trung Quốc vẫn ở mức thấp, đặc biệt là so với đầu tư vào tài sản cố định. Mức đầu tư quá cao, trong khi tiết kiệm trong nước còn cao hơn nữa, phản ánh việc người dân Trung Quốc thiếu niềm tin vào tương lai của mình. Trung Quốc vẫn là quốc gia có tỷ lệ tiết kiệm cao nhất thế giới.
Để thay đổi tình trạng này cần các cải cách lớn, như củng cố hệ thống lương hưu, cung cấp trợ cấp thất nghiệp tốt hơn và y tế công cộng. Nhưng những cải cách này đều không nằm trong chương trình nghị sự của Chính phủ Trung Quốc.
7. Ngành bất động sản vẫn suy thoái, giá nhà tiếp tục giảm
Trong thời gian dài, bất động sản luôn là động lực chính của tăng trưởng kinh tế Trung Quốc (chiếm 1/3 tổng tăng trưởng kinh tế và 1/3 đầu tư tài sản cố định), nhưng từ năm 2021, khi nhà phát triển bất động sản lớn nhất Trung Quốc Evergrande vỡ nợ, ngành bất động sản bắt đầu suy thoái. Kể từ đó, đóng góp của bất động sản vào tăng trưởng kinh tế luôn âm. Giá nhà và khối lượng giao dịch bất động sản đã giảm liên tục trong nhiều năm.
8. Đầu tư quá mức, tỷ suất lợi nhuận ngày càng thấp
Tỷ lệ tiết kiệm cao của Trung Quốc đã thúc đẩy một làn sóng đầu tư ồ ạt, nhưng việc dựa vào đầu tư như động lực chính cho tăng trưởng kinh tế trong thời gian quá dài đã dẫn đến tình trạng đầu tư quá mức, thể hiện rõ qua tỷ suất lợi nhuận ngày càng giảm. Đúng như nhiều người dự đoán, tỷ suất lợi nhuận trên tài sản của các doanh nghiệp nhà nước vốn đã thấp, và hiện nay ngay cả các doanh nghiệp tư nhân (POE) cũng đang ghi nhận mức lợi nhuận trên tài sản thấp như vậy.
9. Suy giảm dân số
Chính sách một con được thực hiện từ năm 1980 là nguyên nhân giải thích cho cơ cấu dân số bất lợi của Trung Quốc. Tuy nhiên, kể từ năm 2019, tỷ lệ sinh đã giảm mạnh, điều này có thể xuất phát từ sự gia tăng bất định về môi trường sống trong tương lai, khiến người dân có cái nhìn bi quan hơn về triển vọng kinh tế.
Ước tính rằng quá trình đô thị hóa sẽ hoàn tất vào năm 2035, khi đó sự sụt giảm lực lượng lao động sẽ bắt đầu xuất hiện rõ rệt ở các khu vực thành thị, ảnh hưởng tiêu cực đến năng suất xã hội. Do thiếu hụt lao động, tốc độ tăng trưởng kinh tế hàng năm của Trung Quốc có thể giảm khoảng 1,3 điểm phần trăm.
10. Hạn chế công nghệ từ Mỹ
Trung Quốc và Mỹ đang cạnh tranh trong lĩnh vực đổi mới công nghệ. Tỷ lệ chi tiêu cho nghiên cứu và phát triển (R&D) của Mỹ so với GDP cao hơn Trung Quốc, điều này có nghĩa là Trung Quốc khó có thể vượt qua vị thế dẫn đầu toàn cầu về công nghệ của Mỹ. Ngoài ra, Mỹ cũng đang tìm cách kiềm chế sự phát triển công nghệ của Trung Quốc bằng nhiều biện pháp khác nhau, bao gồm kiểm soát xuất khẩu các công nghệ tiên tiến, nhằm ngăn chặn Trung Quốc sử dụng công nghệ cao vào các mục đích quân sự và giám sát.
Tóm lại, kể từ khi ông Trump quay trở lại Nhà Trắng, các thách thức mà nền kinh tế Trung Quốc phải đối mặt ngày càng nghiêm trọng. Mặc dù Chính phủ Trung Quốc đã công bố nhiều biện pháp nhằm ổn định tăng trưởng kinh tế ở mức 5% vào năm 2025, nhưng các biện pháp này có vẻ vẫn chưa đủ để đối phó với những khó khăn hiện tại.
Xem thêm
Từ khóa kinh tế Trung quốc
