Từ “thời trang cho robot” đến thị trường lao động AI: Góc nhìn lý trí của Jensen Huang

Dương Thiên Tư
•
Thứ Hai, 08/12/2025

Trong bối cảnh lo ngại toàn cầu về việc trí tuệ nhân tạo (AI) có thể dẫn đến thất nghiệp quy mô lớn ngày càng gia tăng, Giám đốc điều hành Nvidia, ông Jensen Huang (Hoàng Nhân Huân), gần đây trong cuộc phỏng vấn với người dẫn Podcast nổi tiếng Joe Rogan, đã đưa ra một quan điểm vừa lý trí vừa giàu tính tưởng tượng. Ông cho rằng AI sẽ không đột ngột phá hủy thị trường lao động, mà ngược lại có thể thúc đẩy sự xuất hiện của những ngành công nghiệp mới chưa từng có, trong đó “thời trang cho robot” – một khái niệm tưởng chừng phi thực tế – thực chất tượng trưng cho logic sâu xa của sự thay đổi nghề nghiệp trong thời đại AI.

Trong ảnh là Giám đốc điều hành NVIDIA, ông Jensen Huang, trong chuyến thăm Đài Loan ngày 4/6/2024 (Ảnh: Tống Bích Long / Epoch Times).

Lý thuyết biến đổi từng bước: Nhịp điệu lý trí của cách mạng công nghệ

Quan điểm quan trọng nhất của Jensen Huang là ông dự đoán AI sẽ được phổ cập một cách từ từ, chứ không phải gây ra cuộc khủng hoảng việc làm đột ngột như một số chuyên gia lo ngại. Quan điểm này đối lập rõ rệt với “cha đẻ AI” Geoffrey Hinton và Giám đốc điều hành Anthropic Dario Amodei, những người thường sử dụng ngôn từ cực đoan hơn, cảnh báo rằng tiến bộ nhanh chóng của AI có thể dẫn đến thất nghiệp quy mô lớn và bất ổn xã hội trong thời gian ngắn.

Quan điểm từng bước của ông Huang được xây dựng trên sự hiểu biết sâu sắc về quy luật phát triển công nghệ. Theo kinh nghiệm lịch sử, mỗi cuộc cách mạng công nghệ lớn đều trải qua giai đoạn thích nghi tương đối dài. Cách mạng công nghiệp mất hàng thập kỷ mới thay đổi hoàn toàn cấu trúc xã hội, cuộc cách mạng Internet cũng trải qua quá trình từ khái niệm đến phổ cập dài hơi. Việc phổ cập AI phải vượt qua nhiều rào cản về độ trưởng thành của công nghệ, hiệu quả chi phí, mức độ chấp nhận xã hội, và khung pháp lý, do đó khó có khả năng gây ra cú sốc việc làm thảm khốc trong thời gian ngắn.

Sự thay đổi từng bước này mang lại thời gian quý giá cho xã hội và cá nhân để thích nghi. Doanh nghiệp có thể điều chỉnh mô hình vận hành dần dần, người lao động có thể tái đào tạo để chuyển sang lĩnh vực nghề nghiệp mới, chính phủ cũng có cơ hội xây dựng chính sách giảm áp lực xã hội trong giai đoạn chuyển đổi. Ông Huang thừa nhận sẽ có một số công việc biến mất, nhưng ông tránh sử dụng ngôn từ quá cực đoan, thay vào đó nhấn mạnh đây là quá trình chuyển đổi, chứ không đơn thuần là loại bỏ.

Tiêu chuẩn mới về an toàn công việc: nội dung quyết định số phận

Khi bàn về những công việc ít bị ảnh hưởng bởi AI, ông Jensen Huang đưa ra một tiêu chí cốt lõi: công việc có bị giới hạn trong các nhiệm vụ lặp đi lặp lại hay không. Ông đưa ra một phép ẩn dụ sống động: “Nếu công việc chỉ là thái rau, Cuisinart sẽ thay thế”. Câu nói này chỉ ra chính xác lĩnh vực mà tự động hóa và AI mạnh nhất – những nhiệm vụ lặp đi lặp lại, có quy tắc rõ ràng và ít biến động.

Ngược lại, những công việc đòi hỏi phân tích sâu, quyết định phức tạp cùng năng lực cảm xúc và phán đoán của con người thì tương đối an toàn. Ông lấy ví dụ bác sĩ chẩn đoán hình ảnh. Mặc dù AI trong nhận diện hình ảnh tiến bộ vượt bậc, thậm chí một số xét nghiệm chính xác hơn con người, nhưng giá trị của bác sĩ chẩn đoán hình ảnh không chỉ là “quét” hay “xem hình ảnh”. Họ cần kết hợp kiến thức y học, kinh nghiệm lâm sàng và hiểu biết tổng thể về bệnh nhân để giải thích ý nghĩa bệnh lý ẩn sau hình ảnh, xây dựng phác đồ chẩn đoán và điều trị cá nhân hóa, đồng thời giao tiếp hiệu quả với bệnh nhân và gia đình.

Theo khung phân tích này, tương lai công việc có thể chia thành vài tầng: nhiệm vụ cơ học lặp đi lặp lại dễ bị thay thế nhất; công việc phân tích cơ bản và nhận diện mẫu có rủi ro trung bình; còn công việc đòi hỏi phán đoán tổng hợp, tương tác xã hội và tư duy sáng tạo thì tương đối an toàn. Do đó, cạnh tranh nghề nghiệp trong tương lai phụ thuộc vào việc phát triển năng lực khó bị AI thay thế, bao gồm tư duy phản biện, trí tuệ cảm xúc, năng lực tích hợp liên ngành và kỹ năng hợp tác với AI.

Ngành thời trang cho robot: thu nhỏ hình thái kinh tế mới

Dự đoán đáng chú ý nhất trong phỏng vấn ông Jensen Huang là ý tưởng táo bạo về “ngành thời trang cho robot”. Ông nói: “Robot sẽ có thời trang, đây là ngành công nghiệp hoàn toàn mới, đúng không? Tôi muốn robot của mình khác với các robot khác, một ngành công nghiệp thời trang robot hoàn chỉnh sẽ ra đời”. Ý tưởng tưởng phi thực tế này thực chất chứa đựng sự nhìn nhận sâu sắc về hình thái kinh tế mới trong thời đại AI.

Khi công nghệ robot hình người trưởng thành và chi phí giảm, robot sẽ dần bước vào gia đình, văn phòng và không gian công cộng, trở thành một phần trong cuộc sống hàng ngày. Trong bối cảnh này, con người sẽ mong muốn những robot này có ngoại hình cá nhân hóa, phản ánh gu thẩm mỹ, định danh hay thậm chí cảm xúc của chủ nhân. Giống như việc mua quần áo cho thú cưng hay chọn ốp điện thoại thông minh, việc thiết kế ngoại hình robot sẽ trở thành cách thể hiện cá tính và gu thẩm mỹ mới.

Ngành này sẽ tạo ra một chuỗi nghề nghiệp hoàn toàn mới. Về mặt kỹ thuật, cần phát triển vật liệu và thiết kế đặc biệt phù hợp với chuyển động khớp robot, nhu cầu tản nhiệt và cấu hình cảm biến. Về mặt thẩm mỹ, cần các nhà thiết kế liên ngành kết hợp thiết kế công nghiệp, thời trang và tâm lý học tương tác người-máy. Về sản xuất, cần các kỹ thuật viên chuyên môn cân bằng tiêu chuẩn hóa và tùy chỉnh kích thước robot. Về dịch vụ, cần nhân sự tư vấn, bảo trì và nâng cấp ngoại hình robot.

Quan trọng hơn, ngành thời trang robot tượng trưng cho một đặc điểm quan trọng của thời đại AI: công nghệ mới phổ cập thường tạo ra những ngành nghề mới mà hiện tại khó tưởng tượng. Những nghề mới này không chỉ tạo việc làm, mà còn phản ánh nhu cầu ngày càng nâng cao và đa dạng của con người. Khi các nhu cầu sản xuất và dịch vụ cơ bản được AI đáp ứng, con người sẽ chuyển sự chú ý sang nhu cầu thẩm mỹ, cảm xúc và tự thực hiện bản thân cao hơn.

Chu trình động của tiến bộ công nghệ

Ông Huang cũng giữ thái độ thực tế. Khi được hỏi liệu robot cuối cùng có học làm quần áo cho robot khác không, ông thẳng thắn trả lời: “Cuối cùng sẽ có, nhưng khi đó những công việc khác sẽ ra đời”. Câu nói này tiết lộ logic sâu của phát triển công nghệ: tự động hóa là một quá trình liên tục; công việc mới hôm nay có thể trở thành đối tượng tự động hóa ngày mai, nhưng đồng thời cũng xuất hiện những nghề nghiệp mới.

Quan điểm chu trình này vừa thực tế vừa lạc quan. Nó thừa nhận tiến bộ công nghệ thay đổi cấu trúc thị trường lao động, loại bỏ một số công việc hiện có, nhưng đồng thời tin tưởng vào khả năng sáng tạo và thích ứng của con người để mở ra giá trị mới. Kinh nghiệm lịch sử chứng minh điều này: cách mạng nông nghiệp giải phóng lao động, nhưng thúc đẩy phát triển thủ công nghiệp và thương mại; cách mạng công nghiệp loại bỏ nhiều nghề thủ công truyền thống nhưng tạo ra công nhân, kỹ sư và quản lý; cách mạng thông tin thay đổi tính chất công việc văn phòng nhưng cũng tạo ra lập trình viên, nhà phân tích dữ liệu, chuyên gia marketing số.

Điều then chốt là xã hội quản lý quá trình chuyển đổi này ra sao. Điều đó đòi hỏi xây dựng hệ thống giáo dục và đào tạo linh hoạt, hướng đến học tập suốt đời, đảm bảo người lao động bị loại bỏ có cơ hội tái đào tạo, chuyển đổi nghề nghiệp thành công. Chính phủ cần xây dựng chính sách an sinh phù hợp, doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm nâng cao kỹ năng nhân viên, cá nhân cần phát triển khả năng học tập liên tục và thích ứng với thay đổi.

Tìm vị trí của mình trong biến đổi

Quan điểm của Jensen Huang cung cấp gợi ý quan trọng để ứng phó với thách thức việc làm trong thời đại AI. Trước hết, chúng ta không nên hoảng loạn, nghĩ rằng AI sẽ gây thất nghiệp thảm khốc trong thời gian ngắn. Thay đổi công nghệ cần thời gian, xã hội có đủ không gian để thích nghi và điều chỉnh. Thứ hai, cần suy nghĩ lại về kỹ năng và năng lực nào có giá trị nhất trong thời đại AI.

Ở cấp độ cá nhân, năng lực cạnh tranh nghề nghiệp tương lai sẽ phụ thuộc vào việc liệu chúng ta có thể chuyển từ vai trò thực thi đơn thuần sang vai trò quản lý, sử dụng công cụ AI để sáng tạo và ra quyết định sâu hơn hay không. Điều này nghĩa là cần phát triển các năng lực cốt lõi: tư duy phản biện và giải quyết vấn đề, ra quyết định trong tình huống phức tạp; giao tiếp và hợp tác, làm việc hiệu quả với AI và con người; tư duy sáng tạo và thiết kế, phát triển giải pháp và tạo giá trị mới; tích hợp liên ngành, kết nối các lĩnh vực kiến thức để giải quyết vấn đề phức tạp; và học tập suốt đời, thích nghi liên tục với thay đổi công nghệ.

Ở cấp độ giáo dục, mô hình truyền thụ kiến thức truyền thống cần chuyển sang mô hình phát triển năng lực. Trường học cần dạy cách hợp tác với AI, tư duy sáng tạo, xử lý quan hệ phức tạp và ra quyết định trong môi trường không chắc chắn. Hệ thống đào tạo nghề cũng cần linh hoạt, đáp ứng nhanh nhu cầu thay đổi của ngành.

Ở cấp độ xã hội, cần xây dựng mạng lưới an sinh toàn diện hơn, hỗ trợ những người tạm thời mất việc do chuyển đổi công nghệ, bao gồm bảo hiểm thất nghiệp, trợ cấp tái đào tạo, hỗ trợ khởi nghiệp. Đồng thời, cần khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nâng cao kỹ năng và chuyển đổi nghề nghiệp cho nhân viên.

Đối mặt với biến đổi bằng lý trí và lạc quan

Dự báo của ông Huang về thị trường việc làm thời AI cung cấp một góc nhìn lý trí, không quá lạc quan cũng không quá bi quan. Quan điểm của ông dựa trên hiểu biết sâu sắc về quy luật phát triển công nghệ và khả năng thích ứng của con người, vừa thừa nhận thách thức AI mang lại, vừa nhìn thấy cơ hội tiềm ẩn.

“Ngành thời trang cho robot”, khái niệm tưởng phi lý, thực ra tượng trưng cho một xu hướng quan trọng: khi AI đảm nhận ngày càng nhiều công việc cơ bản, con người sẽ có nhiều cơ hội tập trung vào các hoạt động sáng tạo, thẩm mỹ và cảm xúc. Điều này không khiến con người trở nên vô dụng, mà ngược lại giúp chúng ta tiến gần hơn đến bản chất nhân văn – sáng tạo, thể hiện và kết nối.

Trước làn sóng AI, thay vì lo lắng sợ hãi, chúng ta nên chuẩn bị chủ động. Cần phát triển những năng lực thực sự có giá trị, khó bị thay thế, đồng thời giữ tâm thế cởi mở, đón nhận cơ hội do công nghệ mang lại. Như ông Jensen Huang nói, mặc dù một số công việc sẽ biến mất, nhưng những công việc mới sẽ liên tục xuất hiện. Điều then chốt là chúng ta có thể tìm thấy vị trí mới của mình trong quá trình biến đổi động này, và tạo ra giá trị mới cho xã hội.

Dự báo của ông nhắc nhở rằng tương lai đầy khả năng vô tận, và những khả năng này đang chờ chúng ta khám phá và sáng tạo.