3 tín hiệu từ nhận xét “hơi thất vọng” với ông Zelensky của Tổng thống Trump
- Bảo Minh
- •
Liệu cuộc chiến Nga – Ukraine có tiến gần đến thời điểm hòa bình? Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 7/12 (theo giờ Washington) đã phát đi một tín hiệu ngoại giao mạnh mẽ tại sự kiện thảm đỏ trao Giải thưởng Danh dự tại Nhà hát Kennedy ở Washington. Khi trả lời câu hỏi của phóng viên về các cuộc đàm phán hòa bình Nga – Ukraine, ông Trump không dùng những ngôn từ ngoại giao thường thấy, mà thẳng thắn bày tỏ sự thất vọng với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky: “Tôi phải nói, tôi hơi thất vọng, vì cho đến vài giờ trước, Tổng thống Zelensky vẫn chưa đọc bản đề xuất đó”.
Trong bối cảnh nỗ lực hòa giải Nga – Ukraine được thúc đẩy mạnh mẽ dưới thời chính quyền Trump, Tổng thống Mỹ đã bày tỏ sự không hài lòng với việc Tổng thống Ukraine Zelensky chưa xem xét nghiêm túc kế hoạch chấm dứt chiến tranh Nga – Ukraine, cho rằng ông “hơi thất vọng”.
Trả lời câu hỏi của phóng viên tại sự kiện thảm đỏ Giải thưởng Danh dự tại Nhà hát Kennedy, ông Trump cho biết: “Chúng tôi luôn nói chuyện với Tổng thống Putin, cũng như với các nhà lãnh đạo Ukraine, trong đó có Tổng thống Zelensky. Tôi phải nói, tôi hơi thất vọng, vì cho đến vài giờ trước, Tổng thống Zelensky vẫn chưa đọc bản đề xuất đó”.
Lời nói có vẻ nhẹ nhàng của Trump thực tế lại là một quả bom chính trị. Ông còn tăng cường chỉ trích: “Chúng tôi luôn nói chuyện với Tổng thống Putin, cũng như với các nhà lãnh đạo Ukraine, trong đó có Tổng thống Zelensky. Tôi tin rằng phía Nga không có vấn đề gì, nhưng tôi không chắc Zelensky không có vấn đề gì. Người dân của ông ấy thích đề xuất này, nhưng ông ấy chưa sẵn sàng”.
Theo thông tin từ AFP, Mỹ và các quan chức Ukraine, bao gồm cả Tổng thống Zelensky, đã tiến hành các cuộc đàm phán kéo dài nhiều ngày và kết thúc vào ngày 7/12, nhưng không đạt được đột phá rõ rệt. Tuy nhiên, ông Zelensky đã cam kết tiếp tục đàm phán để đạt được “hòa bình thực sự”.
Zelensky trước đó cho biết ông đã có một “cuộc đối thoại xây dựng” với các quan chức Mỹ tham gia cuộc đàm phán tại Florida. Ông cho biết các quan chức Mỹ và Ukraine đã cập nhật tình hình cho ông qua điện thoại. Zelensky viết trên mạng xã hội: “Ukraine quyết tâm tiếp tục hợp tác với Mỹ một cách chân thành để thực sự đạt được hòa bình”.
Lý do sau sự thất vọng của Tổng thống Trump
Sự thất vọng công khai của ông Trump không phải là một biểu hiện cảm xúc đơn thuần. Đối với cử tri Mỹ, ông đang xây dựng một câu chuyện rõ ràng: “Tôi có một kế hoạch hòa bình cụ thể, nhưng đối phương không hợp tác”. Từ khi trở lại Nhà Trắng, ông luôn nhấn mạnh rằng cuộc chiến này đang lãng phí tiền thuế của người dân Mỹ, và quan hệ với ông Zelensky cũng có lúc tốt, lúc xấu. Bằng cách công khai thể hiện sự thất vọng, Trump muốn chứng minh với cử tri rằng ông đã nỗ lực hết mình, đồng thời chuẩn bị lý do cho việc cắt giảm viện trợ hoặc thay đổi chính sách trong tương lai. Nếu chiến tranh kéo dài, ông có thể tự tin nói: “Tôi đã chuẩn bị sẵn kế hoạch hòa bình, họ mới là người không chịu xem”.
Đối với ông Zelensky và Ukraine, đây là một đòn chính trị mạnh mẽ. Ông Trump đặc biệt nhấn mạnh rằng “người dân của ông ấy [Zelensky] thích đề xuất này, nhưng ông ấy chưa sẵn sàng”, ám chỉ rằng sự cứng đầu của ông Zelensky đang cản trở hòa bình mà người dân Ukraine mong muốn. Đây là một hình thức “gây áp lực từ bên ngoài vào nội bộ”: Hoặc chấp nhận đề xuất, hoặc chuẩn bị bị gắn mác là “không đại diện cho người dân, kéo dài [việc đàm phán] hòa bình”.
Trước những chỉ trích công khai từ Tổng thống Trump, phản ứng của Zelensky tỏ ra hết sức thận trọng. Ông không phủ nhận trực tiếp cáo buộc “chưa đọc đề xuất”, mà chỉ nhấn mạnh rằng đã có “cuộc đối thoại xây dựng” với phía Mỹ và trên mạng xã hội, ông viết: “Ukraine quyết tâm tiếp tục hợp tác với Mỹ một cách chân thành để thực sự đạt được hòa bình”.
Trong khi ông Trump chỉ trích ông Zelensky, phát ngôn viên Dmitry Peskov của Điện Kremlin đã công khai hoan nghênh chiến lược an ninh quốc gia mới của chính quyền Trump, cho rằng các phát biểu “phản đối đối đầu, ủng hộ đối thoại và xây dựng mối quan hệ tốt đẹp” phù hợp với tầm nhìn của Moscow.
Tiến triển của chiến tranh Nga – Ukraine
Theo bản đồ chiến sự do nhóm nhóm ‘Deep State’ của Ukraine (chuyên theo dõi chiến sự) cung cấp, quân đội Nga đã chiếm 505 km² lãnh thổ vào tháng 11, cao hơn rất nhiều so với 267 km² của tháng 10. Các nhà phân tích quân sự từ nhóm nghiên cứu ‘Blackbird Group’ của Phần Lan cho biết, quân đội Nga hiện đang chiếm ưu thế, quân đội Ukraine dù chưa phải đầu hàng nhưng đang yếu thế, khiến Nga cảm thấy có thể đưa ra yêu cầu đối với Ukraine.
Đặc biệt chú ý là cuộc tấn công của quân Nga vào Pokrovsk. Sau vài tháng tấn công liên tục bằng pháo, máy bay không người lái và bom bay, quân đội Nga đã vượt qua nhiều làng mạc và khu định cư, tiến vào thành phố này. Vài giờ trước khi Putin gặp phái viên Mỹ, phía Nga đã tuyên bố đã chiếm được Pokrovsk, cho thấy chiến dịch tuyên truyền mạnh mẽ phản ánh lập trường cứng rắn trong đàm phán của ông.
Thông tin từ các phi công điều khiển máy bay không người lái của Ukraine càng trở nên bi quan hơn: “Tình hình của Ukraine bắt đầu mất kiểm soát từ tháng 9, các tuyến phòng thủ bắt đầu sụp đổ vì mệt mỏi của quân lính, và hiện tại, việc tiến hành kế hoạch hòa bình chỉ là biểu hiện của sự giả vờ. Miễn là Nga có thể gây sức ép, họ sẽ tiếp tục gây sức ép”.
Cảm giác tuyệt vọng ở tiền tuyến và tâm lý mệt mỏi với chiến tranh trong xã hội trong nước đã tạo ra cơ sở thực tế cho lập trường “chấm dứt chiến tranh nhanh chóng” của Tổng thống Trump.
Tối hậu thư của Trump
Lời nói “tôi hơi thất vọng” của ông Trump tại Nhà hát Kennedy không chỉ đơn giản là biểu đạt cảm xúc mà thực chất là một tối hậu thư gửi tới Ukraine, chứa đựng 3 tín hiệu đe dọa:
Thứ nhất là ám chỉ viện trợ. Ông Trump luôn chỉ trích cuộc chiến này đang lãng phí tiền thuế của người dân Mỹ. Sự thất vọng của ông đối với ông Zelensky ngầm ám chỉ rằng nếu Ukraine tiếp tục phớt lờ đề xuất của Mỹ, viện trợ quân sự trong tương lai có thể sẽ bị cắt giảm mạnh hoặc thậm chí ngừng hẳn. Đối với Ukraine, quốc gia rất phụ thuộc vào viện trợ quân sự từ Mỹ, đây là một lời đe dọa chí mạng.
Thứ hai là đe dọa cô lập ngoại giao. Qua việc công khai nói rằng “Nga không có vấn đề gì” nhưng “Zelensky có vấn đề”, ông Trump đang cô lập ông Zelensky trên trường quốc tế, khắc họa ông như một người hiếu chiến ngăn cản hòa bình. Nếu câu chuyện này được xác lập vững chắc trong cộng đồng quốc tế, Ukraine sẽ phải đối mặt với áp lực ngoại giao lớn hơn.
Yếu tố thứ ba là khả năng thay thế lãnh đạo hiện tại. Ông Trump đặc biệt nhấn mạnh “người dân Ukraine thích đề xuất này”, đây là một tín hiệu rất nguy hiểm, ngụ ý rằng nếu ông Zelensky không hợp tác, Mỹ có thể tìm cách hợp tác với các lực lượng bên trong Ukraine sẵn sàng nhượng bộ hoặc thậm chí dựa vào ý chí của người dân Ukraine để gây sức ép lên chính phủ.
Sự phân cực giữa Mỹ và châu Âu
Lời bày tỏ sự thất vọng của ông Trump cũng làm nổi bật sự phân cực sâu sắc giữa Mỹ và châu Âu trong chính sách đối với Ukraine. Các lãnh đạo châu Âu ủng hộ Ukraine theo đuổi phương án ngoại giao từng bước, cam kết bảo vệ an ninh lâu dài và cung cấp viện trợ quân sự liên tục. Tuy nhiên, ông Trump tập trung vào việc đạt được thỏa thuận hòa bình nhanh chóng và chia sẻ trách nhiệm, hy vọng châu Âu sẽ gánh vác chi phí lớn hơn.
Các nhà ngoại giao cảnh báo, mọi cuộc đàm phán vẫn mong manh và dễ bị ảnh hưởng bởi biến động chính trị Mỹ. Ông Trump khẳng định, việc kết thúc chiến tranh Nga – Ukraine vẫn là thách thức ngoại giao nan giải nhất trong nhiệm kỳ của ông. Cuộc chiến này đã thay đổi sâu sắc cấu trúc an ninh châu Âu, và tác động của nó sẽ kéo dài hàng thập kỷ.
Sự thất vọng của ông Trump trước việc ông Zelensky “không xem đề xuất hòa bình Nga – Ukraine” đánh dấu một giai đoạn mới của chiến tranh. Đây không chỉ là bước ngoặt trong quan hệ song phương Mỹ – Ukraine, mà còn là điểm mấu chốt định hướng toàn bộ tiến trình chiến tranh. Thực chất, ông Trump đang gửi thông điệp tới ông Zelensky: Thời gian không còn nhiều, hoặc chấp nhận thực tế ký thỏa thuận, hoặc chuẩn bị đánh mất đồng minh quan trọng nhất là Mỹ.
New York Times: Chính phủ Zelensky phá hoại cơ chế giám sát, để tham nhũng hoành hành
New York Times cho biết một cuộc điều tra của tờ báo này cho thấy chính chính quyền của Tổng thống Volodymyr Zelensky đã tự tháo bỏ các hàng rào kiểm soát, để mặc cho tham nhũng hoành hành.
Theo tờ báo, khi cuộc chiến Nga-Ukraine bắt đầu, các đồng minh phương Tây của Kiev đối mặt với một bài toán nan giải là làm sao chi hàng tỷ USD để hỗ trợ một chính phủ đang chống lại Nga, mà không để số tiền đó rơi vào túi các quản lý tham nhũng và quan chức nhà nước.
Rủi ro rất lớn vì các ngành công nghiệp trọng yếu thời chiến của Ukraine — phân phối điện, mua sắm vũ khí và năng lượng hạt nhân — đều do các doanh nghiệp nhà nước kiểm soát, vốn từ lâu đã bị tầng lớp tinh hoa lợi dụng như những “kho bạc riêng”.
Để bảo đảm tiền được sử dụng đúng mục đích, Mỹ và châu Âu yêu cầu giám sát. Họ buộc Ukraine phải cho phép các nhóm chuyên gia độc lập, gọi là hội đồng giám sát, theo dõi chi tiêu, bổ nhiệm lãnh đạo và ngăn chặn tham nhũng.
Trong 4 năm qua, một cuộc điều tra của New York Times cho thấy, Chính phủ Ukraine đã hệ thống hóa việc phá hoại cơ chế giám sát đó, tạo điều kiện cho tham nhũng bùng phát.
Chính quyền Tổng thống Zelensky đã đưa người trung thành vào các hội đồng, để trống ghế hoặc trì hoãn việc thành lập hội đồng. Các lãnh đạo ở Kiev thậm chí còn sửa đổi điều lệ doanh nghiệp để hạn chế giám sát, giữ quyền kiểm soát trong tay chính phủ và cho phép hàng trăm triệu USD được chi tiêu mà không có sự kiểm tra của bên ngoài.
Hội đồng giám sát đóng vai trò thiết yếu khi cho phép các chuyên gia độc lập — thường đến từ các quốc gia khác — xem xét những quyết định quan trọng trong các doanh nghiệp nhà nước của Ukraine.
Các hội đồng này cũng là tâm điểm của vụ bê bối tham nhũng xoay quanh Chính phủ Zelensky. Các cơ quan chống tham nhũng cáo buộc các thành viên thân cận của ông đã biển thủ và rửa tiền 100 triệu USD từ công ty năng lượng hạt nhân nhà nước Energoatom.
Chính quyền Zelensky đổ lỗi cho hội đồng giám sát của Energoatom không ngăn được tham nhũng. Nhưng theo điều tra của tờ New York Times, chính Chính phủ Zelensky đã làm suy yếu hội đồng này.
Qua tài liệu và phỏng vấn khoảng 20 quan chức phương Tây và Ukraine từng làm việc trực tiếp với các hội đồng hoặc tham gia trong đó, tờ báo phát hiện sự can thiệp chính trị không chỉ ở Energoatom mà còn tại công ty điện quốc gia Ukrenergo và Cơ quan Mua sắm Quốc phòng Ukraine. Một số người chỉ trả lời với điều kiện ẩn danh do tính chất nhạy cảm.
Một cố vấn của ông Zelensky từ chối bình luận, nói rằng hội đồng giám sát không thuộc trách nhiệm của tổng thống.
Các lãnh đạo châu Âu dù chỉ trích kín đáo nhưng vẫn miễn cưỡng chấp nhận tình trạng tham nhũng kéo dài của Ukraine, với lý do hỗ trợ cuộc chiến chống Nga quan trọng hơn cả. Vì vậy, ngay cả khi Kiev làm suy yếu cơ chế giám sát, dòng tiền từ châu Âu vẫn tiếp tục đổ vào.
“Chúng tôi quan tâm đến quản trị minh bạch, nhưng phải chấp nhận rủi ro,” Christian Syse, đặc phái viên của Na Uy — một trong những nhà tài trợ lớn nhất cho Kiev — nói. “Bởi vì đây là chiến tranh. Bởi vì hỗ trợ tài chính cho Ukraine là lợi ích của chính chúng tôi. Bởi vì Ukraine đang bảo vệ châu Âu khỏi các cuộc tấn công của Nga.”
Vụ can thiệp vào hội đồng giám sát Energoatom là một ví dụ điển hình cho cách giới lãnh đạo Ukraine chặn đứng các nỗ lực chống tham nhũng. Chính quyền Zelensky trì hoãn việc thành lập hội đồng, và khi nó được thành lập, chính phủ lại để trống một ghế — làm suy giảm khả năng hoạt động của hội đồng.
Nếu hội đồng hoạt động bình thường, nó có thể đã hạn chế tình trạng tham nhũng mà giới chức hiện nay mô tả là tràn lan. Theo các điều tra viên, các nhà thầu của Energoatom phải nộp lại khoản “hoa hồng” lên tới 15%.
Ông Zelensky đắc cử năm 2019 với lời hứa diệt trừ tham nhũng. Nhưng sau khi cuộc chiến bắt đầu vào tháng 2/2022, ông nới lỏng các quy định chống tham nhũng với lý do cần đẩy nhanh mua sắm vũ khí và giữ bí mật quân sự. Zelensky cũng hợp tác với các nhân vật chính trị và doanh nhân mà trước đó ông từng xem là tội phạm.
Bê bối Energoatom khiến ông gặp khó khăn chính trị và làm suy yếu hồ sơ của Ukraine trong việc gia nhập EU và NATO — 2 tổ chức không muốn kết nạp một quốc gia vướng bê bối tham nhũng. Ông Zelensky xem việc gia nhập này là tương lai của đất nước.
Nếu không dẹp được tham nhũng, Kiev cũng có thể không nhận được hàng trăm tỷ USD cần thiết để tái thiết sau chiến tranh. “Sẽ có sự do dự lớn hơn trong việc cam kết nguồn tài trợ lớn,” Arvid Tuerkner, giám đốc điều hành phụ trách Ukraine tại Ngân hàng Tái thiết và Phát triển châu Âu, cảnh báo.
Tờ báo cũng mô tả lại cách chính quyền Zelensky chiếm quyền kiểm soát hội đồng giám sát, cho biết sự can thiệp vào Ukrenergo — đơn vị vận hành lưới điện quốc gia — bắt đầu vài tháng trước khi chiến tranh nổ ra, theo lời cựu giám đốc điều hành Volodymyr Kudrytskyi.
Cuối năm 2021, ông Kudrytskyi nói bắt đầu nhận được các cuộc gọi từ Herman Halushchenko, Bộ trưởng Năng lượng mới được bổ nhiệm của ông Zelensky. Halushchenko muốn ông tuyển những người thiếu kinh nghiệm năng lượng vào các vị trí quản lý.
“Ông ta bắt đầu gây áp lực,” ông Kudrytskyi kể. “Ông ta thúc ép tôi bổ nhiệm họ một cách quyết liệt.”
Do ngân sách của các công ty nhà nước như Ukrenergo từ lâu là mục tiêu của các chính trị gia tham nhũng, Kudrytskyi cảnh giác và từ chối. Ông nói mình làm được điều đó vì có sự hậu thuẫn từ hội đồng giám sát.
Hội đồng của Ukrenergo gồm 7 thành viên giám sát các dự án lớn và việc bổ nhiệm lãnh đạo. Chính phủ chọn các thành viên, nhưng 4 người là chuyên gia nước ngoài, được lựa chọn từ danh sách do EU và các ngân hàng phương Tây đề cử. 3 ghế còn lại thuộc đại diện Chính phủ Ukraine. Nguyên tắc là chuyên môn độc lập luôn phải thắng lợi ích chính trị.
Xem thêm
Từ khóa Donald Trump Chiến tranh Nga - Ukraine tham nhũng ở Ukraine
![[VIDEO] Hồi ức 6 tuổi: MC sống tại New York kể chuyện gia đình vượt qua bức hại](https://trithucvn2.net/wp-content/uploads/2023/01/gvT1zFaeoU3zz5chuWGHxzU47-446x295.png)
