Lễ tưởng niệm Thảm sát Thiên An Môn tại Hồng Kông đứng trước tương lai bất định

Lễ tưởng niệm Thảm sát Thiên An Môn ngày 4/6 năm nay tại Hồng Kông đang đối mặt với tương lai bất định khi đa số lãnh đạo của liên minh tổ chức đều đã ngồi tù hoặc đối mặt với án tù.

Embed from Getty Images

Trong 30 năm qua, luật sự và cựu đảng viên dân chủ Hồng Kông Albert Ho Chun-yan đều giành thời gian trong tháng Năm để chuẩn bị cho buổi lễ thắp nến tưởng niệm kỷ niệm sự kiện đàn áp ở Quảng trường Thiên An Môn tại Bắc Kinh ngày 4/6/1989. 

Năm nay, ông cho biết đang bận rộn giải quyết các vụ kiện tụng. “Ngày 4/6 năm nay tôi có thể sẽ phải ngồi tù,” ông nói. 

Ông Ho là phó chủ tịch Liên minh Hồng Kông ủng hộ các phong trào dân chủ yêu nước Trung Quốc, từng tổ chức lễ tưởng niệm Thảm sát Thiên An Môn hàng năm tại Công viên Victoria tại Causeway Bay từ năm 1990.

Tuy nhiên, năm nay các lãnh đạo cốt lõi của liên minh hoặc đã bị vào tù hoặc dự kiến sẽ bị cầm tù trong khoảng thời gian lễ kỷ niệm lần thứ 23 sắp tới diễn ra.

Chủ tịch liên minh là Lee Cheuk-yan đã bị giam 14 tháng từ tháng Tư vì tham dự hai cuộc biểu tình chống chính phủ bị cho là bất hợp pháp vào năm 2019. Ông Ho và thư ký Richard Tsoi Yiu-cheong sẽ phải hầu tòa ngày 17/5 với cáo buộc tổ chức tụ tập trái phép tương tự.

Tháng trước, ông Ho đã lĩnh án treo 1 năm vì tham gia một cuộc tuần hành hòa bình nhưng không được phép hồi năm 2019. Với cáo trạng mới này, ông Ho dự kiến sẽ bị tống giam. 

“Tôi thấy bình tĩnh. Điều này đã được dự tính,” ông nói với tờ SCMP. “Chúng tôi sẽ không từ bỏ lễ tưởng niệm, cả khi tôi phải ngồi tù.”

Năm ngoái, cuộc tưởng niệm hàng năm đã bị cấm vì lý do y tế do đại dịch COVID-19, nhưng hàng ngàn người Hồng Kông vẫn tụ tập tại công viên Victoria như mọi năm, trong khi nhiều người khác thắp nến tại những sự kiện quy một nhỏ khắp thành phố.

Năm nay, lễ tưởng niệm lại bị cấm khi một lần nữa cảnh sát viện cớ đại dịch. Tuy vậy, các thành viên liên minh vẫn lên kế hoạch để tổ chức ngày này lần đầu tiên kể từ khi Bắc Kinh áp đặt Luật An ninh quốc gia Hồng Kông vào tháng Sáu năm ngoái.

Những kẻ thân tín Bắc Kinh trong chính quyền Hồng Kông đã nhiều lần cảnh báo rằng liên minh  chống lại Luật An ninh – theo đó cấm các hành vi ly khai, lật đổ, khủng bố và cấu kết với các lực lượng nước ngoài.

Tuần trước, Trưởng Đặc khu Lâm Trịnh Nguyệt Nga dừng tuyên bố rằng sẽ cấm lễ tưởng niệm trong tương lai theo luật mới, nhưng khẳng định rằng người Hồng Kông buộc phải tôn trọng Đảng Cộng sản Trung Quốc cầm quyền.

Ông Ho, 69 tuổi, nói: “Tôi cảm thấy không biết gì về luật pháp hiện tại, mặc dù đã làm việc trong lĩnh vực này nhiều thập kỷ. Chúng tôi tiến hành lễ tưởng niệm đã nhiều thập kỷ, với cùng một khẩu hiệu và niềm tin. Chúng tôi chưa bao giờ thực hiện bất kỳ một hành động nào nhằm chấm dứt chế độ độc tài độc đảng – đó chỉ là một niềm tin.”

Năm nay, ông lo ngại rằng những người đến Công viên Victoria vào ngày 4/6 có thể cũng phải đối mặt với những hậu quả về pháp lý theo phán quyết gần đây của toà án và luật mới.

Ông nói phía ban tổ chức đã được chuẩn bị về tinh thần, nhưng những người xuất hiện tại buổi lễ có thể không nhận thấy những hậu quả có thể xảy ra trong năm nay.

“Nếu lễ tưởng niệm có thể là bất hợp pháp, tốt hơn là để mọi người biết về những nguy cơ họ sẽ phải đối mặt,” ông Ho cho biết.

Lễ tưởng niệm là buổi lễ kỷ niệm công khai quy mô lớn duy nhất trên đất Trung Quốc về cuộc đàn áp của Bắc Kinh năm 1989 nhằm chấm dứt cuộc biểu tình diễn ra nhiều tuần của sinh viên tại quảng trường Thiên An Môn kêu gọi chống tham nhũng; yêu cầu dân chủ và minh bạch hơn. Cho đến nay, con số thương vong vẫn gây tranh cãi giữa các bên.

Các nhà tổ chức ước tính hàng triệu người đã tham dự lễ tưởng niệm tại công viên Victoria kể từ khi nó được bắt đầu vào năm 1990. Sự kiện thường bao gồm các diễn giả khách mời và video ghi lại thông điệp từ những người mẹ Thiên An Môn, một nhóm hỗ trợ cho các gia đình có người chết hoặc mất tích trong cuộc đàn áp.

Số người tham dự giảm xuống 35.000 người vào năm 1995 nhưng dần dần tăng trở lại, với hơn 100.000 người tham dự mỗi năm kể từ 2010, theo hồ sơ của liên minh. Các giáo viên cũng bắt đầu đưa các nhóm học sinh đến đó.

Năm 2019, con số người tham dự tăng vọt trong bối cảnh công chúng tức giận về dự luật dẫn độ.

Năm ngày sau lễ tưởng niệm năm 2019, ước tính 1 triệu người Hồng Kông đã xuống đường biểu tình phản đối dự luật. Dù cuối cùng dự luật đã bị hủy bỏ, những cuộc biểu tình chống chính phủ vẫn tiếp tục và ngày càng có quy mô lớn hơn trong suốt nửa cuối năm 2019.

Với việc lễ tưởng niệm ngày 4/6 lại bị cấm, những người tổ chức chủ chốt đã bị ngồi tù hoặc sẽ bị ngồi tù, chỉ còn lại phó chủ tịch liên minh Chow Hang-tung làm người lãnh đạo công việc chuẩn bị cho năm nay.

Ngoài ông Ho, Lee và Tsoi, ít nhất 11 trong số 26 nhà hoạt động đối lập bị buộc tội vì tham gia vào lễ tưởng niệm năm ngoái đã bị tống giam với những cáo buộc liên quan đến các vụ án khác.

Chow, một luật sư, nói rằng sự vắng mặt nhiều nhà tổ chức cấp cao đã đặt ra một thách thức. Cô gợi ý rằng liên minh có thể tổ chức các quầy tại nhiều khu vực khác nhau trong thành phố như họ đã làm năm ngoái để phân phát nến và khuyến khích người dân thắp chúng khắp thành phố.

Bất chấp những lời đe dọa và áp lực, cô Chow thề sẽ tiếp tục vai trò trong liên minh, và cũng chuẩn bị cho việc mở cửa trở lại một bảo tàng ngày 4/6 của nhóm tại Mongkok trong tháng này.

Chin Yan-loy, một uỷ viên hội đồng quận 35 tuổi, khẳng định rằng: “Tôi không bao giờ nghĩ đến việc rời bỏ liên minh, và chúng tôi sẽ không dừng lễ kỷ niệm ngày 4/6 đơn giản chỉ vì Luật an ninh quốc gia.”

Ông nói mọi người trong tổ chức vẫn sẽ làm việc và cam kết tiếp tục nhiệm vụ của họ.

“Chúng tôi sẽ không tự trói mình chỉ vì lằn ranh đỏ đang chuyển động,” ông nói.

Với các loại án lệ tại tòa án năm nay, không nghi ngờ gì là lễ tưởng niệm sắp tới sẽ hoàn toàn khác biệt.

“Thực sự rất đáng buồn, nhưng chúng tôi, những người Hồng Kông phải tiếp tục ngay cả trong những thời khắc khó khăn nhất. Luôn có những con đường để tiếp tục nếu chúng ta không từ bỏ. Hãy thắp nến lên dù bạn ở nơi đâu, kể cả trong tù,” ông nói.

Ngân Hà (theo SCMP)

Xem thêm: