Cuộc thảm sát của Thành Cát Tư Hãn khiến đế quốc Trung Á sụp đổ

Sau khi thôn tính rất nhiều quốc gia, Thành Cát Tư Hãn đã mở rộng lãnh thổ sát tới vùng Trung Á. Lúc đầu vị Đại Hãn này có thành ý muốn giao dịch thương mại và có mối quan hệ đồng minh với Đế quốc Khwarezm, nhưng cách Đế quốc này đối đãi với sứ giả của Đế quốc Mông Cổ đã khiến người dân của họ bị thảm sát và triều đình sụp đổ.

Xử tử và làm nhục Sứ giả

Bấy giờ Khwarezm là Đế quốc hùng mạnh và rộng lớn, bao gồm Iran, Turkmenistan, Uzbekistan, nửa Afghanistan và các vùng lân cận ngày nay.

Để thể hiện thiện ý của mình, Thành Cát Tư Hãn đã cho đoàn Sứ giả cùng 500 binh lính mang theo rất nhiều châu báu đến Đế quốc Khwarezm. Đại hãn gửi một lá thư đến vua Shah Ala ad-Din Muhammad, trong đó có viết: “Tôi là chủ nhân của những vùng đất mặt trời mọc, còn ngài cai trị những vùng đất mặt trời lặn. Chúng ta hãy cùng nhau xây dựng một tình hữu nghị và nền hòa bình vững chắc.” (Theo nhà sử học người Ba Tư Juzjani).

Tuy nhiên người Khwarezm, vốn xây dựng được một Đế quốc làm chủ vùng Trung Á, đã xem thường những kẻ du mục. Người cai trị thành phố Otrar là Inalchuq đã bắt giam toàn bộ phái đoàn với lý do âm mưu chống lại Khwarezmia.

Nhận được tin, Thành Cát Tư Hãn vẫn rất bình tĩnh phái thêm một đoàn Sứ khác gồm 2 người Mông Cổ, 1 người Hồi giáo đến thương thuyết, nói rõ mục đích muốn được giao dịch với Đế quốc Khwarezm và đề nghị thả đoàn người trước đây đang bị giam giữ.

Thế nhưng vua Shah Ala ad-Din Muhammad đã ra lệnh chém đầu Sứ giả người Hồi giáo, cạo trọc đầu 2 Sứ giả người Mông Cổ để sỉ nhục rồi sai trả lại cho Thành Cát Tư Hãn. Đồng thời vua cũng xử tử toàn bộ đoàn Sứ giả hơn 500 người trước đây.

Tấn công trừng phạt Đế quốc Khwarezm

Được tin, Thành Cát Tư Hãn quyết định tấn công trừng phạt Khwarezm. Tuy nhiên ông rất bình tĩnh không nóng vội, nắm thông tin thám báo, chuẩn bị đội quân 20 vạn với các loại vũ khí phá thành cùng lương thảo đầy đủ, rồi đích thân chỉ huy quân Mông Cổ tiến đánh Đế quốc Khwarezm.

Đế quốc Khwarezm có 40 vạn quân, đông gấp đôi quân Mông Cổ. Vua Shah cho rằng người Mông Cổ vốn là dân du mục, không quen đánh thành, nên cho quân chủ yếu tập trùng phòng thủ trong thành.

Khởi đầu tướng Truật Xích cho 3 vạn quân tiến đánh phía nam, để lực lượng chính do Thành Cát Tư Hãn chỉ huy tiến đánh thành phố Otrar. Otrar chính là nơi bắt giam hơn 500 người của đoàn Sứ giả đầu tiên do người Mông Cổ phái đến.

Quân Khwarezm phòng thủ trong thành, Thành Cát Tư Hãn lệnh bao vây bắt đầu từ mùa thu năm 1219. Sau 5 tháng, quân Mông Cổ phá được cổng chính và tràn vào trong thành. 1 tháng sau thì Otrar thất thủ. Quân Mông Cổ trả thù cho đoàn Sứ giả bị thảm sát trước đó, Inalchuq bị xử tử, số dân còn lại bị bắt làm nô lệ.

Trong khi Otrar bị hạ, tướng Triết Biệt chỉ huy một cánh quân tiến về phía nam nhằm chặn đường lui của Vua Shah.

Thành Cát Tư Hãn chỉ huy 5 vạn quân đi vòng qua Samarkand và tiến về phía tây để bao vây thành phố Bukhara. Để làm được điều này, quân Mông Cổ phải đi trong sa mạc từ ốc đảo này qua ốc đảo khác, vì thế quân Mông Cổ đến được cổng thành Bukhara mà không bị phát hiện. Sau này các nhà sử học cho đây là một trong những cuộc đột kích thành công nhất trong lịch sử.

Quân Mông Cổ nhanh chóng tiến vào thành, một đội quân người Turk tổ chức cố thủ ở pháo đài trong thành phố. Sau 12 ngày công phá, quân Mông Cổ cũng hạ được pháo đài này. Quân lính thủ thành bị xử tử, những thợ thủ công hay nghệ nhân lành nghề bị bắt mang về phục vụ cho Mông Cổ. Thanh niên không tham chiến thì bị sung vào quân đội, số dân còn lại đều bị làm nô lệ.

Tiêu diệt kinh thành Đế quốc Khwarezm

Tháng 3/1220, Thành Cát Tư Hãn tiến đến Kinh đô Samarkand (thuộc Uzbekistan ngày nay), 10 vạn quân Khwarezm tổ chức phòng thủ trong thành.

Sau 3 ngày tổ chức phòng thủ trước sự tấn công của quân Mông Cổ, quân Samarkand phản công. Thành Cát Tư Hãn cho chống trả rồi giả vờ thua trận rút lui, 5 vạn quân Khwarezmia truy kích theo sau.

Khi quân Khwarezmia rời xa pháo đài, các cánh quân Mông Cổ đột ngột xuất hiện, vây quân Khwarezmia lại, rồi tấn công tiêu diệt. Vua Shah Muhammad đã cố gắng 2 lần cho quân từ trong thành ra chi viện giải vây nhưng đều bị quân Mông Cổ đánh bại và tiêu diệt.

Sau khi 5 vạn quân Khwarezmia bị diệt, quân Mông Cổ dễ dàng tràn vào Kinh thành Samarkand. Người Mông Cổ đã tiêu diệt toàn bộ binh lính và dân chúng để trả thù cho Sứ giả của mình bị giết chết và sỉ nhục.

Thành Cát Tư Hãn lệnh cho 2 tướng giỏi của mình là Tốc Bất Đài và Triết Biệt cùng 2 vạn quân truy bắt vua Shah. Vua Shah chạy về phía tây cùng con trai và đám tàn quân, trốn trên môt hòn đảo ở biển biển Caspi. Quá bất ngờ khi cả một Đế quốc hùng mạnh mà mình gây dựng bỗng chốc sụp đổ, Vua Shah qua đời không lâu sau đó.

Các thành phố còn lại của Đế quốc Khwarezm lần lượt thất thủ. Để trả thù cho việc Sứ giả bị giết chết và sỉ nhục, quân Mông Cổ đã tàn sát người Khwarezm. Theo ghi chép lịch sử thì chỉ những nghệ nhân tài giỏi được đưa về Mông Cổ, phụ nữ và trẻ em trở thành nô lệ, còn lại 4 triệu binh lính và thường dân đều bị tàn sát. Đây được xem là cuộc thảm sát lớn nhất của quân Mông Cổ dưới thời Thành Cát Tư Hãn.

Thời xưa, hai nước giao tranh, không giết Sứ giả. Việc Khwarezmia hùng mạnh phạm vào điều này dù không có chiến tranh, nên cuối cùng đã dẫn đến một kết cục bi thảm cho Đế quốc.

Trần Hưng

Xem thêm:

• Trận đánh lớn nhất của Thành Cát Tư Hãn
• Đưa châu Âu đến thời kỳ Phục Hưng: Có một Thành Cát Tư Hãn rất khác

Mời xem video: