Lịch sử chùa Diên Hựu – chùa Một Cột
- Trần Hưng
- •
Chùa Một Cột vốn có tên là chùa Diên Hựu, nghĩa là “phúc lành lâu dài”. Chùa kỳ thực là một quần thể bao quanh điện thờ hình bông sen nở trên mặt nước (Liên Hoa Đài). Vì kiến trúc điện thờ quá đặc biệt và nổi bật, nên rất nhiều người vẫn gọi điện thờ Liên Hoa Đài là Chùa Một Cột. Chùa là một trong những ngôi chùa cổ kính và độc đáo nhất Việt Nam, nằm tại trung tâm thủ đô Hà Nội.
Từ giấc mơ của nhà Vua đến chùa Diên Hựu
Vào thời thuộc Đường, ở vị trí chùa Một Cột ngày nay là hồ nước, giữa hồ nước có ngôi lầu ngọc, bên trong có cột đá với tượng Phật Quan Âm.
Đến thời vua Lý Thái Tông, là người tôn sùng Phật Pháp, Vua thường đến đây cầu nguyện. Năm 1049, nhà Vua mơ thấy Phật bà Quan Âm ngồi trên tòa sen đến rồi dắt Vua lên. Khi tỉnh dậy Vua kể lại giấc mơ này cho bầy tôi.
Nghe xong sư Thiền Tuệ cho rằng đây là điềm lành, khuyên Vua nên dựng cột đá, rồi làm tòa sen của Phật bà Quan Âm đặt trên cột như đã thấy trong mộng. Vua bèn cho tu sửa cột đá lớn giữa hồ nước, trên cột là ngôi điện thờ nhỏ mái cong, tượng trưng cho bông sen vươn lên từ mặt nước – hình ảnh của sự thanh tịnh. Hoa sen dù mọc trong bùn nhưng không hôi tanh mùi bùn, vẫn giữ được tinh khiết thơm ngát.
Sau khi xây dựng xong quần thể chùa với điện thờ, Vua đặt tên cho chùa là chùa Diên Hựu (延祐寺) với ý nghĩa phúc lành dài lâu.
Hàng năm cứ đến ngày mùng 8 tháng 4, vua Lý Thái Tông lại đến đây làm lễ, các nhà sư cùng dân chúng ở Kinh thành cũng đến dự lễ.
Chùa Diên Hựu là nơi ghi dấu những giá trị lịch sử quan trọng. Triều đại nhà Lý, đặc biệt dưới thời Lý Thái Tông, là thời kỳ thịnh trị của Đại Việt, với sự phát triển vượt bậc về kinh tế, văn hóa và nghệ thuật. Chùa Diên Hựu vì thế trở thành chứng nhân cho một giai đoạn vàng son trong lịch sử dân tộc.
Trải qua các thời kỳ quân chủ
Đến thời vua Lý Nhân Tông, năm 1105, chùa Diên Hựu được tu sửa lại to đẹp hơn, trước sân có dựng 2 tháp lợp sứ trắng. Đại Việt Sử ký Toàn thư đã mô tả lại rằng: “Bấy giờ Vua sửa lại chùa Diên Hựu đẹp hơn cũ, đào hồ Liên Hoa Đài, gọi là hồ Linh Chiểu. Ngoài hồ có hành lang chạm vẽ chạy chung quanh, ngoài hành lang lại đào hồ gọi là hồ Bích Trì, đều bắc cầu vồng để đi qua. Trước sân chùa xây bảo tháp”.
Vua Lý Nhân Tông vẫn giữ truyền thống trước đó, cứ đến ngày mùng 8 tháng 4 lại đến đây làm lễ, các nhà sư cùng dân chúng Kinh thành cũng cùng dự lễ. Vua đứng trên một đài cao trước chùa thả một con chim bay đi, rồi dân chúng cùng tung chim bay theo trong tiếng reo vui của một ngày hội lớn.
Đến cuối thời nhà Lý, Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho nhà Trần. Nhà Trần nối tiếp nhà Lý rất kính ngưỡng Phật Pháp. Chùa Diên Hựu được tu sửa, là điểm sinh hoạt tín ngưỡng không thể thiếu trong văn hóa dân gian.
Đến thời nhà Lê, Nho giáo được xem trọng hơn Phật giáo. Đến thời Lê Trung Hưng thì chùa đã xuống cấp trần trọng. Đến thời nhà Nguyễn thì chùa mới được trùng tu lại.
Xây dựng lại chùa
Năm 1954, quân Pháp trước khi rút khỏi Hà Nội đã cho đặt mìn phá hủy chùa Diên Hựu. Năm 1955, kiến trúc sư Nguyễn Bá Lăng đã thiết kế theo kiến trúc cũ của chùa để xây lại. Chùa còn có Liên Hoa Đài hình vuông mái cong, dựng trên cột cao 4 mét. Đài Liên Hoa có mái ngói, bốn góc uốn cong, trên có “lưỡng long chầu nguyệt”.
Tuy nhiên chùa không có những cánh sen trên cột đá như đã mô tả trong bia văn thời nhà Lý về chùa. Chùa mới được xây bằng vật liệu hiện đại như bê tông chứ không phải đá nguyên khối như xưa kia nên không có được nét cổ kính như chùa cũ.
Chùa vẫn lấy tên cũ là chùa Diên Hựu. Nhưng vì phần trung tâm chùa là Liên Hoa Đài với một cột đá duy nhất nâng đỡ, tạo hình như một bông sen nở trên mặt nước, nên dân chúng hay gọi Liên Hoa Đài là chùa Một Cột.
Xung quanh Liên Hoa Đài được trồng sen, làm tăng thêm vẻ đẹp thanh tịnh của chùa. Để lên chùa phải bước qua một cầu thang nhỏ bằng gạch, nối từ bờ hồ vào đài. Tất cả tạo nên một tổng thể hài hòa, mang đậm chất nghệ thuật.
Năm 2012, Tổ chức Kỷ lục châu Á đã công nhận chùa Một Cột là “Ngôi chùa có kiến trúc độc đáo nhất châu Á”, khẳng định giá trị văn hóa nghệ thuật của ngôi chùa này.
Dù quy mô nhỏ bé, chùa Diên Hựu vẫn giữ được vẻ linh thiêng và thanh tịnh vốn có. Vào các dịp lễ lớn như rằm, mùng một hay Tết Nguyên Đán, người dân thường đến đây thắp hương, cầu bình an. Hồ sen quanh chùa vào mùa hè nở rộ, tạo nên khung cảnh yên bình giữa lòng thành phố nhộn nhịp.
Trần Hưng
Xem thêm:
Mời xem video:
Từ khóa Hà Nội kiến trúc Phật giáo Chùa Một Cột
![[VIDEO] Ngoại trưởng Mỹ Rubio chỉ ra cách Trung Quốc dùng đầu tư để trục lợi ở nước ngoài](https://trithucvn2.net/wp-content/uploads/2025/03/dau-tu-TQ0-160x106.jpg)
