Tại sao lòng biết ơn vô điều kiện mang lại hạnh phúc? Làm sao để bồi dưỡng?

Trần Tuấn Thôn
•
Thứ Ba, 02/12/2025

Con người trước thiên nhiên tỏ ra thật nhỏ bé và hạn chế về năng lực. Do đó, chúng ta nên giữ một tâm thái khiêm nhường, thường xuyên bày tỏ lòng biết ơn đối với những gì trời đất ban tặng và những gì chúng ta đang có, và là lòng biết ơn vô điều kiện. Các chuyên gia cho rằng, lòng biết ơn vô điều kiện có thể là hình thức hạnh phúc cơ bản nhất và mang lại nhiều lợi ích cho chúng ta.

Một số nhà tâm lý học cho rằng lòng biết ơn vô điều kiện có thể là hình thức hạnh phúc cơ bản nhất. (Shutterstock)

Nhà tâm lý học người Mỹ và tác giả cuốn Spiritually Intelligent Leadership: How to Inspire by Being Inspired, Yosi Amram, viết trên trang Psychology Today rằng hầu hết lòng biết ơn đều có điều kiện, trong khi lòng biết ơn vô điều kiện giúp chúng ta thoát khỏi những ràng buộc đó.

Ông giải thích, hầu hết mọi người bày tỏ lòng biết ơn dựa trên một lý do cụ thể, ví dụ: “Tôi biết ơn người này, vì họ đã giúp tôi”. Nhưng còn có một loại biết ơn không kèm lý do, chỉ tồn tại đơn giản vì chúng ta muốn biết ơn, tức là biết ơn chỉ để biết ơn – đó chính là lòng biết ơn vô điều kiện.

Lợi ích sinh học của lòng biết ơn

Amram cho biết từ góc độ sinh học, lòng biết ơn có thể điều chỉnh hệ thần kinh giao cảm, mang lại lợi ích cho cơ thể. Nghiên cứu hình ảnh não cho thấy cảm giác biết ơn kích hoạt hải mã (hippocampus) và hạnh nhân thể (amygdala), hai vùng liên quan mật thiết đến cảm xúc, trí nhớ và điều chỉnh cơ thể. Những vùng này liên quan đến con đường phần thưởng và vùng dưới đồi (hypothalamus), giúp tăng mức serotonin và kích thích sản xuất dopamine – một chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến hạnh phúc và động lực.

Lòng biết ơn có thể tái cấu trúc hệ thần kinh theo thời gian, hỗ trợ khả năng chịu đựng cảm xúc. Thể hiện lòng biết ơn lâu dài liên quan đến cải thiện chức năng miễn dịch, giảm mức cortisol và tăng cường sức khỏe tim mạch. Nghiên cứu cho thấy những người thực hành biết ơn có khả năng phục hồi tinh thần tốt hơn trước áp lực và khó khăn, đồng thời phát triển ý thức rộng hơn.

Lòng biết ơn cũng giúp cân bằng xu hướng tiêu cực trong não, vốn gây căng thẳng thần kinh, dẫn đến mệt mỏi, rối loạn cảm xúc và lo âu. Để đối phó với điều này, chúng ta cần ý thức nhận biết và đón nhận những điều tốt đẹp xung quanh. Một mẹo thực tiễn là dừng lại, hít thở sâu ba lần để thực sự cảm nhận và tiêu hóa “dinh dưỡng cảm xúc” từ lòng biết ơn.

Lòng biết ơn vô điều kiện – hình thức mạnh mẽ nhất

Amram nhấn mạnh, lòng biết ơn vô điều kiện giải phóng giá trị bản thân khỏi ràng buộc từ môi trường bên ngoài. Lòng biết ơn có điều kiện phụ thuộc vào cuộc sống thuận lợi, dễ bị ảnh hưởng bởi áp lực, mất mát hay bất ổn. Trong khi đó, lòng biết ơn vô điều kiện giúp chúng ta gắn bó với sự tồn tại, không phụ thuộc vào thành tựu, tiến bộ hay kiểm soát, cho phép cảm thấy đầy đủ và vững vàng ngay cả khi đời sống hỗn loạn hay đau khổ. Đây không chỉ là công cụ tăng hạnh phúc mà còn là một sự chuyển hóa tâm lý sâu sắc – chấp nhận đau khổ và khó khăn thay vì phủ nhận chúng.

Amram gợi ý, thay vì liệt kê điều mình biết ơn, hãy hít thở ba lần và thử bày tỏ lòng biết ơn mà không nhắm vào điều cụ thể nào, ví dụ: “Tôi biết ơn vì tôi đang ở đây”. “Tôi biết ơn vì chúng ta cùng có mặt tại khoảnh khắc này”, “Tôi biết ơn vì sự ban tặng của cuộc sống”. Những biểu hiện này không yêu cầu trả giá gì cả, và lòng biết ơn có thể trở thành sự thừa nhận một chân lý vĩnh hằng – chính sự tồn tại của bạn vốn đã có ý nghĩa, không liên quan đến bất cứ thành tựu nào.

Lòng biết ơn mang hạnh phúc trên toàn thế giới

Phó giáo sư tâm lý học, khoa Tâm thần học, Đại học Y Harvard, Courtney Beard, viết rằng lòng biết ơn có lợi ích vượt qua ranh giới văn hóa, mang lại hạnh phúc toàn cầu. Các nghiên cứu trước đây xác nhận lòng biết ơn giúp tăng hạnh phúc, thường thông qua việc lập danh sách biết ơn, viết thư, viết nhật ký hoặc trực tiếp bày tỏ cảm kích.

Một nghiên cứu mới đăng trên PNAS phân tích 145 nghiên cứu từ 28 quốc gia với hơn 24.000 người tham gia, cho thấy nhìn chung lòng biết ơn có tác động tích cực đến hạnh phúc, đặc biệt là nâng cao cảm xúc tích cực. Các phương pháp bày tỏ biết ơn có thể khác nhau theo văn hóa, ví dụ: bày tỏ trực tiếp cho người khác và thiền định biết ơn là hai cách hoàn toàn khác nhau, hiệu quả có thể khác nhau theo từng văn hóa và cá nhân.

Beard khuyên nên tích hợp lòng biết ơn vào đời sống hằng ngày, vì đây là phương pháp đơn giản, chi phí thấp và có thể nâng cao cảm xúc tích cực theo thời gian. Bà kết luận, hãy thử nhiều cách khác nhau để thể hiện lòng biết ơn, kể cả những cách bạn chưa từng thử, kiên trì thực hành, bạn sẽ nhận thấy lợi ích và có thể duy trì cảm giác hạnh phúc quanh năm.