Rau củ quả ‘rỗng’: Hậu quả từ nông nghiệp hiện đại và thương mại toàn cầu

Ngày nay bạn có thể mua táo Mỹ, chuối Dole, kiwi Úc ở bất kỳ siêu thị nào của Việt Nam, số lượng không hạn chế… Cuộc sống thật tiện lợi, nhưng đó chỉ là một mặt của vấn đề. Các chuyên gia cảnh báo rằng, mật độ dưỡng chất trong rau củ quả đang sút giảm một cách tệ hại.

Khi bạn tính toán khẩu phần ăn, không chỉ là ăn cho đủ calo và đầy bụng, bao nhiêu loại này hay loại kia mà phải cân bằng giữa lượng chất đạm, béo, đường bột… với các chất dinh dưỡng khác như vitamin A, B, C, axit béo omega-3, các chất khoáng trung và vi lượng, chất chống oxy hóa… Tùy vào hàm lượng dinh dưỡng nguyên liệu thực phẩm mà các nhà nghiên cứu đưa ra những khuyến cáo khác nhau cho từng đối tượng. Tuy nhiên, nếu như chỉ cần một trái táo là đủ vitamin cho cơ thể vào năm 1950 thì ngày nay có lẽ bạn cần phải ăn đến… 20 trái, thậm chí là nhiều hơn nữa.

Nghiên cứu cho thấy, so với vài thập kỷ trước đây, các chất dinh dưỡng trong thực phẩm suy giảm nhiều. Một số loại trở nên “to xác”, tính về mật độ năng lượng calo có thể không thay đổi, nhưng thực ra chúng khá là rỗng tuếch. Các nhà khoa học đã cảnh báo về vấn đề này khi khảo sát trên nhiều loại thực phẩm khác nhau. Táo chỉ là một ví dụ, nhìn bề ngoài chúng có vẻ đẹp hơn loại táo của những năm 1950, nhưng hàm lượng các chất dinh dưỡng đã giảm sút nghiêm trọng. Trái cam ngày nay có lượng sắt ít hơn 5 lần.

Theo các nhà nghiên cứu Canada, sau 50 năm phát triển, khoai tây đã mất đi một nửa lượng vitamin C, sắt và một phần tư lượng canxi. Do đó có thể bạn sẽ cần ăn đến 5 trái chuối, 10 trái cam, và 26 trái đào để có được lượng vitamin A tương đương, đáp ứng cho nhu cầu hàng ngày của cơ thể!

Tất nhiên là các nhà nghiên cứu không hoàn toàn cùng đồng ý với những tỉ lệ sụt giảm giá trị dinh dưỡng nêu trên. Mức độ suy giảm phụ thuộc theo từng loại rau củ quả, giống, mùa và địa lý… nhưng hầu hết họ đều thừa nhận rằng đây là một vấn đề thực tế.

>> Vì sao 93% hạt giống hoa màu và trái cây đã tuyệt chủng trong 80 năm qua?

Các vitamin đã đi đâu mất?

Chúng ta có thể nghi ngờ rằng các phương pháp phân tích khi xưa có sai số lớn, tuy nhiên các nhà nghiên cứu đã tiến hành thử nghiệm và khẳng định đồ ăn bị “suy dinh dưỡng” là một thực trạng và chúng xuất phát từ một số nguyên nhân như:

• Phương pháp canh tác hiện đại với mật độ cây trồng cao, lạm dụng thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ và phân bón… Điều này đã thúc đẩy tốc độ phát triển của cây, đồng thời giảm thời gian cần thiết để các tạo ra và cố định các chất dinh dưỡng trong rau củ quả.
• Kỹ thuật thâm canh rút kiệt độ màu mỡ của đất, khiến đất trở nên nghèo dinh dưỡng. Kết quả là cây trồng cũng suy dinh dưỡng, rau quả to xác vì phân hóa học và chất kích thích tăng trưởng… nhưng không còn vị đậm đà cùng với những dưỡng chất nguyên sơ.
• Các sản phẩm nông nghiệp thường được trồng ở một nơi, sơ chế đóng gói ở một nơi và chuyên chở đi tiêu thụ ở một nơi khác – có thể cách đó nửa vòng trái đất. Như vậy, thời gian tính từ lúc thu hoạch đến khi được ăn tương đối dài, làm giảm giá trị dinh dưỡng của chúng.
• Để đảm bảo trái cây đều và đẹp, ít bị dập nát hư hao, người ta đã thu hái ngay từ lúc chúng chưa kết thúc quá trình tích lũy dưỡng chất, đặc biệt là những loại cần phải có ánh nắng mặt trời để hình thành, ví dụ như các hoạt chất anthocyanin, polyphenol… là những chất giúp cơ thể người chống lại ung thư, lão hóa, tiểu đường… Một số loại trái cây nếu hái sớm thì lượng vitamin C coi như là bằng không.

Thói quen hủy diệt dưỡng chất trong rau củ quả

Rau củ quả, đáng ra cần được thu sớm hái nhanh và bảo quản chỗ mát trong thời gian ngắn rồi ăn luôn, thì ngày nay nhiều hàng rau lại được bày như thể phơi quần áo cho khô. Thời tiết nóng nực và dưới với ánh nắng Mặt Trời là các tác nhân phá hủy đi chút xíu vitamin còn lại trong đó. Đáng tiếc đây là chuyện bạn có thể thấy hàng ngày xung quanh chúng ta.

Ai cũng lo dư lượng thuốc trừ sâu, hóa chất bảo quản, nên nhiều người mang ngâm chúng trong nước hàng giờ, rồi rửa dưới vòi nước chảy mạnh… vậy là coi như tiêu hủy thêm một phần chất dinh dưỡng nữa! Nếu khâu cuối là nấu chín, luộc kỹ kết hợp với mở vung nồi… thì về cơ bản bạn đã hoàn thành xuất sắc vai đóng trong bộ phim “kẻ hủy diệt” về dinh dưỡng. Cơ thể chúng ta thiếu khoáng chất, đói vitamin, không có chất chống oxy hóa… sẽ phải vật vã khổ sở chèo chống sống cho qua ngày. Thiếu hụt dinh dưỡng mãn tính, hệ miễn dịch suy yếu, tất nhiên cơ thể trở nên mong manh và có nguy cơ mắc nhiều loại bệnh, bao gồm cả ung thư.

Giải pháp nào cho người tiêu dùng?

Người nông dân có cái lý của người nông dân, họ muốn thu hoạch mùa màng nhanh chóng và bội thu; thương lái và người bán lẻ muốn hạn chế rủi ro và tổn thất hao hụt. Vậy tất nhiên là phần còn lại dành cho người tiêu dùng. Do vậy, giải pháp không thực sự có nhiều và chỉ là đối phó khi vấn đề không được giải quyết từ gốc. Nhìn chung, bạn có thể áp dụng một số nguyên tắc sau để hạn chế nguy cơ:

• Mùa nào thức nấy: Đừng cố gắng ăn đồ trái vụ, hãy tìm trái chín cây thay vì chín hàng loạt nhờ hóa chất.
• Vùng nào thức nấy: Đồ tươi mới sản xuất tại địa phương đảm bảo hơn là vận chuyển từ nơi khác về, đồ nhập khẩu cũng cần xem xét kỹ lưỡng.
• Mua hàng rau quả tươi, sạch và tốt nhất là hàng thực phẩm trồng theo phương pháp hữu cơ, hoặc dân dã truyền thống không dùng nhiều hóa chất.

Ngoài ra, đối với rau củ quả, bạn không nên ngâm rửa nhiều quá, điều đó không có tác dụng nhiều trong việc loại bỏ các loại hóa chất đã ngấm vào sâu đó, mà chỉ phá hủy thêm các vitamin.

Đình Vũ

Xem thêm: