ĐCSTQ rơi vào tình thế thua-thua cùng với Venezuela

Lý Tân Vũ
•
Chủ Nhật, 21/12/2025

Khi Mỹ tăng cường các lệnh trừng phạt dầu mỏ và áp lực quân sự đối với chính quyền độc tài Venezuela, chế độ Maduro đang đứng trên bờ vực sụp đổ. Đồng thời, chính quyền Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ), vốn là chủ nợ lớn nhất và là người ủng hộ chính quyền Maduro lâu dài, đang đối mặt với cả thay đổi địa chính trị lẫn rủi ro từ hàng trăm tỷ USD nợ công tại Venezuela, rơi vào tình thế thua-thua cùng với Venezuela.

Trump gây áp lực cực đại, chế độ Maduro gặp khó khăn nghiêm trọng

Tối 16/12/2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump đăng trên mạng xã hội, chỉ định nhà lãnh đạo Venezuela Nicolás Maduro là tổ chức khủng bố nước ngoài (FTO) và ra lệnh phong tỏa hoàn toàn tất cả các tàu dầu bị trừng phạt ra vào Venezuela, nhằm cắt nguồn tài chính chính – xuất khẩu dầu mỏ. Đây là giai đoạn leo thang liên tục của chính quyền Trump nhằm gia tăng áp lực lên Maduro, bao gồm tăng cường triển khai quân sự tại khu vực.

Ông Trump viết trên nền tảng Truth Social: “Venezuela hiện bị hạm đội lớn nhất trong lịch sử Nam Mỹ bao vây. Quy mô hạm đội sẽ tiếp tục tăng, Venezuela sẽ phải chịu cú sốc chưa từng có, cho đến khi trả lại tất cả dầu mỏ, đất đai và tài sản khác đã cướp từ Mỹ… Mỹ sẽ không cho phép tội phạm, khủng bố hay các quốc gia khác cướp, đe dọa hay làm hại Mỹ, cũng như không cho phép các chế độ thù địch chiếm đoạt dầu mỏ, đất đai hay tài sản khác của Mỹ; tất cả phải trả lại ngay lập tức”.

Ông Trump cáo buộc chế độ Maduro sử dụng thu nhập từ dầu mỏ để tài trợ cho khủng bố ma túy, buôn người, giết người và bắt cóc. Dựa trên cướp tài sản Mỹ và khủng bố, buôn ma túy, buôn người, Mỹ liệt chế độ này vào danh sách tổ chức khủng bố nước ngoài và phong tỏa hoàn toàn các tàu dầu ra vào Venezuela.

Dưới chính sách phong tỏa dầu mới của chính quyền Trump, chế độ Maduro đang đối mặt khủng hoảng kinh tế và tài chính nghiêm trọng. Chuyên gia cảnh báo đây có thể là điểm tới hạn dẫn tới sụp đổ của chế độ.

Theo Reuters hôm 17/12, xuất khẩu dầu Venezuela đã bị cản trở nghiêm trọng, hiện khoảng 15 triệu thùng dầu thô đang nằm tại vùng biển nước này để tránh bị Mỹ phong tỏa.

Tập đoàn Tài chính Quốc tế Hà Lan (ING) hôm 18/12 nhận định, lệnh phong tỏa có thể ảnh hưởng tới 600.000 thùng dầu xuất khẩu mỗi ngày sang Trung Quốc, trong khi xuất khẩu sang Mỹ khoảng 160.000 thùng/ngày có thể vẫn tiếp tục. 600.000 thùng tương đương khoảng 2/3 sản lượng xuất khẩu tháng 11 (900.000 thùng).

Fox News hôm 18/12 dẫn dữ liệu: Do chính sách xã hội chủ nghĩa, Venezuela đã trải qua nhiều năm khủng hoảng kinh tế, gần như tất cả các ngành kinh tế khác sụp đổ, dầu mỏ chiếm hơn 80% xuất khẩu và 90% thu nhập chính phủ. Nếu vận chuyển dầu bị gián đoạn, Venezuela sẽ chịu rủi ro cực lớn; lệnh phong tỏa có thể thúc đẩy khủng hoảng kinh tế và bất ổn nội bộ.

Melissa Fort Maldonado, Giám đốc sáng kiến Tây bán cầu của Viện Nghiên cứu Chính sách Mỹ, cho Fox News: “Không có nguồn thu từ dầu mỏ, chế độ Maduro không thể tồn tại”.

Jorge Hraizati, Chủ tịch Tổ chức Bao trùm Kinh tế, nhận định: Các hành động của Mỹ “cơ bản thay đổi cấu trúc kinh tế xuất khẩu dầu Venezuela”. Ông cảnh báo rằng chỉ dựa vào áp lực dầu mỏ không đủ lật đổ Maduro, nhưng sự kết hợp phong tỏa, tịch thu tài sản và cô lập ngoại giao là chưa từng có, tăng khả năng chế độ sụp đổ.

Trump gia tăng áp lực quân sự và kinh tế, nhắm lật đổ chế độ Maduro

Trong vài tháng gần đây, chính quyền Trump liên tục gia tăng áp lực lên Venezuela bằng quân sự, phong tỏa kinh tế và cô lập ngoại giao, nối tiếp các lệnh trừng phạt trong nhiệm kỳ đầu của ông.

Lầu Năm Góc xác nhận, ngày 15/12, quân đội Mỹ tấn công 3 tàu bị cáo buộc buôn ma túy ở Thái Bình Dương, khiến 8 người chết. Từ 2/9 đến nay, hơn 20 vụ tương tự đã làm ít nhất 95 người chết, chủ yếu ngoài khơi Venezuela.

Chính phủ Mỹ từng cho biết các cuộc tấn công nhằm ngăn ma túy vào Mỹ. Ngày 16/12, Chánh văn phòng Trump, Suzy Wells, trả lời Vanity Fair: Chiến lược của Trump không chỉ chống ma túy mà còn nhắm vào chế độ Maduro.

Bà Wells nói ông Trump “muốn tiếp tục phá hủy tàu cho tới khi Maduro chịu đầu hàng”, nhưng nếu ông Trump cho phép tấn công trên bộ, đó sẽ là chiến tranh và cần Quốc hội phê chuẩn.

Ngày 7/8, ông Trump nâng tiền thưởng truy nã Maduro lên 50 triệu USD, gấp đôi mức 25 triệu USD công bố tháng 1/2025.

Ngày 15/10, ông thông báo đã ủy quyền CIA thực hiện các hoạt động bí mật tại Venezuela, cân nhắc triển khai quân sự trên bộ. CNN nhận định các hoạt động bí mật nhằm thúc đẩy thay đổi chế độ và phối hợp với phe đối lập.

Ngày 16/11, tàu sân bay USS Ford tới Caribe, đây là triển khai quân lớn nhất của Mỹ tại khu vực trong nhiều thập kỷ, thuộc Chiến dịch Mũi giáo Phía Nam (Operation Southern Spear) với gần 12 tàu chiến và 12.000 quân, được xem là leo thang áp lực quân sự lên Maduro.

Ngày 30/11, ông Trump xác nhận từng gọi điện trực tiếp với ông Maduro, nhưng không tiết lộ nội dung. Trước đó, nhiều báo Mỹ đưa tin về cuộc gọi này, xảy ra ngày 21/11.

Theo Reuters và Miami Herald, ông Trump cảnh báo ông Maduro có thể bảo toàn bản thân, vợ con, nhưng phải rời Venezuela ngay lập tức. Ông Maduro đồng ý ra đi nếu được miễn trừ pháp lý hoàn toàn, gỡ bỏ tất cả lệnh trừng phạt Mỹ và kết thúc một vụ án quan trọng tại Tòa án Hình sự Quốc tế.

Ông Maduro còn yêu cầu gỡ bỏ trừng phạt hơn 100 quan chức Venezuela, duy trì kiểm soát quân đội và đổi lại sẽ tổ chức bầu cử tự do.

Nguồn tin cho biết trong chưa đầy 15 phút cuộc gọi, ông Trump từ chối phần lớn yêu cầu, nhưng cho ông Maduro một tuần để rời Venezuela cùng gia đình. Hạn chót an toàn là 28/11, dẫn tới quyết định đóng không phận Venezuela ngày 29/11.

Chính sách cực hạn của ông Trump nhận được ủng hộ từ các quốc gia Nam Mỹ. Ngày 16/12, Tổng thống đắc cử Chile, chính trị gia bảo thủ Jose Antonio Kast, gọi chế độ Venezuela là “độc tài ma túy”, khẳng định sẽ ủng hộ mọi hành động chấm dứt quyền lực Maduro.

Mô hình xã hội chủ nghĩa gây hậu quả: từ bạn thành thù với Mỹ

Khủng hoảng ngoại giao Mỹ – Venezuela kéo dài từ thời Hugo Chávez (1999–2013).

Trước Chávez, hai nước hợp tác chặt chẽ, đặc biệt về dầu mỏ. Mỹ là thị trường xuất khẩu dầu chính, các công ty như ExxonMobil, ConocoPhillips đầu tư nhiều, quan hệ kinh tế rất gắn bó.

Chính quyền Chávez quốc hữu hóa ngành dầu, tịch thu tài sản Mỹ và thực thi chính sách chống Mỹ, thân với Cuba, Iran, dẫn đến quan hệ xấu đi. Đồng thời, Chávez tăng hợp tác với Trung Quốc, từ 1999 thúc đẩy mô hình dầu đổi tín dụng.

Venezuela là nước Mỹ Latinh đầu tiên tham gia sáng kiến Một Vành đai, Một Con đường của Trung Quốc, trở thành nước nhập khẩu dầu lớn thứ tư của Trung Quốc.

Từ 2007–2017, Trung Quốc cung cấp hơn 60 tỷ USD tín dụng, chiếm hơn 40% tổng khoản vay của Bắc Kinh tại Mỹ Latinh, tập trung vào dầu mỏ, cơ sở hạ tầng và quốc phòng, giúp Chávez giảm áp lực tài chính và giảm ảnh hưởng Mỹ.

Sau khi Chávez mất năm 2013, Maduro kế thừa và tiếp tục chính sách chống Mỹ, thân Trung Quốc.

Dưới phong tỏa nghiêm ngặt của Trump, ĐCSTQ bị tác động

Sau 2014, giá dầu quốc tế lao dốc (từ >100 USD/thùng xuống <30 USD), khiến nguồn thu dầu mỏ sụt giảm, mô hình xã hội chủ nghĩa Venezuela phá sản, đất nước rơi vào khủng hoảng chính trị, kinh tế và nhân đạo.

Trong khi Venezuela kinh tế sụp đổ, Trung Quốc, chủ nợ lớn nhất, phải gánh rủi ro kinh tế Venezuela. Trung Quốc đã giảm cho vay mới, tập trung thu hồi nợ cũ, nhưng năm 2018 vẫn cung cấp hàng chục tỷ USD cho ngành dầu Venezuela.

Theo dữ liệu 2018, Trung Quốc cho Venezuela vay tổng cộng khoảng 50 tỷ USD, còn gần 20 tỷ USD chưa thanh toán, chủ yếu qua cơ chế dầu trả nợ.

Báo Đức Deutsche Welle 2018 dẫn nhận định học giả Carnegie, Trần Mậu Tu (Chen Maoxiu): Trung Quốc cho vay lâu dài cho một chính quyền rủi ro cao và quản lý kém có thể dẫn tới tình thế thua-thua: một mặt Trung Quốc cứu chính quyền yếu kém, người dân Venezuela chịu thiệt; mặt khác, do hỗ trợ ngành dầu kém quản lý, Trung Quốc phải trả giá nhập dầu cao hơn.

Tháng 11/2025, 80% xuất khẩu dầu Venezuela sang Trung Quốc. Khi phong tỏa dầu của Trump tiếp tục, chi phí vận chuyển dầu sang Trung Quốc sẽ tăng mạnh, giảm khả năng Venezuela trả nợ bằng dầu, xác nhận dự đoán thua-thua cho cả Trung Quốc và Venezuela.