Phân tích chính sách NATO của ông Trump: Tranh cãi, động cơ và mục tiêu

Tạ Điền
•
Thứ Ba, 20/02/2024

Con đường quay trở lại Nhà Trắng của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump đang ngày càng rộng hơn, dư luận Mỹ theo xu thế khôi phục truyền thống và chủ nghĩa bảo thủ cũng ngày càng rõ hơn. Sau khi chính thức thành ứng viên tổng thống của Đảng Cộng hòa, các chính sách đối nội và ngoại của ông Trump sẽ lần lượt được giới thiệu trong cuộc đối đầu với ứng cử viên Đảng Dân chủ, tuy nhiên trước mắt cho thấy một số chính sách đối ngoại như quan điểm về NATO đã gây náo động, đây là điều rất đáng để nhìn lại, làm rõ…

Ngày 12/2 năm nay, ông Trump đã đả kích NATO rằng khi còn phụ trách Nhà Trắng, ông đã làm cho liên minh quân sự NATO mạnh mẽ hơn ngày nay, đã buộc các thành viên NATO phải trả nhiều tiền hơn cho khả năng phòng thủ của NATO. Ông kêu gọi các nước NATO “có địa vị bình đẳng, trước đây đã vậy, ngày nay càng phải vậy”. Trump đăng trên trang web Truth Social của ông: “Lúc đó, tôi đã nói với 20 nước đang bị truy thu rằng họ phải trả tiền, nếu không họ sẽ không nhận được bảo vệ của quân đội Mỹ, và sau đó tiền bắt đầu chảy vào”. Rồi đáng tiếc là nỗ lực của ông đã không mang lại thay đổi được lâu về vấn đề Mỹ gánh chịu chi phí kéo dài nhiều năm. Dưới chính quyền Tổng thống Biden, không ai buộc người châu Âu phải trả tiền, và tiền của NATO lại bắt đầu co lại.

Trong nhiệm kỳ làm Tổng thống của ông Trump lúc trước, đã nhiều lần ông đe dọa rút khỏi NATO và liên tục gây áp lực buộc các nước thành viên phải chi 2% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) cho chi tiêu quốc phòng theo thỏa thuận. Tuy nhiên, 20 trong số 31 nước thành viên NATO đã không thể thực hiện mục tiêu – điều đã trở thành nguồn gốc gây căng thẳng kéo dài giữa NATO và Mỹ, trong khi lực lượng vũ trang của Mỹ là cốt lõi của sức mạnh quân sự của NATO. Theo NATO, chỉ có 11 nước thành viên đạt được mức chi tiêu mục tiêu. Tổng thư ký NATO Stoltenberg mới đây cho biết ít nhất một nửa trong số 31 nước thành viên dự kiến sẽ đạt được con số này vào năm 2024, trong khi vào năm 2022 chỉ có 7 thành viên đạt được con số này.

Đánh giá từ dữ liệu gần đây nhất (2023), chi tiêu quân sự của Mỹ là 3,49% GDP, vượt xa mức của các nước NATO có thu nhập cao khác. Trong số các nước phát triển và giàu có nhất, con số gần nhất với Mỹ là 2,07% của Vương quốc Anh – vượt mức 2% mà NATO yêu cầu. Những nước khác đáp ứng tiêu chuẩn hầu hết là các nước kém giàu có hơn ở Đông Âu, như Ba Lan (3,9%), Hy Lạp (3,01%), Romania (2,44%) và Hungary (2,43%). Nước Đức hùng mạnh chỉ có 1,57% và Ý có 1,46%. Dù chưa quay lại Nhà Trắng, tuy nhiên cảnh báo thẳng thắn của ông Trump rõ ràng đã có tác dụng. Tổng thư ký NATO Stoltenberg ngày 14/2 cho biết, dự kiến 18 nước thành viên NATO sẽ đạt mục tiêu chi tiêu quân sự 2% GDP trong năm nay, điều này được Bộ Ngoại giao Mỹ hoan nghênh.

Trong một cuộc phỏng vấn với Reuters vào giữa tháng 2, cố vấn chính sách cho chiến dịch tranh cử của ông Trump và là cựu quan chức an ninh quốc gia Mỹ là Keith Kellogg cho biết, nếu các nước thành viên NATO không chi 2% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của họ cho quốc phòng thì ông sẽ ủng hộ loại bỏ các biện pháp bảo vệ theo “Điều 5 của NATO” mà nước thành viên được hưởng. Kellogg cho rằng nếu ông Trump thắng cử tổng thống Mỹ vào tháng 11, ông có thể đề nghị NATO tổ chức cuộc họp vào tháng 6/2025 “để thảo luận về tương lai của liên minh”. Kế hoạch đề xuất của ông là NATO có thể trở thành “liên minh theo cấp bậc” nhằm mang lại bảo vệ tốt hơn cho những thành viên tuân thủ các điều khoản thành lập của tổ chức.

Tại các thành phố và khu cộng đồng của Mỹ, những khu vực có cảnh sát và nhân viên an ninh được tài trợ tốt, nhân lực đầy đủ và trang thiết bị được trang bị tốt sẽ an toàn hơn và khiến người dân yên tâm hơn nhiều so với những khu thiếu kinh phí, thiếu nhân lực và trang thiết bị lỗi thời. Bảo vệ an ninh cũng tỷ lệ thuận với mức chi phí. Quản lý một đất nước lớn cũng giống như nấu những món ăn nhỏ, nguyên tắc đó cũng đúng đối với các cộng đồng, thành phố và quốc gia.

Ông Trump nói trong bài phát biểu tranh cử rằng nguyên thủ của một nước thành viên NATO đã hỏi ông trong một cuộc họp rằng nếu nước này không đáp ứng các nghĩa vụ tài chính với NATO thì liệu có được bảo vệ nếu bị Nga tấn công không? Đáp lại, Trump nói rằng ông không những không bảo vệ đất nước đó mà còn khuyến khích Nga “làm bất cứ điều gì họ muốn”. Từ Tổng thư ký NATO đến người phát ngôn Nhà Trắng, từ Chủ tịch Hội đồng châu Âu đến Bộ trưởng Quốc phòng Ba Lan, họ đều chỉ trích tuyên bố của ông Trump theo những cách khác nhau. Tiêu đề của tờ New York Times thậm chí còn giật gân hơn: “Thích kẻ thù hơn bạn bè, Trump đe dọa phá hoại các quy tắc quốc tế”. Ông Trump đã không khoan nhượng và không nhượng bộ. Ông tuyên bố rõ ràng trên nền tảng mạng xã hội của mình rằng Mỹ sẽ không hỗ trợ tiền bạc cho bất kỳ nước nào “mà không có hy vọng nhận được thứ gì đó hoặc không có bất kỳ điều kiện nào kèm theo”.

Các phương tiện truyền thông cánh tả đã phóng đại điều đó, cho rằng “những nhận xét mang tính kích động về NATO của ông Trump đã khiến cả châu Âu rùng mình”. Từ khi nào cánh tả, vốn điên cuồng tấn công những người bất đồng chính kiến, trở nên hèn nhát và yếu đuối đến vậy? Trẻ em ở Trung Quốc khi không vâng lời hoặc quá nghịch ngợm, thường nghe ông bà dọa nạt: “Nếu con không vâng lời, con sói lớn xấu xa sẽ đến ăn thịt con!” Nhưng có ai có thể ngu ngốc nghĩ rằng những người ông, người bà nhân từ đó đang khuyến khích sói ăn thịt cháu mình?!

Quan điểm của ông Trump về NATO những năm qua ngày càng được hiểu thông hơn. Ông cho rằng nhiều đồng minh quốc tế của Mỹ “không đủ làm bạn bè”, không trân trọng tình bạn, cũng như không có thái độ chân thành với các liên minh, chính sách NATO của một số nước thậm chí còn bị ông coi thường, và trong số đồng minh đó có nhiều trường hợp mà Trump cho biết “không đủ là bạn bè” đều nằm trong liên minh quân sự NATO. Những đồng minh “không đủ là bạn bè” này tận dụng công sức, sức mạnh, sự bảo vệ của Mỹ mà không đền đáp được gì, thay vào đó nhiều khi trong không ít vấn đề quan trọng họ còn bí mật cấu kết hoặc đồng lõa với những kẻ thù của Mỹ như Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ).

Quả thực, NATO không phải là một liên minh dựa trên hội phí, mà là liên minh quân sự lớn nhất trong lịch sử, được thành lập để đối phó với mối đe dọa từ chế độ cộng sản của Liên Xô cũ, cơ sở của nó là phòng thủ tập thể – tức là tấn công vào một nước thành viên là đồng nghĩa tấn công tất cả các nước thành viên, đây là nguyên tắc của Điều 5 Hiệp ước NATO.

Nhưng theo tác giả bài này, mục đích ban đầu của việc thành lập NATO là chống lại Hiệp ước Warsaw, sự bành trướng toàn cầu của chủ nghĩa cộng sản và mối đe dọa đối với xã hội phương Tây. Nhưng khi Hiệp ước Warsaw tan rã, các chế độ xã hội chủ nghĩa Đông Âu và Liên Xô cũ lần lượt tan rã, trung tâm của chủ nghĩa cộng sản toàn cầu chuyển về phương Đông là Trung Quốc, tuy nhiên NATO không những không có điều chỉnh chiến lược mà tiếp tục hướng vào nước Nga vốn không còn chủ nghĩa cộng sản, đã nhắm mắt làm ngơ trước mối đe dọa lớn hơn và toàn diện hơn từ chế độ cộng sản Trung Quốc, thậm chí còn nhảy múa với ĐCSTQ dưới sự cám dỗ của lợi ích kinh tế. Chỉ khi hiểu điều này, chúng ta mới có thể nhận rõ hơn bất mãn của ông Trump đối với NATO thực chất có bối cảnh lịch sử quốc tế sâu sắc hơn.

Dư luận cánh tả khuyến khích một quan điểm không hoàn toàn đúng rằng an ninh châu Âu “phụ thuộc vào sự thành công của Ukraine”, hoặc ít nhất là vào “khả năng của châu Âu trong việc ngăn chặn và vô hiệu hóa các cuộc tấn công liên tục của Nga”. Những người tỉnh táo để không còn bị mù quáng bởi sự ngụy biện của truyền thông chính thống, ngày càng ý thức rõ hơn rằng một cuộc chiến thực sự giữa hai cường quốc có kho vũ khí hạt nhân lớn nhất thế giới là không thể xảy ra, vì nếu xung đột xảy ra sẽ leo thang nhanh chóng và biến thành một cuộc chiến tranh hạt nhân toàn cầu, đưa xã hội loài người đến bờ vực diệt vong hoàn toàn. Trong nhiều thập kỷ, học thuyết hạt nhân “Đảm bảo hủy diệt lẫn nhau” (Mutual Assured Destruction, MAD) được công nhận trong Chiến tranh Lạnh giữa Mỹ và Liên Xô vẫn đúng cho đến ngày nay.

Ngay cả các phương tiện truyền thông chính thống cánh tả cũng thừa nhận rằng Moscow sẽ không và không thể tiến hành một cuộc xâm lược toàn diện vào NATO – liên minh quân sự lớn nhất trong lịch sử, và Nga sẽ không đột nhiên nghĩ đến việc ném bom Anh và Pháp. Nhiều học giả phương Tây lý trí tỉnh táo hơn, chẳng hạn như Mark Galeotti – học giả người Anh ủng hộ Ukraine, tin rằng Nga không có ý định tấn công ba nước vùng Baltic (Ba Lan, Latvia, Estonia) và các nước EU khác.

Ông Putin có thể đang thăm dò, khiêu khích và thử thách ranh giới đỏ của đối thủ, cũng như kiểm tra mức độ sẵn sàng chiến tranh của các nước tiền tuyến của NATO, nhưng mục tiêu chiến lược hàng đầu của ông ta là phòng thủ. Mục tiêu của NATO là ngăn chặn Nga tiến về phía Tây, còn mục tiêu của Nga là ngăn cản NATO tiến về phía Đông. Dưới đối đầu chiến lược và cân bằng quân sự như vậy, những gì thực sự được hình thành là khuôn khổ quốc tế an toàn nhất. Nga không phải chế độ cộng sản, cùng lắm đó là một chính phủ độc tài với hàm răng hạt nhân khổng lồ và chủ nghĩa dân tộc thịnh hành, NATO và Mỹ đã nhắm sai mục tiêu, nếu họ tiếp tục tập trung vào nước Nga sẽ bỏ lỡ mối đe dọa lớn nhất và cuối cùng đối với xã hội loài người – ĐCSTQ.

Hiện nay, cuộc xung đột Nga-Ukraine do “Chính phủ ngầm” (Deep State) và các thế lực liên quốc tế thúc đẩy đã bước sang năm thứ ba, ông Putin đã thành công trong việc điều chỉnh trọng tâm kinh tế – xã hội Nga sang trạng thái thời chiến, nước Nga đã vào trạng thái chiến tranh giống như thời Thế chiến thứ 2, theo đó có thể huy động nguồn lực dồi dào, khả năng nghiên cứu và phát triển, tiềm năng quân sự và chiều sâu chiến lược để hỗ trợ lâu dài cho các hoạt động quân sự hiện tại của nước này. Cuộc xung đột vô nghĩa này chỉ giúp các chính trị gia tham nhũng ở Mỹ rửa tiền và làm cho tổ hợp công nghiệp-quân sự của họ trở nên giàu có, kết cục đang ngày càng tiến gần đến tình trạng tan rã của Ukraine. Bước tiến tiếp theo của Nga ở Zaporozhye có thể dẫn họ tới Kherson, sau đó là Kharkiv, Nikolaev và Odessa ở bờ biển Biển Đen, từ đó biến phần còn lại của Ukraine thành một đất nước hoàn toàn không còn vùng giáp biển.

Mỹ không hài lòng với việc các đồng minh NATO kéo dài tình trạng chi tiêu quân sự dưới 2% GDP, đây không phải là vấn đề mới xuất hiện trong những năm gần đây, các tổng thống Mỹ trước đây đã chỉ ra ở một mức độ nào đó, chẳng qua những tuyên bố của ông Trump là trực tiếp và thẳng thừng hơn mà thôi. Mỹ không sẵn lòng gánh thêm gánh nặng cho việc phòng thủ của các đồng minh châu Âu và bản thân người châu Âu biết rất rõ điều này, vì vậy Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã nói vào năm 2019 rằng “NATO đã chết não”. Vào năm 2020, ông Trump cũng đã nói rõ với Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen rằng: “Nếu châu Âu bị tấn công, chúng tôi sẽ không bao giờ đến giúp đỡ hoặc hỗ trợ các bạn”. Thực tế nếu Mỹ muốn rút khỏi NATO phải được Quốc hội phê chuẩn. Vào tháng 12/2023, Quốc hội Mỹ đã thông qua luật ngăn cản tổng thống Mỹ đưa ra quyết định độc lập về việc rút khỏi NATO. Tổng thống sẽ phải nhận được sự chấp thuận của 2/3 Thượng viện hoặc được cả hai viện của Quốc hội thông qua để Mỹ rời khỏi liên minh quân sự NATO.

Những phác thảo về kế hoạch chính sách mới của ông Trump đã bắt đầu lộ rõ. Khi Trump ngày càng tiến gần đến đề cử ứng viên tổng thống của Đảng Cộng hòa, theo các nguồn tin cho hay Trump đã thành lập một nhóm xây dựng chính sách mới sau khi ông đắc cử tổng thống. Thông tin của AP tiết lộ, các phần chính trong chính sách mới của ông Trump bao gồm:

-Thứ nhất, đập tan thế lực “chính quyền ngầm”, hàng chục ngàn nhân viên liên bang sẽ bị sa thải, đặc biệt là những quan chức tham nhũng đã vũ khí hóa hệ thống tư pháp Mỹ và những kẻ tham nhũng trong các cơ quan an ninh và tình báo Mỹ. Ông Trump sẽ yêu cầu các nhân viên công vụ liên bang phải vượt qua kỳ thi tuyển công chức mới, sẽ xử lý các quan chức rò rỉ thông tin;

-Thứ hai, cải cách chính sách nhập cư, thúc đẩy chiến dịch lớn nhất trong lịch sử Mỹ về trục xuất người nhập cư bất hợp pháp, đồng thời thực hiện lại lệnh cấm du lịch đối với người từ các nước có liên quan đến khủng bố;

-Thứ ba, bắt đầu lại cuộc chiến thương mại với Trung Quốc, áp thuế khoảng 10% đối với hầu hết hàng hóa nước ngoài, còn đối với hàng hóa từ Trung Quốc sẽ áp thuế lên tới 60% hoặc thậm chí cao hơn. Điều này sẽ loại bỏ dần nhiều hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, bao gồm cả đồ điện tử, thép và dược phẩm;

-Thứ tư, ông Trump sẽ làm trung gian hòa giải cuộc chiến Nga-Ukraine và chấm dứt dòng tài sản vô tận của Mỹ đổ vào Ukraine;

-Thứ năm, sẽ đánh giá lại mục đích và sứ mệnh của NATO từ căn cơ, đánh giá tính cần thiết của sự tồn tại của tổ chức này, và nếu tổ chức này tiếp tục tồn tại thì những mục tiêu đúng đắn mới nhất của tổ chức sẽ như thế nào.

Các mục tiêu khác của ông Trump bao gồm đưa Mỹ trở thành nước có chi phí điện và năng lượng thấp nhất thế giới; thúc đẩy khoan dầu trên đất công; giảm thuế cho các nhà sản xuất dầu, khí đốt tự nhiên và than; đảo ngược các khoản trợ cấp cho xe điện của chính quyền Biden; rút khỏi Thỏa thuận Khí hậu Paris; chấm dứt trợ cấp năng lượng gió; thúc đẩy cảnh vệ liên bang tập trung hơn đến các thành phố lớn thường xảy ra sự kiện bạo lực; và cho phép chính phủ liên bang tiếp quản Washington, D.C để xử lý triệt để “cái bẫy hủ bại tại nơi này”.

Từ đó có thể thấy cái gọi là “tranh cãi” do chính sách NATO của Trump gây ra là đơn giản là vô nghĩa, nó chỉ là cái cớ mới để phe cực đoan cánh tả tấn công ông và tấn công những người bảo thủ. Động lực cho chính sách NATO của Trump, như một phần trong triết lý quản trị của ông nhằm làm cho Mỹ vĩ đại trở lại, là để bảo vệ chủ quyền của Mỹ, khôi phục sự minh bạch trong nền chính trị Mỹ, làm cho nền kinh tế Mỹ phát triển hơn và ngăn chặn kẻ thù của Mỹ chiếm những lợi thế về hoạt động kinh tế, phá bỏ các vấn đề khí hậu lố bịch, làm cho thế giới của chúng ta hòa bình hơn, chỉ vậy mà thôi. Về mục tiêu cuối cùng của ông Trump, giờ đây có vẻ rõ ràng hơn, đó là làm cho nước Mỹ trở nên mạnh mẽ hơn, làm cho châu Âu hùng cường hơn, quét sạch phe cánh tả điên cuồng và tiêu diệt ĐCSTQ.