Luật Dẫn độ mới cho phép giữ người đến 45 ngày trước khi dẫn độ
- Minh Long
- •
Quốc hội đã thông qua Luật Dẫn độ với 426/430 đại biểu tán thành, trong đó quy định rõ thủ tục giữ người khẩn cấp trước khi dẫn độ, thời hạn tối đa 45 ngày ở cơ sở lưu trú.
Sáng 26/11, Quốc hội biểu quyết thông qua Luật Dẫn độ cùng ba luật khác gồm Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù, Luật Tương trợ tư pháp về dân sự và Luật Tương trợ tư pháp về hình sự.
Luật Dẫn độ gồm 4 chương và 45 điều, quy định nguyên tắc, thẩm quyền, điều kiện, trình tự và thủ tục thực hiện dẫn độ giữa Việt Nam với nước ngoài, cùng trách nhiệm của các cơ quan Nhà nước Việt Nam trong lĩnh vực này. Các luật trên sẽ có hiệu lực từ ngày 1/7/2026.
Một nội dung mới trong Luật Dẫn độ là quy định tại Điều 33 về trình tự và thủ tục giữ người khẩn cấp trước khi có yêu cầu dẫn độ. Quy định này áp dụng cho hai trường hợp: Việt Nam và nước yêu cầu cùng là thành viên của điều ước quốc tế về dẫn độ, hoặc không cùng là thành viên.
Trong trường hợp Việt Nam và nước yêu cầu cùng là thành viên điều ước quốc tế về dẫn độ, Bộ Công an kiểm tra tính hợp lệ của văn bản yêu cầu giữ người theo quy định tại điều ước đó. Nếu văn bản hợp lệ, Bộ Công an chuyển ngay cho cơ quan công an có thẩm quyền quyết định giữ người và đưa người bị giữ vào cơ sở lưu trú. Thời hạn giữ người và nội dung văn bản yêu cầu giữ người tuân theo điều ước quốc tế đó.
Văn bản yêu cầu giữ người khẩn cấp phải bao gồm lý do và mục đích của yêu cầu, thông tin về nhân thân của người bị yêu cầu, thông tin về tội danh, tóm tắt nội dung vụ án, cam kết bồi thường thiệt hại nếu xảy ra oan sai, cùng cam kết các thông tin và tài liệu trong văn bản là chính xác và đúng sự thật.
Trong trường hợp Việt Nam và nước yêu cầu không cùng là thành viên điều ước quốc tế về dẫn độ, Bộ Công an kiểm tra tính hợp lệ của văn bản yêu cầu giữ người. Nếu văn bản hợp lệ, Bộ Công an chuyển ngay cho cơ quan công an có thẩm quyền quyết định giữ người và đưa vào cơ sở lưu trú. Thời hạn giữ người khẩn cấp là 45 ngày kể từ ngày đưa vào cơ sở lưu trú.
Bộ trưởng Bộ Công an sẽ quy định chi tiết về việc giữ người khẩn cấp trước khi có yêu cầu dẫn độ, bao gồm nội dung quyết định giữ người, chế độ và quản lý đối với người bị giữ tại cơ sở lưu trú.
Luật Dẫn độ cũng quy định về thông báo liên quan đến hình phạt tử hình đối với người bị yêu cầu dẫn độ. Trường hợp nước ngoài yêu cầu Việt Nam không áp dụng hoặc không thi hành hình phạt tử hình đối với người này, Bộ Công an chủ trì phối hợp với các bộ ngành liên quan để đưa ra thông báo phù hợp.
Cụ thể, Bộ Công an thông báo không áp dụng hoặc không thi hành hình phạt tử hình nếu người bị yêu cầu dẫn độ thuộc trường hợp không bị áp dụng hoặc không bị thi hành hình phạt tử hình theo quy định của Bộ luật Hình sự. Nếu không thuộc trường hợp trên, Bộ Công an thông báo không thi hành hình phạt tử hình sau khi có ý kiến của Chủ tịch nước.
Trường hợp Việt Nam yêu cầu nước ngoài không thi hành hình phạt tử hình đối với người bị yêu cầu dẫn độ, Bộ Công an đề nghị nước ngoài cam kết bằng văn bản về nội dung này.
Về các trường hợp có thể bị dẫn độ theo Điều 7, người có thể bị dẫn độ là người có hành vi phạm tội mà pháp luật Việt Nam và pháp luật nước ngoài quy định hình phạt tù có thời hạn từ 1 năm trở lên, tù chung thân hoặc tử hình, hoặc đã bị tòa án của nước yêu cầu dẫn độ xử phạt tù với thời hạn chấp hành còn lại ít nhất 6 tháng.
Hành vi phạm tội của người đó không nhất thiết thuộc cùng một nhóm tội hoặc cùng một tội danh, và các yếu tố cấu thành tội phạm không nhất thiết giống nhau hoàn toàn theo pháp luật Việt Nam và pháp luật nước ngoài.
Trường hợp nước ngoài yêu cầu dẫn độ liên quan đến người có nhiều hành vi phạm tội, trong đó mỗi hành vi cấu thành một tội phạm theo pháp luật Việt Nam và pháp luật nước ngoài và có ít nhất một hành vi đáp ứng các điều kiện trên, Việt Nam có thể đồng ý dẫn độ người đó. Trường hợp Việt Nam là nước yêu cầu dẫn độ, Bộ Công an đề nghị cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài đồng ý dẫn độ với các trường hợp tương tự.
Trường hợp hành vi phạm tội xảy ra ngoài lãnh thổ Việt Nam, việc dẫn độ người đó có thể được thực hiện nếu pháp luật Việt Nam quy định hành vi đó là hành vi phạm tội.
Trong báo cáo giải trình tiếp thu chỉnh lý dự thảo luật, ông Hoàng Thanh Tùng, chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, cho biết có ý kiến đề nghị nâng ngưỡng hình phạt tối thiểu từ 2 năm tù trở lên để đảm bảo hiệu quả hợp tác tư pháp quốc tế, tránh lãng phí nguồn lực cho vụ việc nhỏ và thể hiện chính sách nhân đạo chỉ dẫn độ đối với hành vi nghiêm trọng gây nguy hiểm cho xã hội.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng quy định ngưỡng hình phạt tối thiểu từ 1 năm tù trở lên được kế thừa từ Luật Tương trợ tư pháp hiện hành tại Điều 33. Quy định này phù hợp với tập quán quốc tế và cam kết trong các hiệp định về dẫn độ mà Việt Nam đã ký kết, nhằm đảm bảo hợp tác linh hoạt kịp thời trong nhiều vụ việc mà không giới hạn ở hành vi phạm tội nghiêm trọng.
Trên thực tế, cơ quan có thẩm quyền có thể xem xét dẫn độ đối với người có hành vi phạm tội mà pháp luật quy định hình phạt tù là 1 năm nếu người đó có vai trò quan trọng trong vụ án. Chính sách nhân đạo của Nhà nước được đảm bảo qua cơ chế xem xét từng vụ việc cụ thể chứ không bằng việc đặt thêm tiêu chí về mức hình phạt.
Nếu nâng ngưỡng hình phạt tù cao hơn sẽ dẫn đến trường hợp không thể dẫn độ đối với các vụ việc có mức hình phạt thấp dù vẫn có ảnh hưởng quốc tế rõ ràng, làm giảm hiệu quả hợp tác tư pháp quốc tế và không khắc phục được nguy cơ vi phạm quyền con người trong từng trường hợp cụ thể.
Do đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị giữ nguyên ngưỡng hình phạt tối thiểu là 1 năm tù như dự thảo luật để đảm bảo tính tương thích quốc tế, duy trì hiệu quả hợp tác trong phòng chống tội phạm xuyên quốc gia và tính thống nhất của hệ thống pháp luật.
Về dẫn độ có điều kiện, trường hợp nước ngoài yêu cầu Việt Nam phải đáp ứng điều kiện nhất định để đồng ý dẫn độ, Bộ Công an chủ trì phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam có thể chấp nhận một phần hoặc toàn bộ điều kiện này trên cơ sở phù hợp với nguyên tắc dẫn độ được quy định tại luật.
Trường hợp Việt Nam cần yêu cầu nước ngoài đáp ứng điều kiện nhất định để đồng ý dẫn độ, Bộ Công an chủ trì phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam yêu cầu cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài chấp nhận và cam kết thực hiện điều kiện này.
Có ý kiến đại biểu đề nghị bổ sung quy định theo dõi việc thực hiện cam kết của nước ngoài sau dẫn độ, và trường hợp vi phạm thì Việt Nam có quyền yêu cầu bồi thường hoặc áp dụng các biện pháp ngoại giao tương ứng. Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị không bổ sung nội dung này vào dự thảo luật.
Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, việc xem xét chấp thuận và thực hiện điều kiện dẫn độ nhất định thuộc thẩm quyền nội bộ của từng quốc gia. Sau khi dẫn độ được thực hiện, theo nguyên tắc tôn trọng độc lập chủ quyền và không can thiệp vào công việc nội bộ của quốc gia khác, Việt Nam chỉ có thể theo dõi và đôn đốc thông qua kênh ngoại giao khi cần thiết chứ không có thẩm quyền áp dụng chế tài đối với quốc gia khác.
Xem thêm
Từ khóa Luật dẫn độ giữ người khẩn cấp
