Sử thi và diễn ca thể hiện tín ngưỡng cổ xưa của con người
- Lê Quang
- •
Sử thi và diễn ca chỉ có thể ra đời sau khi con người có quy phạm đạo đức và đạt được mức độ văn minh nhất định.
Thật vậy, sử thi và diễn ca của các dân tộc tuy phong phú nhưng nội dung cơ bản vẫn là về ân huệ của Thần; sự giáo hóa và kiến thiết cho con người được an cư lạc nghiệp; con người được ban cho có họ có tên, có quy tắc hôn nhân cũng như hình thành gia đình; và không thể thiếu những anh hùng nhân danh Thần mà trừ yêu diệt bạo đẩy lùi bóng tối – tất cả những lời lẽ và ý tưởng như vậy chỉ có được khi con người đã thoát ra khỏi mông muội, có quy phạm khác biệt hoàn toàn với động vật, họ đã có một tâm hồn nhân văn cùng hiểu biết về thơ phú, âm nhạc.
Bộ sử thi vĩ đại Shahnameh được nhà thơ Ba Tư Ferdowsi viết ròng rã trong 33 năm – từ 977 đến 1010, kể về Ba Tư từ khi Sáng Thế cho đến khi bị người Hồi giáo chinh phục – với rất nhiều những chuyện thần thoại, anh hùng và lịch sử. Tác phẩm toát lên thông điệp: cuộc đời ngắn ngủi và bất cứ ai cũng chỉ đơn thuần là khách qua đường, là con người hãy đủ khôn ngoan để tránh sự tàn ác, giả dối và các hành động bạo lực khác – chúng ta chỉ nên nỗ lực vì công lý, sự thật cùng những thứ mang lại hạnh phúc, thanh thản và tôn kính.
Trong sử thi Nga Kiev, 3 chàng dũng sĩ Dobrynya Nikitich, Ilya Muromets và Alyosha Popovich đã chọn phụng sự Vladimir Sviatoslavich Đại đế – người giáo hóa dân chúng bằng nền tảng đạo đức Cơ Đốc đồng thời kiến thiết nên một đại công quốc Nga Kiev thịnh vượng. Tất cả những quái vật, kẻ cướp đều chịu thua dưới sức mạnh chính nghĩa của 3 chàng. Trong chuyện “Dobrynya Nikitich giết con rồng đầu rắn”, chúng ta thấy phảng phất hình bóng câu chuyện “Thánh George diệt trừ ác long” đã tồn tại từ trước – Thánh George cũng chính là vị thánh bảo hộ của nước Nga và Ukraina.
Trong diễn ca Scandinavia, chúng ta cũng bắt gặp hình ảnh những người hiệp sĩ – những người được tôn xưng bằng từ Herr trước tên – phụng sự Thần và giữ gìn quy phạm đạo đức xã hội con người. Herr Mannelig trong phiên bản Thụy Điển, Herr Magnus trong phiên bản Đan Mạch – được một nữ yêu quái hỏi cưới với lời hứa cho chàng rất nhiều của cải, nhưng chàng đã kiên quyết từ chối và đuổi cô ta đi.
Tuy nhiên không phải ai cũng kiên định trước cám dỗ và mê hoặc. Trong một diễn ca Thụy Điển, Herr Olof (Oluf) vốn là con trai một vị vua, và đáng lý chàng phải hết sức giữ gìn sự tỉnh táo cũng như danh dự, nhưng chàng đã chấp nhận uống rượu cùng sự tán tỉnh của một nữ yêu quái, kết cục chàng bị dìm chết đuối.
Những ấn phẩm điện ảnh, truyện tranh hiện đại đã vay mượn và xào nấu một cách quá đà những bản sử thi và diễn ca cổ xưa, hủy đi tâm hồn của các dân tộc, khiến thế hệ trẻ không còn hiểu về cổ nhân. Ví dụ Beowulf, một vị anh hùng được miêu tả trong trường ca cùng tên là người phụng sự Thượng Đế Tối Cao và dành cả đời để diệt trừ yêu quái bảo vệ con người, nhưng trong tác phẩm điện ảnh thì lại hóa ra một kẻ vô thần có sức khỏe hơn người một chút, và bị cám dỗ theo dục vọng một cách dễ dàng.
Tuy bối cảnh của Beowulf là vào thời kỳ Pagan Cổ Đại nhưng bản trường ca nổi tiếng lại do các nghệ sỹ thời kỳ Cơ Đốc Trung Đại sáng tác, nên người anh hùng này mang nét hiệp sỹ Cơ Đốc với nền tảng đạo đức sâu sắc.
Lê Quang
Nguồn tham khảo:
[1] Ancient Origins Net. “The Longest Poem Ever Written: Shahnameh – The Epic Book of Kings”
https://www.ancient-origins.net/myths-legends-asia/longest-poem-every-written-shahnameh-epic-book-kings-002747
[2] Bailey, James; Ivanova, Tatyana (1998). “An Anthology of Russian Folk Epics”
[3] H. Aminson, “Bidrag till Södermanlands äldre Kulturhistoria, på uppdrag af Södermanlands Fornminnesförening”
[4] Peder Syv (biên tập), “Et hundrede udvalde Danske Viser: forøgede med det andet hundrede Viser, om Danske Konger, Kaemper og Andre … “
[5] https://en.wikipedia.org/wiki/Beowulf
Xem thêm cùng tác giả:
Mời xem video:
Từ khóa sử thi tín ngưỡng tâm linh tín Thần diễn ca
